Нема притисок на денарот и нема причина за нарушување на неговата стабилност. Токму спротивно, сега купуваме девизи, ни рече чуварот на народните пари, гувернерот на Народна банка на Република Македонија, Димитар Богов. Првата половина од годинава статистички има рецесија, но поради големиот пораст од пет проценти во ланскиот споредбен период. Порастот на економијата, иако мал и предвиден на еден процент, сепак ќе биде позитивен годинава. Во октомври има редовно ревидирање, но не очекувам промени на предвидениот пораст. Економијата и извозот се стабилизираа од јули, но тоа не е опфатено со статистиката. В година очекувам пораст поради заздравување на европската економија, што, секако, ќе се одвива полека, но и поради почетокот на работењето на странските инвеститори во Македонија.
Статистиката ја потврди рецесијата во македонската економија. Вашата последна проекција е пораст на БДП годинава од еден процент. Остварлива ли е имајќи ги предвид лошите показатели за економијата и во третиот квартал?
Богов: Податокот за БДП за вториот квартал е во согласност со очекувањата во нашата последна проекција. Битно е дека падот на економијата постепено забавува и нашите очекувања се дека поволните тенденции ќе продолжат и во втората половина на годината. Делумно, тоа треба да биде поддржано и од пониската споредбена основа. Имено, во првата половина од оваа година имавме многу висока споредбена основа, со оглед на високиот пораст на БДП во првите два квартала од претходната година. Така, доколку се спореди со првиот квартал од 2012 година, на сезонски приспособена основа, БДП во вториот квартал бележи мал пораст од 0,2 проценти, што го потврдува позитивното придвижување во економијата. Треба да се истакне дека во вториот квартал се регистрирани подобрувања во клучните економски сектори – забавен годишен пад на индустриското производство и на градежната активност, со изгледи за подобри остварувања кај градежната активност во периодот што следува (делумно поради предвидените зафати на делницата од Коридорот 10). Во јули 2012 година извозот оствари годишен пораст од 10,8 проценти, при стагнација на увозот (-0,6 проценти), што е во согласност со очекуваното стеснување на трговскиот дефицит. Сепак, треба да се има предвид дека веројатноста за интензивирање на рецесијата во еврозоната до крајот на годината е зголемена, што го зголемува ризикот за извозна побарувачка. Паралелно, се зголемува и веројатноста за влошување на очекувањата на домаќинствата поради порастот на цената на енергентите и на храната. Ние и натаму секојдневно ги следиме домашните и меѓународни движења и сите нови информации ќе бидат вклучени при следната – октомвриска рунда на проекции.
Странската побарувачка за домашни производи е на релативно ниско ниво, иако економијата е извозно насочена и иако дел од европската економија почна да закрепнува. Кои се сега клучните ризици за домашната економија?
Богов: Странската ефективна побарувачка ќе остане во негатива до крајот на 2012 година, со присутни надолни ризици. Последните движења нè упатуваат на големи промени кај трговското салдо во однос на проекцијата, а во прилог на ваквите состојби е отсуството на притисоци од страна на личната потрошувачка. Сепак, и натаму се присутни ризици во однос на остварувањата на извозниот сектор, со оглед на надолните ревизии на проектираните ценовни движења на металите (особено на никелот) и на повисоката цена на нафтата и на храната на светските берзи, што може да значи поголем притисок од увозот. И покрај тоа што одредени извозни сегменти покажуваат реакција на послабата странска побарувачка, сепак активноста на новите компании, како и релативната отпорност на Германија, како наш битен трговски партнер, овозможуваат извозните остварувања да ја следат проектираната патека. Истовремено, значајно е во која мера домашните компании ќе бидат приспособливи во однос на променетите услови во меѓународното опкружување и ќе успеат навреме да се пренасочат кон нови пазари, помалку погодени од светската криза. Структурата на географската насоченост на трговската размена со странство потврдува дека, иако мали, има такви промени. Во напорите за освојување нови пазари, кои се наметнуваат како потреба и за друга економија, клучни ќе бидат продуктивноста и квалитетот на производите.
Прогнозата на меѓународните финансиски институции и за наредните години е минимален пораст и бавно заздравување на македонската економија. Кои се Вашите проекции и очекувања?
Богов: Во однос на проекциите на среден рок, многу се важни претпоставките за развојот на настаните во меѓународното опкружување. Нашите среднорочни проекции се базираат на претпоставките за постепено стабилизирање на глобалната економија и на отсуство на поголеми шокови. Во едно такво опкружување, може да се очекува постепено нормализирање на стапките на пораст. Така, во 2013 година се очекува постепено закрепнување на економијата на странските партнери, што би создало позитивни преносни ефекти врз потрошувачките и врз инвестициските одлуки на домашните субјекти. Воедно, се очекува пораст на странските и на јавните инвестиции и кредитна поддршка од страна на банкарскиот сектор, што би довело до забрзување на економскиот пораст на околу три проценти. Во наредните години, се очекува порастот постепено да забрзува доближувајќи се до нивоата од пред кризата.
Со голф против стресот
Во кабинетот на гувернерот на НБР e впечатлива опремата за голф за канцеларии. Палката е потпрена на работната маса. Богов ни ја откри тајната. Не е голфер, а опремата е подарок од колегата вицегувернер, кога го презeл трезорот. Но, додава, во стресни ситуации го користи – самото смирување за да се удри топчето полека ја намалува тензијата….
Електричната енергија и нафтата поскапуваат, има пораст на производите во малопродажба – пораснаа и трошоците за живот. Каква инфлација очекувате до крајот на годината? Може ли да вивне инфлаторната спирала?
Богов: Месечниот пораст на потрошувачките цени од 1,5 процент во август, наспроти падот во претходните три месеци, беше предизвикан од порастот на цените на храната и на регулираните цени. Во вакви услови, просечната годишна инфлација од 2,3 проценти заклучно со јули, забрза на 2,5 проценти заклучно со август. Инфлацијата во август е нешто над очекувањата, во услови на побрз пораст на цените на храната и на енергијата од очекуваниот. Отстапувањата, главно, се последица на фактори на страната на понудата, односно на веројатниот ценовен ефект од помалата понуда на домашни земјоделски производи, како и на повисокиот пораст на светските цени на нафтата (ефектот од порастот на цените на електричната енергија беше вклучен во проекцијата). Повисоките остварувања, но и нагорните ревизии на оцените за увозните цени на храната и на енергијата наметнуваат потреба од реоценувње на инфлацијата во следниот циклус на проекции, но првичните оцени се дека просечната инфлација во 2012 година ќе се задржи на помалку од три проценти во 2012 година. Засега овие движења не се оценуваат како високоризични со оглед на тоа што забрзувањето на инфлацијата е движено од понудата, при што во услови на слаба побарувачка и на неискористен потенцијал, мала е веројатноста за создавање спирала цени – плата.
Демантиравте дека е можна девалвација на денарот. Останува ли денарот стабилен?
Богов: НБРМ и натаму продолжува со примена на стратегијата на одржување стабилен девизен курс, како основна номинална котва во економијата. Нивото на девизни резерви во текот на третиот квартал бележи пораст, како ефект од девизниот прилив врз основа на задолжување на државата од странство и нето-откупот на девизи од страна на НБРМ, со што на крајот на август тие се на историски највисоко ниво од 2.115 милиони евра. Воедно, девизните резерви постојано се одржуваат на соодветно ниво обезбедувајќи покриеност на околу четиримесечен увоз на стока и на услуги од наредната година. Солидното ниво на девизни резерви е во прилог на одржување на стабилноста на девизниот курс.
Какви се трендовите на штедење. Статистиката покажува дека граѓаните ги зголемуваат штедните влогови во банките. Кој штеди и во што, девизи или денари?
Богов: Вкупните депозити на приватниот сектор кај банките во јули, во споредба со истиот месец лани, се повисоки за 6,7 проценти, што во целост произлегува од порастот на денарските депозити од 17,4 проценти, додека девизните депозити бележат намалување на годишна основа од 3,4 проценти. Гледано од секторски аспект, штедат домаќинствата, чиишто депозитите се повисоки за 10,3 проценти, додека депозитите на претпријатијата бележат пад од 1,1 процент на годишна основа. Валутната определеност на населението за штедење во денари ја потврдува довербата во домашната валута, а воедно тоа носи и поголем принос.
На последната седница оценивте дека нема потреба од ново релаксирање на каматната политика. Зошто?
Богов: На последната седница на Комитетот за оперативна монетарна политика оценивме дека тековната монетарна поставеност е соодветна на постојните економски и финансиски услови. Резимирано, последните макроекономски движења не покажуваат поголеми промени во амбиентот за водење на монетарната политика. Индикациите за релативно слаба економска активност и понатаму се присутни. Забрзувањето на инфлацијата е побрзо во однос на последните оцени, но, сепак, истото е водено од фактори од страната на понудата, при што оцените се дека нивото на инфлација ќе се задржи во контролирани рамки. Сепак, во услови на постојани флуктуации на увозните цени, проекцијата на инфлацијата е придружена со голема неизвесност. Дополнително, релативно е тешко да се проценат преносните ефекти од порастот на цената на храната и на енергијата врз другите цени, при што постојат ризици и во однос на движењето на основната инфлација. И покрај присутните ризици во однос на глобалниот економски амбиент и неговото влијание врз извозот и капиталните приливи, засега се очекува девизните резерви и понатаму да се одржуваат на соодветно ниво. Во услови на вакви остварени движења, на вакви процени за идните движења и на придружните ризици, сметаме дека е соодветна нашата одлука за непроменета монетарна политика.
Банкарскиот сектор добро ја издржува кризата и расте банкарскиот профит, но реалниот сектор бара повеќе кредити. Може ли да им се излезе в пресрет?
Богов: Банкарскиот систем е здрав и стабилен, што е многу важно во услови на криза. Ако се анализираат показателите за банкарскиот систем, ќе се согледа дека банките при оваа криза најмногу се погодени во доменот на профитабилноста. Стапката на поврат на активата од околу два процента пред кризата е сведена на 0,4 проценти во вториот квартал од 2012 година, а стапката на поврат на капиталот од околу 15 проценти пред кризата е сведена на 3,2 проценти во вториот квартал од 2012 година. Во првиот квартал од 2012 година банкарскиот систем оствари загуба, додека во вториот квартал е во добивка. Влошената профитабилност на банките е регистрирана во услови на забавено кредитирање и умерено зголемување на кредитниот ризик и на резервациите за негово покривање. Забавениот кредитен пораст е одраз на намалената економска активност и според тоа влошувањето на профилот на ризичност на клиентите, како и перцепциите на банките за постојните ризици од глобалното опкружување и нивното можно влијание врз домашната економија. Така, иако постои потенцијал за кредитирање, како од аспект на депозитите кај банките, така и од аспект на можноста за користење кредитни линии од странство, банките остануваат внимателни и засега кредитниот пораст останува умерен (7,4 проценти во јули, на годишна основа). Намалувањето на каматната стапка на НБРМ во мај од четири проценти на 3,75 проценти, како и дел од промените во оперативната рамка на монетарната политика, кои ги направивме во април оваа година, се во прилог на забрзување на кредитирањето од страна на банкарскиот систем. Сепак, неговата динамика ќе биде, главно, условена од квалитетот на побарувачката за кредити и од оцените на банките за ризиците.
Треба ли да загрижува порастот на ризичниот пласман на банките? На кое ниво се сега?
Богов: Учеството на нефункционалните кредити во вкупните кредити на банките во последниве неколку квартали има благ тренд на пораст и во вториот квартал од 2012 година изнесува 9,7 проценти. За споредба, овој показател во регионот се движи преку 15 проценти, а во некои земји и повеќе од 20 проценти. Значајно е да се спомене дека нефункционалниот пласман е целосно покриен со издвоените резервации од страна на банките. Сепак, со оглед на целиот макроекономски амбиент и постојните ризици, будноста на банкарската супервизија во однос на банкарскиот систем останува на високо ниво.
Растат приватните трансфери од надвор, но слаба е позицијата на странските инвeстиции. Какви се очекувањата на НБМ за движењето на капиталот кон земјава?
Богов: Приватните трансфери и оваа година претставуваат значаен извор на девизен прилив во економијата. Заклучно со август, тие се повисоки за 32 процента во споредба со истиот период лани. Од друга страна, странските директни инвестиции во првата половина на 2012 година достигнаа еден процент од БДП. Нашите оцени се дека тие дополнително ќе се зголемат и до крајот на 2012 година ќе достигнат околу два процента од БДП. Ваквата оцена ги има предвид ризиците во однос на глобалниот амбиент. Имено, нарушувањата во глобалната економија неизбежно се одразуваат врз сентиментот на странските инвеститори, кои тековно, главно, се водени од потребата за барање можности за пониски трошоци на производство. Во овој контекст, битно е да се нагласи дека независно од кризата, овој тек на прилив кај нас е континуиран и дополнително веќе има забележлив придонес во однос на диверсификација на извозната структура.
Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.
