Д-р Костов: Секој од нас треба да најде начин за намалување на стресот

Бро­јот на па­ци­ен­ти во Ма­ке­до­ни­ја со мо­зо­чен удар се зго­ле­му­ва. Спо­ред ста­ти­сти­ка­та, во Скоп­је на 600 ил­ја­ди жи­те­ли има ме­ѓу 10 и 15 мо­зоч­ни уда­ри днев­но. Тоа е го­ле­ма број­ка. Че­ти­ри­е­сет про­цен­ти од по­пу­ла­ци­ја­та на во­зраст ме­ѓу 35 и 60 го­ди­ни има хи­пер­тен­зи­ја, а во­зра­ста на па­ци­ен­ти­те се на­ма­лу­ва по­ра­ди сти­лот на жи­вот. По­че­сто има па­ци­ен­ти на во­зраст од 30 до 35 го­ди­ни кои има­ат де­фи­ни­ран мо­зо­чен удар, а тоа зна­чи де­ка ве­ќе има­ат го­ле­ми про­ме­ни на крв­ни­те са­до­ви за да мо­же да се де­фи­ни­ра мо­зо­чен удар. На оваа тема разговаравме со д-р Миленко Костов, неврохирург од Клиничкиот Центар „Мајка Тереза“.

Да­ли мо­зоч­ни­те уда­ри има­ат ге­нет­ска пре­дис­по­зи­ци­ја или,се­пак, не­што дру­го е во пра­ша­ње?

Ко­стов: Пр­во би са­кал да по­јас­нам де­ка мо­зоч­ни­те уда­ри (ин­сул­ти) се по­де­ле­ни во две глав­ни гру­пи -хе­мо­ра­гич­ни и ис­хе­мич­ни. Кај пр­ви­те по­стои из­ле­ва­ње на крв во мо­зо­кот или во не­го­ви­те об­ви­вки, ко­ја мо­же да би­де во по­го­ле­мо или по­ма­ло ко­ли­чес­тво, а, пак,вто­ри­те се пре­диз­ви­ка­ни од оп­струк­ци­ја (тром­бо­за) во вна­треш­но­ста на крв­ни­от сад, со што се пре­диз­ви­ку­ва мо­зоч­на ис­хе­ми­ја, а пос­ле­до­ва­тел­но на тоа, до­кол­ку не се вос­по­ста­ви по­втор­на про­од­ност низ крв­ни­от сад, изу­ми­ра­ат де­ло­ви­те одмо­зо­кот штоби­ле снаб­ду­ва­ни со крв од тој кр­вен сад.Хе­мо­ра­гич­ни­те мо­зоч­ни уда­ри,нај­че­сто, се пре­диз­ви­ка­ни од не­ко­ја ва­ску­лар­на ано­ма­ли­ја, ко­ја е мож­но да би­де ге­нет­ски ус­ло­ве­на или, пак, од по­ка­чен не­ре­гу­ли­ран кр­вен при­ти­сок.Кај ис­хе­мич­ни­те мо­зоч­ни уда­ри, освен фа­ми­ли­јар­на­та исто­ри­ја, го­ле­ма уло­га игра­ат и во­зра­ста, на­чи­нот на жи­ве­е­ње, ис­хра­на­та, фи­зич­ка­та актив­ност, пу­ше­ње­то и евен­ту­ал­ни­от ви­сок кр­вен при­ти­сок.

Ге­не­рал­но, се сме­та де­ка мо­зоч­ни­те уда­ри се ком­би­на­ци­ја од нас­лед­ни­от фа­ктор (ге­не­ти­ка­та), во­зра­ста и,нај­бит­но од сѐ,од на­чи­нот на жи­ве­е­ње. Та­ка,стре­сот, де­бе­ли­на­та, пу­ше­ње­то, не­ба­лан­си­ра­на­та ис­хра­на, хи­пер­тен­зи­ја­та, не­ре­дов­ни­от сон,се­ка­ко,се пре­дис­по­зи­ци­ски фа­кто­ри.

Зо­што се за­че­сте­ни мо­зоч­ни­те уда­ри кај мла­ди­те?

Ко­стов: За жал, бр­зи­от на­чин на жи­ве­е­ње, го­ле­мо­то ко­ли­чес­тво стрес, не­ква­ли­тет­на­та и не­ре­дов­на ис­хра­на ине­до­сти­гот одфи­зич­ка актив­ност при­до­не­су­ва­ат во мно­гу ра­на во­зраст да се по­ја­ват бо­ле­сти ка­ко хи­пер­тен­зи­ја и хи­пер­ли­пи­де­ми­ја, кои зна­чи­тел­но го по­ка­чу­ва­ат ри­зи­кот за на­ста­ну­ва­ње мо­зо­чен удар.

На­стра­на од вро­де­ни­те ано­ма­лии, си­те тие фа­кто­ри до­ве­ду­ва­ат до алар­мант­но зго­ле­му­ва­ње на ин­ци­ден­ца­та на ис­хе­мич­ни­те мо­зоч­ни­те уда­ри,осо­бе­но кај ра­бо­тос­по­соб­на­та по­пу­ла­ци­ја на 30-40-го­диш­на во­зраст. Тоа до­ве­ду­ва не са­мо до лич­ни тра­ге­дии и ин­ва­ли­ди­тет,ту­ку и до по­ја­ва на се­ри­о­зен со­ци­о­е­ко­ном­ски проб­лем во се­ко­ја др­жа­ва.

Да­ли стрес­ни­от на­чин на жи­вот вли­јае врзза­че­сте­ни­те мо­зоч­ни уда­ри?

Ко­стов: Мо­ра да би­де­ме ре­ал­ни и да приз­на­е­ме де­ка стре­сот е са­мо еден од фа­кто­ри­те на ри­зик за мо­зо­чен удар. Се раз­би­ра де­ка стре­сот зна­чи­тел­но при­до­не­су­ва во зго­ле­му­ва­ње на ри­зи­кот би­деј­ќи,освен пси­хич­ка­та ком­по­нен­та, при­до­не­су­ва и за за­бр­за­но оште­ту­ва­ње на ен­до­те­лот (вна­треш­ни­от ѕид на крв­ни­те са­до­ви), што, пак, е пре­дус­лов за фор­ми­ра­ње тром­би кои ги стес­ну­ва­ат или ду­ри и зат­ну­ва­ат крв­ни­те са­до­ви. Мо­же­ме да зак­лу­чи­ме де­ка стре­сот,се­ка­ко,е пре­дус­лов, но не и гла­вен при­чи­ни­тел на оваа се­ри­оз­на бо­лест.

Ка­ко да се спра­ви­ме со стре­сот? Што тре­ба да из­бег­ну­ва­ме за да не дој­де до мо­зо­чен удар?

Ко­стов: Пред сѐ,се­кој од нас тре­ба да нај­де свој мо­дус за ме­наџ­мент на стре­сот. Спра­ву­ва­ње­то со стре­сот за не­ко­го мо­же да по­драз­би­ра дол­га про­ше­тка во при­ро­да, за не­ко­го чи­та­ње до­бра кни­га, а, пак, за не­ко­го ре­до­вен ин­тен­зи­вен тим­ски или по­е­ди­не­чен спорт.

Пре­вен­ци­ја­та на мо­зоч­ни­от ин­султ е кру­ци­јал­на во не­го­во­то из­бег­ну­ва­ње. Во зем­ји­те на мо­дер­ни­от свет се вло­жу­ва мно­гу во пре­вен­ти­ва­та. Ту­ка,пред сѐ, се мис­ли на еду­ка­ци­ја­та за здрав жи­вот и по­диг­ну­ва­ње на све­ста за важ­но­ста на ис­хра­на­та и на ре­дов­ни­те фи­зич­ки актив­но­сти.

Нај­до­бри и нај­дол­го­трај­ни ре­зул­та­ти во пре­вен­ти­ва­та мо­жат да се по­стиг­нат пре­ку ре­дов­но спор­ту­ва­ње, ре­гу­ли­ра­на ис­хра­на, из­бег­ну­ва­ње на ци­га­ри­те и на ал­ко­хо­лот, ре­до­вен и ква­ли­те­тен сон,ка­ко и ми­ни­ми­зи­ра­ње на стрес­ни­те жи­вот­ни и ра­бот­ни си­ту­а­ции, врз кои, да би­де­ме ре­ал­ни, и не­ма­ме баш не­ка­ква кон­тро­ла.

Кол­ка­ви се шан­си­те за мо­зо­чен удар кај ли­ца­та штове­ќе има­ат пре­жи­ве­а­но удар?

Ко­стов: Мо­ра да се знае де­ка до­кол­ку не­кој ед­наш до­жи­вее мо­зо­чен ин­султ, мо­ра да се пре­зе­мат мер­ки за ре­гу­ли­ра­ње на фа­кто­ри­тена ри­зик,ка­ко и да се ко­ри­сти те­ра­пи­ја­та што е пре­пи­ша­на од ле­кар би­деј­ќи шан­са­та за не­го­во по­вто­ру­ва­ње е по­го­ле­ма откол­ку кај ли­це без слич­на ме­ди­цин­ска исто­ри­ја.

Во за­вис­ност од обем­но­ста на ини­ци­јал­ни­отин­султ,ка­ко и од пос­ле­ди­ци­те кои на­ста­на­ле, по­треб­на е бр­за и ди­на­мич­на фи­зи­кал­на те­ра­пи­ја, ко­ја,освен на­ма­лу­ва­ње на ин­ва­ли­ди­те­тот, ќе јана­ма­ли и те­жи­на­та на со­ци­о­е­ко­ном­ски­от ас­пект,ка­ко за бол­ни­от та­ка и за др­жа­ва­та.

Не­кои де­ло­ви на мо­зо­кот уште не се це­лос­но откри­е­ни. Мо­же­ме ли да зна­е­ме ка­кви се мож­но­сти­те на чо­веч­ки­от мо­зок?

Ко­стов: Мо­рам да ка­жам де­ка, и по­крај тоа што по­стои де­тал­но ма­пи­ра­ње на ана­том­ски­те и на функ­ци­о­нал­ни­те це­ли­ни на мо­зо­кот,се­пак, сѐ уште по­сто­јат не­кои ре­ла­ции вна­тре што не ни се це­лос­нојас­ни.По­стои зна­чај­на со­ра­бо­тка и ко­му­ни­ка­ци­ја ме­ѓу ле­ка­ри­те што се за­ни­ма­ва­ат со оваа проб­ле­ма­ти­ка низ це­ли­от свет. Пред не­кол­ку де­на го­стин на Здру­же­ни­е­то на не­вро­хи­рур­зи­те на Ма­ке­до­ни­ја бе­ше и еми­нент­ни­от про­фе­сор Мах­мут Га­зи Ја­шар­гил, за чи­е­што го­сту­ва­ње и вие пи­шу­ва­вте. Во те­кот на сво­е­то пре­да­ва­ње тој нај­а­ви го­ле­мо откри­тие за еден дел одчо­веч­ки­от мо­зок кој до не­о­дам­набе­ше це­лос­но не­поз­нат за нас.Та­ка што, за крај би ре­кол де­ка, и по­крај сѐ,мо­зо­кот оста­ну­ва фас­ци­нан­тен ор­ган кој по­сто­ја­но е под­го­твен да нѐ из­не­на­ду­ва.

Разговараше: Александра М. Бундалевска | Фото: Александар Ивановски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.