Заштитнички родители создаваат младина неподготвена за вистински живот

Ја­на трет­пат не ус­пе­ва да го по­ло­жи ис­пи­тот на еден од скоп­ски­те фа­кул­те­ти. Во исти­от мо­мент ѝ се ја­ву­ва на сво­ја­та мај­ка, ко­ја не­стрп­ли­во го че­ка те­ле­фон­ски­от по­вик. Ја­на ѝ со­оп­шту­ва де­ка и овој пат не по­ло­жи­ла. За по­ло­ви­на час мај­ка ѝ е на фа­кул­тет, на кон­сул­та­ции кај про­фе­со­рот. Со­би­ра до­пол­ни­тел­на ли­те­ра­ту­ра и се ин­те­ре­си­ра што е тоа што ѝ не­до­сти­га на Ја­на за да го по­ло­жи ис­пи­тот. Ја­на има 20 го­ди­ни.

Ова не е сце­на од филм, ту­ку ре­ал­ност. Ро­ди­тел­ски­те со­ста­но­ци од ос­нов­ни­те и од сред­ни­те учи­ли­шта се пре­не­соа на фа­кул­тет. Ро­ди­те­ли­те, ме­сто сту­ден­ти­те, до­а­ѓа­ат на кон­сул­та­ции кај про­фе­со­ри­те, тие ги за­пи­шу­ва­ат авто­ри­те на учеб­ни­ци­те, се ин­те­ре­си­ра­ат за ис­пи­тот, зна­ат од ко­га до ко­га тра­ат ко­ло­кви­ум­ски­те не­де­ли на фа­кул­те­тот, по­пол­ну­ва­ат при­ја­ви за нив. Сту­ден­ти­те, ве­ќе во­зрас­ни мом­чи­ња и де­вој­ки, сто­јат до нив, ка­ко уче­ни­ци кои што­ту­ку трг­на­ле на учи­ли­ште.

Слич­ни си­ту­а­ции има и во учи­ли­шта­та. За се­кој проб­лем уче­ни­ци­те се по­ви­ку­ва­ат на ро­ди­те­ли­те. Тоа е по­и­зра­зе­но кај уче­ни­ци­те од по­ни­ски­те од­де­ле­ни­ја, ве­лат на­став­ни­ци­те во ос­нов­ни­те учи­ли­шта.

– Де­ца­та, ед­но­став­но, не раз­го­ва­ра­ат. За се­кој, ма­кар и нај­мал проб­лем, пр­во ги ин­фор­ми­ра­ат ро­ди­те­ли­те, кои, пак, ди­рект­но одат кај ди­ре­кто­рот на учи­ли­ште­то. Се из­ме­сти­ја гра­ни­ци­те. Ро­ди­те­ли­те си да­ва­ат прем­но­гу сло­бо­да – ко­мен­ти­ра­ат на­став­ни­ци во ос­нов­но­то обра­зо­ва­ние.

За што ста­ну­ва збор? За нес­по­соб­на мла­ди­на што не знае да се из­бо­ри за сво­е­то ме­сто под сон­це­то или за прем­но­гу за­штит­нич­ки ро­ди­те­ли, кои са­ка­ат да има­ат сѐ под сво­ја кон­тро­ла?

Со пре­го­ле­ма­та за­шти­та на де­ца­та не им овоз­мо­жу­ва­ме да рас­тат, тие стаг­ни­ра­ат

Пре­за­гри­же­ни ро­ди­те­ли, кои пре­те­ра­но го кон­тро­ли­ра­ат де­те­то, се ро­ди­те­ли што го бра­нат де­те­то и ги ре­ша­ва­ат не­го­ви­те проб­ле­ми. Ка­ко пос­ле­ди­ца на ова од­не­су­ва­ње де­те­то е емо­ци­о­нал­но не­ста­бил­но и не­прис­по­со­бе­но во пог­лед на со­ци­јал­ни­те нор­ми. Тоа е не­са­мо­стој­но и плаш­ли­во и се­ко­гаш во по­тра­га по вни­ма­ние и по приз­на­ние, ве­ли те­о­ри­ја­та на пси­хо­ло­ги­ја.

За­штит­нич­ки ро­ди­те­ли по­сто­е­ле отсе­ко­гаш, но да­ли се­га соз­да­ва­ме и ге­не­ра­ции што се нес­по­соб­ни да се фа­тат во ко­стец со жи­вот? Да­ли рас­тат не­кои „но­ви клин­ци“, кои на­у­ка­та ги на­ре­ку­ва уште и „ај-ге­не­ра­ци­ја“ – де­ца на „ај­фон“, „ај­пад“, „ај­под“, кои има­ат ми­ли­он при­ја­те­ли на со­ци­јал­ни­те мре­жи „Фејс­бук“ и „Тви­тер“, но во ре­ал­но­ста не­ма­ат ни­ту еден ви­стин­ски при­ја­тел. Не зна­ат ка­ко да се од­не­су­ва­ат во се­којд­нев­ни­от жи­вот.

Со тек на вре­ме пре­за­шти­те­ни­те де­ца не здо­би­ва­ат од­го­вор­ност и на­ви­ки за ра­бо­та и при се­ко­ја те­шко­ти­ја ба­ра­ат од сво­и­те ро­ди­те­ли тие да ги за­вр­шу­ва­ат нив­ни­те об­вр­ски. На тој на­чин стаг­ни­ра­ат во сво­јот раз­вој, осо­бе­но во де­лот на со­ци­јал­но­то прис­по­со­бу­ва­ње.

– Ро­ди­те­ли со за­штит­нич­ки тен­ден­ции кон сво­и­те де­ца гра­дат вмре­же­ни ре­ла­ции со нив. Во тие ре­ла­ции де­ца­та не­ма­ат мож­ност да на­у­чат да би­дат автен­тич­ни, да се оби­дат да на­пра­ват ра­бо­ти што се са­мо нив­ни и не­за­вис­ни од дру­ги­те око­лу нив, осо­бе­но од нив­ни­те ро­ди­те­ли. За­штит­нич­ки­те од­но­си на ро­ди­те­ли­те го пра­ват де­те­то за­вис­но од нив, не­си­гур­но и не­под­го­тве­но са­мо да се бо­ри и да се со­о­чу­ва со проб­ле­ми­те во се­којд­не­ви­е­то. Ро­ди­те­лот, за­шти­ту­вај­ќи го сво­е­то де­те нав­ле­гу­ва во про­сто­рот на де­те­то и не пра­ви гра­ни­ца ме­ѓу нив. Таа пре­сил­но по­пуст­ли­ва гра­ни­ца ме­ѓу ро­ди­те­лот и де­те­то во мно­гу си­ту­а­ции го до­ве­ду­ва де­те­то во со­стој­ба да се чув­ству­ва ка­ко ед­но со сво­јот ро­ди­тел, да не мо­же да пре­поз­нае што е не­го­ва од­го­вор­ност, а што не е. Во мно­гу си­ту­а­ции ро­ди­те­ли­те што се скло­ни да ги пре­за­шти­ту­ва­ат сво­и­те де­ца збо­ру­ва­ат во нив­но име, ги за­вр­шу­ва­ат об­вр­ски­те ме­сто нив, им од­би­ра­ат во­ну­чи­лиш­ни актив­но­сти, дру­га­ри. Тие ро­ди­те­ли  нај­че­сто збо­ру­ва­ат низ го­во­рот „ние“, а  во­оп­што не збо­ру­ва­ат низ го­во­рот „јас“. Ва­кво­то од­не­су­ва­ње на ро­ди­те­ли­те им ги на­ма­лу­ва мож­но­сти­те и ка­па­ци­те­ти­те на нив­ни­те де­ца са­мо­стој­но да дејс­тву­ва­ат, ре­ша­ва­ат и на тој на­чин да ја гра­дат сво­ја­та са­мо­стој­ност, си­гур­ност, са­мо­до­вер­ба и, тоа што е нај­бит­но, да ги за­си­лат сво­и­те ве­шти­ни и си­ли за автен­тич­ност и за не­за­вис­ност – об­јас­ну­ва На­тка Па­чо­ска, пси­хо­те­ра­певт.

Се­ка­ко де­ка со пре­за­шти­ту­ва­ње­то на де­ца­та не им овоз­мо­жу­ва­ме да рас­тат, ту­ку тие стаг­ни­ра­ат. Овој од­нос им соз­да­ва проб­ле­ми и во ид­ни­на, ко­га тре­ба да се од­де­лат од ро­ди­те­ли­те. И за­тоа, сту­ди­ра­ње­то е еден мно­гу ва­жен про­цес за адо­лес­цен­ти­те.

– Сѐ по­че­сто сме све­до­ци на ва­кви си­ту­а­ции, ко­га ро­ди­те­лот до­а­ѓа на фа­кул­тет и се ин­те­ре­си­ра за ис­пи­ти­те на де­те­то, кое е ве­ќе адо­лес­цент. Ова е ди­сфунк­ци­о­нал­но од­не­су­ва­ње на ро­ди­те­ли­те, кои на­сто­ју­ва­ат да го жи­ве­ат жи­во­тот на сво­и­те адо­лес­цен­ти. От­ту­ка про­из­ле­гу­ва­ат не­под­го­тве­ни ка­дри од ед­на стра­на, но и не­под­го­тве­ни мла­ди лу­ѓе, кои тре­ба да за­че­ко­рат во све­тот на во­зрас­ни­те – ве­ли пси­хо­те­ра­пе­втот Па­чо­ска.

По­доц­на овие мла­ди лу­ѓе не се во со­стој­ба да до­не­су­ва­ат од­лу­ки. Прем­но­гу за­штит­нич­ки­от од­нос на ро­ди­те­ли­те, пра­ктич­но, не ги под­го­твил за тоа што ги оче­ку­ва во жи­во­тот. Пра­кти­ка­та ве­ли де­ка пре­за­штит­нич­ки­от од­нос на ро­ди­те­ли­те мо­же да до­ве­де до по­ја­ва на за­вис­ност кај мла­ди­те –  ал­ко­хо­ли­зам, дро­ги, коц­ка­ње, ано­ре­ксич­но-бу­ли­мич­ни со­стој­би, пси­хо­со­мат­ски те­шко­тии, не­ус­пех и не­е­фи­кас­ност на сту­дии, ра­бо­та и слич­но.

– Ко­га ро­ди­те­ли­те би по­ба­ра­ле под­др­шка во ро­ди­телс­тву­ва­ње­то низ пси­хо­те­ра­пи­ја мож­ни се мно­гу про­ме­ни во пра­вец на функ­ци­о­нал­но раз­ре­шу­ва­ње на мно­гу проб­ле­ми – сме­та Па­чо­ска.

Раз­лич­ни­от при­стап на ро­ди­те­ли­те пре­диз­ви­ку­ва раз­лич­но од­не­су­ва­ње кај де­ца­та

Раз­лич­ни­от при­стап на ро­ди­те­ли­те во вос­пи­ту­ва­ње­то на де­ца­та пре­диз­ви­ку­ва раз­лич­но од­не­су­ва­ње, сме­та Ма­ри­ја Сте­фа­но­ва, пси­хо­лог во „Екви­ли­брум“. Таа об­јас­ну­ва не­кол­ку ви­да од­не­су­ва­ње на ро­ди­те­ли­те кон сво­и­те де­ца.

– Ро­ди­те­ли­те што во го­ле­ма ме­ра се емо­ци­о­нал­но топ­ли и ги при­фа­ќа­ат сво­и­те де­ца ус­пе­ва­ат кај нив да гo из­гра­дат до­жи­ву­ва­ње­то на се­бе­си ка­ко до­бро и спо­соб­но де­те и ја на­ма­лу­ва­ат ве­ро­јат­но­ста за не­со­од­вет­но прис­по­со­бу­ва­ње по­доц­на во жи­во­тот. Ро­ди­те­ли­те што не­гу­ва­ат став на при­фа­ќа­ње има­ат де­те што е до­бро рас­по­ло­же­но, ве­се­ло, ди­на­мич­но, си­гур­но во се­бе, чув­стви­тел­но и хра­бро. Фи­зич­ка­та неж­ност што се ко­ри­сти ка­ко на­гра­да за ис­пол­не­ти­те ба­ра­ња на ро­ди­те­ли­те раз­ви­ва сил­на по­тре­ба за по­стиг­ну­ва­ње. Со­ра­бо­тка­та на ро­ди­те­ли­те со де­те­то раз­ви­ва до­вер­ба во ре­ла­ци­ја­та ро­ди­тел – де­те. Де­те­то се чув­ству­ва сло­бод­но да по­ба­ра со­вет и по­мош од ро­ди­те­ли­те, за­до­вол­но е со сво­и­те актив­но­сти и со ре­зул­та­ти­те што кои ги по­стиг­ну­ва, истрај­но е и има раз­ви­е­но ка­па­ци­тет за со­ра­бо­тка и за при­фа­ќа­ње на од­го­вор­но­ста – ве­ли Сте­фа­но­ва.

Спо­ред те­о­ри­ја­та, но и пра­кти­ка­та по­ка­жа­ла де­ка пре­те­ра­на­та за­шти­та или раз­ма­зе­но­ста го за­ба­ву­ва пси­хо­со­ци­јал­но­то со­зре­ва­ње.

– Овие де­ца се нев­ни­ма­тел­ни, др­ски, во­о­бра­зе­ни, се­бич­ни. Тие им по­ста­ву­ва­ат го­лем број ба­ра­ња на сво­и­те ро­ди­те­ли. Но ко­га овие де­ца ќе се нај­дат во си­ту­а­ци­ја ко­га не се со ро­ди­те­ли­те ста­ну­ва­ат не­си­гур­ни и воз­не­ми­ре­ни – об­јас­ну­ва Сте­фа­но­ва.

Ро­ди­те­ли­те што се не­за­ин­те­ре­си­ра­ни кај сво­е­то де­те пре­диз­ви­ку­ва­ат ин­тен­зив­на по­тре­ба од љу­бов, вни­ма­ние и од нак­ло­ност.

– Де­те­то во сво­и­те ро­ди­те­ли не гле­да по­ткре­па и по­мош. Тоа се чув­ству­ва на­пу­ште­но и оса­ме­но во сво­јот дом. Ова мо­же да пре­диз­ви­ка це­ло­сен или де­лу­мен за­стој во раз­во­јот на сло­же­ни­те чув­ства, а мо­же да до­ве­де ду­ри и до нес­по­соб­ност за трај­но вр­зу­ва­ње со дру­ги ли­ца. До­кол­ку ро­ди­те­ли­те по­ста­ву­ва­ат мно­гу­број­ни ба­ра­ња што се пре­ви­со­ки за де­те­то, прос­ле­де­ни со че­сти кри­ти­ки и за­бе­ле­шки, де­те­то ќе за­гу­би до­вер­ба во сопс­тве­ни­те спо­соб­но­сти. Тоа ќе ста­не не­си­гур­но, пре­чув­стви­тел­но, оп­се­сив­но, плаш­ли­во, су­ге­сти­бил­но. Та­кво­то де­те мо­же да до­жи­вее не­ус­пех во учи­ли­ште и да има се­ри­оз­ни те­шко­тии во прис­по­со­бу­ва­ње­то – ве­ли Сте­фа­но­ва.

Пишува: Александра М. Бундалевска
Текст објавен во 71. број на неделникот „Република“, 10.01.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.