Што претставува иранскиот нуклеарен договор и зошто е спорен?

Нуклеарниот договор на Иран со светските сили е ставен на најголемиот дипломатски тест американскиот претседател Доналд Трамп ги повлече САД од тој договор. Суштината на договорот од 2015 година е тоа што со него е наметнато такво ограничување програма на Иран, кое го спречува да произведе атомска бомба, а во замена доби укинува американски и меѓународни санкции. Но, договорот има низа временски ограничувања.

Иран може да збогатува ураниум само до 3,67 отсто кој може да се користи како гориво за нуклеарна централа, а тоа е далеку под 90 отсто кои се потребни за производство на оружјe. Договорот исто така го ограничува бројот на центрифуги за збогатување ураниум кој Иран користи и го ограничува на постари, побавни модели.

Иран го промени реакторот за производство на „тешка вода“ за да не може да произведе прифати неговиот објект за збогатување, Фордо, сместен длабоко во планините, да го прет за истражување.

Тој им даде повеќе пристапи на инспекторите од Меѓународната агенција за атомска енергија, постројќи и воспостави систем кој му овозможува на тоа тело на ОН да проверува и други. За возврат светските сили ги укинаа строгите економски санкции кои го исклучија Иран од банкарство и светската трговија со нафта. Тоа му овозможи на Иран да купува комерцијал и да склучува други зделки. Тоа, исто така, одмрзна милијарди долари кои Иран ги имаше во странство. Во осмата година на пример, Иран може да почне тестирање на најмногу 30 понапредни центрифуги, а тој број може во голема мера да се зголеми две години подоцна.

Петнаесет години по склучувањето на договорот, потпишан во 2015 година, завршуваат ограничувањата за збогатување на ураниум и обемот на залихи на Иран. За време на важноста на договорот Иран е ограничен на ниво на кое не може да произведе договорот денеска се распадне експертите велат дека на Иран би му била потребна најмал да прозиведе бомба. Ако Иран го прекрши договорот, санкциите можат веднаш повторно да се воведат.

Противниците на договорот тврдат дека тој му овозможува на Иран да изработи бомба, откако ќе заврши важноста на договорот, но Иран категорично вети во договорот дека тоа нема да го направи.

Кога ќе поминат 15 години Иран може да има низа напредни центрифуги подготвени да работат. Нема да има ограничување на залихите и тогаш теоретски би можел целосно да се насочи на производтво на високо збогатен ураниум.

Б92.рс

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.