Миневски: Романот „Црна лисица“ на филм

За авто­рот на ро­ма­нот се­га ве­ќе не­ма ни­ка­кви при­чи­ни за ди­си­дент­ство, но сме­та де­ка тре­ба до­крај да се за­вр­ши про­це­сот на лу­стра­ци­ја за да мо­же оп­штес­тво­то да се ос­ло­бо­ди од тра­у­ми­те на ми­на­то­то, да рас­чи­сти со ко­дош­ла­кот и да го пре­бо­ли та­ка­на­ре­че­ни­от син­дром на са­мо­у­ни­шту­ва­ње.

Нај­но­ви­от ро­ман на Бла­же Ми­нев­ски, „Цр­на ли­си­ца“ пре­диз­ви­ка го­ле­мо ин­те­ре­си­ра­ње. По­ло­ви­на од пр­ви­от ти­раж е ве­ќе рас­про­да­ден, а бе­ше про­мо­ви­ран не­о­дам­на. За ро­ма­нот се ин­те­ре­си­ра­ат Ма­ке­дон­ци што жи­ве­ат на си­те кон­ти­нен­ти во све­тот, што зна­чи де­ка те­ма­та за ма­ке­дон­ски­те по­ли­тич­ки еми­гран­ти е ин­те­рес­на за си­те, без ог­лед ка­де жи­ве­ат. Ве­ќе има нај­а­ва и за сни­ма­ње игран филм спо­ред ро­ма­нот, та­ка што те­ма­та за ма­ке­дон­ско­то ди­си­денс­тво до­пр­ва ќе го отво­ра па­тот за ви­сти­на­та зак­лу­че­на во по­ли­ци­ско-по­ли­тич­ки­те тре­зо­ри по­ве­ќе од по­ло­ви­на век.

Ве­ли­те де­ка „Цр­на ли­си­ца“ не е ро­ман за Дра­ган Бог­да­нов­ски, ту­ку ро­ман за ма­ке­дон­ска­та по­ли­тич­ка еми­гра­ци­ја. Што Ве инс­пи­ри­ра­ше да го на­пи­ше­те овој ро­ман за ма­ке­дон­ски­те ди­си­ден­ти?
Миневски: Да,„Цр­на ли­си­ца“ не е ро­ман за Дра­ган Бог­да­нов­ски, но е ро­ман и за Дра­ган Бог­да­нов­ски. Ако бе­ше ро­ман за не­го, то­гаш ќе не­ма­ше по­тре­ба да се из­мис­лу­ва фи­кти­вен гла­вен лик на ро­ма­нот, кој во се­бе ја суб­ли­ми­ра не са­мо не­го­ва­та суд­би­на, ту­ку и суд­би­ни­те на уште де­се­ти­на дру­ги ма­ке­дон­ски по­ли­тич­ки еми­гран­ти про­те­ра­ни или за­ми­на­ти од Ма­ке­до­ни­ја по Вто­ра­та свет­ска вој­на. „Цр­на ли­си­ца“ не е би­о­гра­фи­ја на еден чо­век; туку е би­о­гра­фи­ја на ма­ке­дон­ско­то ди­си­дент­ство, од­нос­но би­о­гра­фи­ја на си­те тие што ја са­ка­ле Ма­ке­до­ни­ја по­ве­ќе од што би­ло доз­во­ле­но. Во глав­ни­от лик мно­гу­ми­на ќе го пре­поз­на­ат ток­му Бог­да­нов­ски за­тоа што не­го­ва­та суд­би­на е, мо­же­би, нај­дра­ма­тич­на, нај­по­трес­на, нај­бол­на, и за­тоа што тој е единс­тве­ни­от наш по­ли­тич­ки еми­грант, кој за тоа што го мис­лел и пи­шу­вал за Ма­ке­до­ни­ја во странс­тво, од­ле­жал еди­на­е­сет го­ди­ни за­твор во Ма­ке­до­ни­ја. А, пи­шу­вал де­ка Ма­ке­до­ни­ја е по­де­ле­на, де­ка тре­ба да би­де не­за­вис­на др­жа­ва и де­ка ко­му­ни­сти­те др­жат мо­но­пол на исто­ри­ја­та, на па­три­о­тиз­мот, доз­во­лу­вај­ќи та­тко­ви­на­та да се са­ка тол­ку кол­ку што тие ќе доз­во­лат. Од соз­на­ни­е­то де­ка љу­бо­вта кон та­тко­ви­на се пла­ќа со ро­би­ја во та­тко­ви­на­та што без­ус­лов­но ја са­каш, а при­тоа ду­ри и ќе те кид­на­пи­ра­ат и со си­ла ќе те до­не­сат за да те су­дат за тоа што го мис­лиш, поч­на мо­е­то пр­вич­но ин­те­ре­си­ра­ње за ма­ке­дон­ска­та по­ли­тич­ка еми­гра­ци­ја. Пред да се пи­шу­ва, за да се сфа­ти су­шти­на­та на ма­ке­дон­ско­то ди­си­дент­ство за кое со де­це­нии учев­ме де­ка, всуш­ност, не по­стои, тре­ба­ше да се со­бе­рат до­вол­но фа­кти, да се жи­вее мал­ку во ко­жа­та на ма­ке­дон­ски­те по­ли­тич­ки еми­гран­ти ка­ко во ко­жа­та на цр­на ли­си­ца, ко­ја за да не ја фа­тат ќе ја од­гри­зе сво­ја­та скр­ше­на но­га и ќе про­дол­жи да жи­вее со три но­зе.

Автор сте на по­ве­ќе дра­ми. Да­ли те­ма­та од „Цр­на ли­си­ца“ е ин­те­рес­на за дра­ма­ти­за­ци­ја?
Миневски: Пред сѐ, се ра­ду­вам што за са­мо де­се­ти­на де­на од из­ле­гу­ва­ње­то по­ло­ви­на од ти­ра­жот на пр­во­то из­да­ние е ве­ќе рас­про­да­ден, па на­ско­ро ќе тре­ба да се пе­ча­ти вто­ро из­да­ние. За ро­ма­нот кај из­да­ва­чот се ин­те­ре­си­ра­ат Ма­ке­дон­ци што жи­ве­ат на си­те кон­ти­нен­ти во све­тот, што зна­чи де­ка те­ма­та за ма­ке­дон­ски­те по­ли­тич­ки еми­гран­ти е ин­те­рес­на за си­те, без ог­лед ка­де жи­ве­ат, да­ли оста­на­ле или за­ми­на­ле од др­жа­ва­та. А, ве­ќе има и нај­а­ва за сни­ма­ње игран филм спо­ред ро­ма­нот, та­ка што мис­лам де­ка те­ма­та за ма­ке­дон­ско­то ди­си­денс­тво и за ро­ма­нот по­све­тен на таа те­ма до­пр­ва ќе го отво­ра па­тот за ви­сти­на­та зак­лу­че­на во по­ли­ци­ско-по­ли­тич­ки­те тре­зо­ри по­ве­ќе од по­ло­ви­на век. „Цр­на ли­си­ца“ е са­мо прв ро­ман за ма­ке­дон­ски­те ди­си­ден­ти, а таа те­ма зас­лу­жу­ва мно­гу по­ве­ќе, и уште по­ве­ќе. Јас би са­кал овој ро­ман, ба­зи­ран врз до­ку­мен­ти, да би­де сфа­тен ка­ко ро­ман за ма­ке­дон­ски­те ди­си­ден­ти, но, се раз­би­ра, би­деј­ќи е ро­ман, тој не е ни­ту до­каз ни­ту до­ку­мент за исто­ри­ска ана­ли­за. „Цр­на ли­си­ца“ збо­ру­ва за ед­но вре­ме, за ед­на со­стој­ба во ко­ја ед­на пар­ти­ја и ед­на стру­кту­ра на лу­ѓе имаа мо­но­пол во ма­ке­дон­ска­та исто­ри­ја, па си­те што мис­леа по­и­на­ку беа не­при­ја­те­ли на др­жа­ва­та.

Кол­ку вре­ме тра­е­ше истра­жу­ва­ње­то? Со­бра­вте мно­гу ма­те­ри­јал истра­жу­вај­ќи по ар­хи­ви­те на по­ли­ци­ски­те из­ве­штаи, раз­го­ва­ра­вте со све­до­ци, про­чи­та­вте мно­гу пис­ма, до­ку­мен­ти. Ка­ко ус­пе­а­вте се­во ова да го син­те­ти­зи­ра­те во еден ро­ман од не­пол­ни 500 стра­ни­ци?
Миневски: Ка­ко но­ви­нар уште во де­ве­де­сет­ти­те го­ди­ни на ми­на­ти­от век пи­шу­вав тек­сто­ви што го тре­ти­раа ма­ке­дон­ски­от при­ду­шен па­три­о­ти­зам, раз­го­ва­рав со по­ра­неш­ни по­ли­тич­ки за­тво­ре­ни­ци, осу­де­ни за иде­ја­та за не­за­вис­на Ма­ке­до­ни­ја, та­ка што не ми бе­ше на­поз­на­та те­ма­та. Нај­кон­крет­но, нај­ди­рект­но, ка­ко со­стој­ба, ка­ко дел од по­но­ва­та ма­ке­дон­ска исто­ри­ја, ви­сти­на­та за ма­ке­дон­ско­то ди­си­дент­ство поч­на да се про­би­ва во јав­но­ста со вра­ќа­ње­то на Бог­да­нов­ски во Ма­ке­до­ни­ја, отка­ко, две го­ди­ни по из­др­жа­на­та за­твор­ска каз­на, по­втор­но за­ми­на во Евро­па и по­втор­но по­ба­ра по­ли­тич­ки азил. Не­го­ви­те пр­ви из­ја­ви за ме­не беа шо­кант­ни, а во исто вре­ме и автор­ски инс­пи­ра­тив­ни. Ако се трг­не на­стра­на тој кон­ти­ну­и­тет на ин­те­ре­си­ра­ње­то за таа те­ма, то­гаш кон­крет­но­то истра­жу­ва­ње за ро­ма­нот тра­е­ше око­лу ед­на го­ди­на, а при­тоа по­ми­нав низ око­лу 10.000 стра­ни­ци до­ку­мен­ти, из­ве­штаи, до­уш­нич­ки до­ста­вки… Ста­ну­ва збор за огро­мен ма­те­ри­јал, кој, се раз­би­ра, мо­ра­ше да би­де се­ле­кти­ран, вгра­ден во при­каз­на­та што не е ви­сти­ни­та, но не е ни це­лос­на фик­ци­ја, а тоа зна­чи до­ку­мен­ти­те беа транс­фор­ми­ра­ни во фик­ци­ја, а фик­ци­ја­та во до­ку­мен­ти.

Велите де­ка ова е ро­ман со гла­вен лик со име и пре­зи­ме, не е би­о­гра­фи­ја за Бог­да­нов­ски. Цр­на­та ли­си­ца е цр­на би­деј­ќи е та­ка ро­де­на или по­ми­на­ла низ ту­нел со цр­на бо­ја?
Миневски: Ли­кот во ро­ма­нот е фик­ци­ја со­ста­ве­на од ви­стин­ски и од из­мис­ле­ни фа­кти, со­бра­ни од до­ку­мен­ти, но и од „ар­хи­ва­та“ на мо­ја­та автор­ска има­ги­на­ци­ја. Са­кав да ги пре­ду­пре­дам тие што го обо­жа­ва­ат Бог­да­нов­ски да не го ба­ра­ат ви­стин­ски­от Дра­ган Бог­да­нов­ски, од­нос­но са­мо не­го во глав­ни­от лик, за­тоа што ќе се раз­о­ча­ра­ат, но исто­вре­ме­но да ги из­ве­стам и тие што го мра­зат, тие што го ко­до­ше­ле и уни­шту­ва­ле ка­ко чо­век да не се ра­ду­ва­ат што глав­ни­от лик не е Дра­ган Бог­да­нов­ски, за­тоа што тој е и Бог­да­нов­ски и уште де­се­ти­на дру­ги ма­ке­дон­ски по­ли­тич­ки еми­гран­ти за­ед­но, што е уште по­ло­шо за нив. Нас­ло­вот мо­же да се „чи­та“ на по­ве­ќе ни­воа, но ед­но, се­ка­ко, е и тоа – да­ли по­стои цр­на ли­си­ца и, до­кол­ку по­стои, да­ли е цр­на са­ма­та по се­бе или е цр­на од цр­ни­ло­то низ кое по­ми­ну­ва. Спо­ред ме­не, а јас не знам сѐ за ро­ма­нот, овој нас­лов со­др­жи уште мно­гу асо­ци­ја­ции по­вр­за­ни со ли­си­ца­та што по­стои или не по­стои, но ви­стин­ска­та смис­ла на се­кое де­ло му ја да­ва­ат са­мо чи­та­те­ли­те.

Ра­ска­жу­вач, ро­ман­си­ер, дра­ма­тург…

Ми­нев­ски е рас­ка­жу­вач, ро­ман­си­ер и дра­ма­тург, до­бит­ник на ви­со­ки но­ви­нар­ски приз­на­ни­ја и ре­но­ми­ра­ни кни­жев­ни на­гра­ди. За­ста­пен е во си­те по­но­ви ан­то­ло­гии на ма­ке­дон­ски­от рас­каз. Не­го­ви­те де­ла се пре­ве­де­ни на анг­ли­ски, фран­цу­ски, срп­ски, бу­гар­ски, шпан­ски, тур­ски и на ал­бан­ски ја­зик.
Автор е на рас­ка­зи­те „Сол­зи во очи­те на та­те“, „Ни­ски веж­би“, „За­се­ди за бе­ли­от сон“, „Ле­де­но око“, „Се­зо­на на глу­вар­ки­те“. Не­го­ви се ро­ма­ни­те „Цр­ни­от пер­дув“, „Бал­кан за де­ца“, „Тре­ба­ше да се сли­ка­ме пред да се за­мра­зи­ме“, „При­каз­на за тре­ти­от“, „Ни­шан“. Дра­ми­те на Ми­нев­ски „Крик“, „Лул­ка“, „Жен­ски при­лог за но­ќта“, „Под­го­то­вки за до­бра смрт“, „Не­мушт ја­зик“ се об­ја­ве­ни во кни­га­та со нас­лов „Би­вши лу­ѓе“.

До­де­ка истра­жу­ва­вте за ро­ма­нот, си­гур­но, се срет­на­вте со мно­гу ин­те­рес­ни си­ту­а­ции згро­зу­вај­ќи се од тоа што се слу­чу­ва­ло пред мно­гу го­ди­ни. Мис­ли­те ли де­ка тие сце­ни не­ма ни­ко­гаш по­ве­ќе да се по­вто­рат?
Миневски: Мно­гу од тоа што го про­чи­тав во до­ку­мен­ти­те не мо­жев да по­ве­ру­вам де­ка, на­ви­сти­на, се слу­чу­ва­ло. А, се слу­чу­ва­ло со жи­ви лу­ѓе и со ви­стин­ски лич­но­сти. За­тоа ме­не во го­лем дел по­тоа ми оста­на са­мо да го на­пра­вам увер­ли­во, ре­ал­но­ста да ја пре­не­сам та­ка ка­ко што би­ла, а чи­та­те­ли­те да ве­ру­ва­ат де­ка тоа, на­ви­сти­на, се слу­чи­ло. Што се од­не­су­ва до исто­ри­ја­та, мис­лам де­ка та­кви­те со­стој­би ни­ко­гаш ве­ќе не­ма да се по­вто­рат за­што та­ква­та иде­о­ло­шка ма­ши­не­ри­ја што про­из­ве­ду­ва­ла не­при­ја­те­ли од си­те што не мис­ле­ле ка­ко неа, спо­ред неј­зи­ни­те иде­о­ло­шки стан­дар­ди, мис­лам де­ка ве­ќе ни­ко­гаш не­ма да ста­не до­ми­нант­на др­жав­на оп­ци­ја во Ма­ке­до­ни­ја. Ма­ке­до­ни­ја се­га е не­за­вис­на др­жа­ва, а плу­ра­лиз­мот доз­во­лу­ва сло­бо­да на го­во­рот и на мис­ле­ње­то. Се­га е доз­во­ле­но Ма­ке­до­ни­ја да се са­ка тол­ку кол­ку што се­кој мо­же до­сто­инс­тве­но да из­др­жи.

Со ро­ма­нот откри­ва­те ка­ко жи­ве­е­ла ма­ке­дон­ска­та ими­гра­ци­ја, со ка­кви пре­мреж­ја се со­о­чу­ва­ла. Ка­ква ид­ни­на ја че­ка Ма­ке­до­ни­ја де­нес, отка­ко го за­тво­ри ова мрач­но пог­лав­је од сво­е­то по­сто­е­ње?
Миневски: Ма­ке­дон­ска­та еми­гра­ци­ја е комп­лекс­на со­ци­о­ло­шко-еко­ном­ска ка­те­го­ри­ја, ко­ја ги оп­фа­ќа си­те Ма­ке­дон­ци исе­ле­ни од Ма­ке­до­ни­ја. Ро­ма­нот „Цр­на ли­си­ца“ се за­ни­ма­ва са­мо со ма­ке­дон­ска­та по­ли­тич­ка еми­гра­ци­ја, од­нос­но со ди­си­дент­ство­то ка­ко дел од еми­гра­ци­ја­та про­те­ра­на и пре­бе­га­на од по­ли­тич­ки при­чи­ни од та­тко­ви­на­та. Мис­лам де­ка се­га ве­ќе не­ма ни­ка­кви при­чи­ни за ди­си­дент­ство, но сме­там де­ка до­крај тре­ба да се за­вр­ши про­це­сот на лу­стра­ци­ја за да мо­же оп­штес­тво­то да се ос­ло­бо­ди од тра­у­ми­те на ми­на­то­то, да рас­чи­сти со ко­дош­ла­кот и да го пре­бо­ли та­ка­на­ре­че­ни­от син­дром на са­мо­у­ни­шту­ва­ње. Па­ра­лел­но со тоа, мо­же­би, тре­ба да се ре­ха­би­ли­ти­ра­ат или, уште по­ве­ќе, да се афир­ми­ра­ат и ре­а­фир­ми­ра­ат за­тем­не­ти­те де­ло­ви и лич­но­сти од на­ша­та исто­ри­ја за да се трг­не кон ид­ни­на­та со пол­на па­реа за­што без чи­сто ми­на­то, не­ма ни чи­ста ид­ни­на. По­сто­ја­но ќе се де­ли­ме на пре­дав­ни­ци и на хе­рои, а тоа не во­ди на­пред. Зна­чи јас сум за тоа да се обе­ло­де­нат си­те ко­до­ши, но и да се ка­же ви­сти­на­та и за си­те што би­ле ко­до­ше­ни за­што и ме­ѓу нив не се си­те цве­ќе за ми­ри­са­ње.

Сил­јан: Ми­нев­ски пле­ни со сво­јот стил

Из­да­ва­чот на нај­но­ви­от ро­ман на Ми­нев­ски, Ра­де Сил­јан, за де­ло­то ве­ли де­ка пле­ни со сво­јот стил, со сво­ја­та ком­по­зи­ци­ја и со из­во­нред­но об­ли­ку­ва­ни­те ли­ко­ви од ма­ке­дон­ско­то еми­грант­ско мил­је.
– Воз­буд­ли­ва­та и ди­на­мич­на при­каз­на се дви­жи од пси­хо­ло­шка са­мо­а­на­ли­за до три­лер и од три­лер до по­ли­тич­ко-исто­ри­ска оп­сер­ва­ци­ја на ма­ке­дон­ско­то на­ци­о­нал­но пра­ша­ње. При­каз­на­та во ни­ту еден миг не се впу­шта во три­ви­јал­ни, пуб­ли­ци­стич­ки асо­ци­ја­ции или во днев­но-по­ли­тич­ки па­ра­ле­ли, ту­ку на су­пе­ри­о­рен на­чин збо­ру­ва за еми­гра­ци­ја­та, за ус­пе­си­те и за заб­лу­ди­те, за па­три­о­тиз­мот и за шо­ви­низ­мот, за пре­дав­ства­та и за по­ли­тич­ки­те ин­три­ги, за па­ра­до­ксот да стра­даш за­тоа што ја са­каш та­тко­ви­на­та по­ве­ќе одо­што е доз­во­ле­но – ве­ли Сил­јан за Ми­нев­ски.

Разговараше: Александра Мазнева Бундалевска
Фото: Игор Ангеловски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.