Заев турка бугаризација зад затворени врати

Си­те на­ста­пи по за­тво­ре­на­та сед­ни­ца во пар­ла­мен­тот по­све­те­на на тек­стот за до­го­вор за до­бро­со­седс­тво со Бу­га­ри­ја ги по­твр­ду­ва­ат стра­ву­ва­ња­та де­ка Зо­ран За­ев во Со­фи­ја при­фа­тил текст со кој се при­фа­ќа­ат си­те ан­ти­ма­ке­дон­ски го­ле­мо­бу­гар­ски ста­во­ви. Уште на по­че­то­кот се отво­ри пра­ша­ња­та со што се сог­ла­сил За­ев, што е тоа во тек­стот што тол­ку го воз­бу­ди имај­ќи ги пред­вид спор­ни­те точ­ки што до­се­га беа преч­ка за за­вр­шу­ва­ње на тек­стот, па и глав­но­то пра­ша­ње, чиј е тек­стот, кој од ма­ке­дон­ска стра­на учес­тву­вал во под­го­то­вка­та имај­ќи го пред­вид ку­си­от пер­и­од на За­е­ва­та ад­ми­ни­стра­ци­ја по дол­ги­от пре­кин на сред­би­те на ра­бот­ни­те гру­пи, до тоа да­ли За­ев во­оп­што е за­поз­на­ен што му е по­ну­де­но во за­ме­на за сит­ни бри­сел­ски ли­зал­чи­ња во фор­ма на поз­дра­ви од Фе­де­ри­ка Мо­ге­ри­ни за „ус­пех без по­сред­ни­ци“.

Впро­чем, ни­што до­се­га не оста­ви про­стор за не­кој да по­мис­ли или ба­рем да се пра­ша си­от овој пер­и­од на молк за тоа што це­ли да пот­пи­ше За­ев, да­ли во­оп­што има­ло обид за ин­тер­вен­ци­ја за за­чу­ву­ва­ње на ма­ке­дон­ски­те ста­во­ви, за­чу­ву­ва­ње на на­ци­о­нал­ни­те ин­те­ре­си, на ви­сти­на­та! Во таа по­дел­ба не мо­же да се сме­стат ни­ту тие оби­ди за кре­и­ра­ње на јав­но­то мис­ле­ње де­ка е „до­бро да се пот­пи­ше до­го­вор со Бу­га­ри­ја“. И во таа на­со­ка, ни­кој не би ос­по­ру­вал текст што ќе ја уна­пре­ди со­ра­бо­тка­та на си­те по­ли­ња, еко­ном­ска, тр­гов­ска, транс­порт­на, на­уч­на, кул­тур­на. Да­ли ќе се гра­ди пру­га, пат или ќе се отво­ра­ат но­ви гра­нич­ни пре­ми­ни, или на кој би­ло на­чин би се олес­ни­ла ко­му­ни­ка­ци­ја­та ме­ѓу два­та на­ро­да. И, на­ви­сти­на, ни­кој и не по­мис­лу­ва де­ка не тре­ба да се гра­дат до­бри од­но­си, осо­бе­но со со­се­ди­те, но са­мо до­кол­ку се­то тоа, на­ви­сти­на, за­тво­ри опре­де­ле­ни отво­ре­ни пра­ша­ња, а не са­мо да ги прод­ла­бо­чи и да отво­ри но­ви проб­ле­ми, осо­бе­но ако се за­се­га во до­сто­инс­тво­то и во ос­нов­ни­те чо­ве­ко­ви пра­ва, да­ли, на­ви­сти­на, се по­стиг­ну­ва до­го­вор за за­ем­но по­чи­ту­ва­ње и за рам­но­прав­ност или за ис­пол­ну­ва­ње чи­сти уце­ни?

„Ре­пуб­ли­ка“ во еден од прет­ход­ни­те бро­е­ви, кон ана­ли­за­та за тоа што мо­же да до­не­сат из­бр­за­ни­те нај­а­ви за пот­пи­шу­ва­ње до­го­вор, ука­жа де­ка и да се пот­пи­ше, а уште по­ве­ќе ако не се пот­пи­ше до­го­вор за до­бро­со­седс­тво, ма­ке­дон­ско-бу­гар­ски­те од­но­си ре­ал­но ќе пад­нат под де­бел мраз, што е со­се­ма спро­тив­но од по­са­ку­ва­ни­от ефект. Се­га за­бе­ле­шки­те упа­те­ни од ВМРО- ДПМНЕ кон на­црт-тек­стот уште по­јас­но по­ка­жу­ва­ат де­ка до­кол­ку, слу­чај­но или на­мер­но, не би­дат зе­ме­ни пред­вид ста­во­ви­те што се пок­ло­пу­ва­ат, ве­ро­јат­но, со мис­ле­ње­то на це­ла­та ма­ке­дон­ска јав­ност, пот­пи­шан или не, до­го­во­рот не­ма да за­жи­вее и до­пол­ни­тел­но ќе ги вло­ши од­но­си­те.

Но, тоа што, се­пак, за­гри­жу­ва, и по­крај огра­ду­ва­ња­та на За­ев де­ка ра­бо­та­та е до­ве­де­на до ра­ти­фи­ка­ци­ја и оби­дот за спо­де­лу­ва­ње на од­го­вор­но­ста за тоа со за­че­сте­ни­те по­фал­би до ВМРО-ДПМНЕ, е де­ка до­се­га тој се не­ма из­јас­не­то на кои „по­ли­тич­ки при­чи­ни“ мис­ле­ше ко­га збо­ру­ва­ше во Со­фи­ја, но и ко­ја би­ла таа преч­ка што ја „от­стра­нил“ од на­црт-тек­стот на до­го­во­рот по­ра­ди што со го­ди­ни тој бе­ше „заг­ла­вен“.

Од тоа што мо­же­ше да се доз­нае и од За­ев и од ВМРО-ДПМНЕ по за­тво­ре­на­та сред­ба, во­оп­што не ста­ну­ва збор за „по­ли­тич­ка при­чи­на“, ту­ку, за нас, за пет есен­ци­јал­ни пра­ша­ња по­ра­ди не­га­тор­ска­та бу­гар­ска, па и бал­кан­ска по­ли­ти­ка кон ма­ке­донс­тво­то, ка­ко по­себ­ност, на­ци­ја, ја­зик, исто­ри­ја, др­жа­ва.

Ќе се при­фа­тат ли за­бе­ле­шки­те…

Ви­стин­ско­то пра­ша­ње се­га, спро­ти Илин­ден, се­ма­ке­дон­ски праз­ник, трн во очи­те на со­седс­тво­то, е да­ли За­ев и не­го­ви­от тим ќе со­бе­ре хра­брост да ги при­фа­тат пет­те клуч­ни за­бе­ле­шки што ВМРО-ДПМНЕ му ги пре­до­чи за да се из­бег­нат не­при­јат­но­сти­те што би про­из­лег­ле?

Се­ка­ко, тоа се ука­жу­ва­ња­та за об­вр­зу­вач­ки­те ста­пи­ци, кои про­из­ле­гу­ва­ат од со раз­ли­ка­та ме­ѓу дек­ла­ра­ци­ја и до­го­вор, и кои мо­же да има­ат пос­ле­ди­ци со го­ди­ни по не­го­во­то пот­пи­шу­ва­ње. От­ту­ка и ука­жу­ва­ње­то де­ка не мо­же да по­стои аси­ме­три­ја, од­нос­но мно­гу по­ве­ќе пра­ва за Бу­га­ри­ја и по­ве­ќе об­вр­ски за Ма­ке­до­ни­ја. Ме­ѓу нив и об­вр­ски што би се не­ги­ра­ле со Уста­вот ка­де што се пред­ви­ду­ва об­вр­ска на др­жа­ва­та да се гри­жи за Ма­ке­дон­ци­те над­вор од неа. И, се­ка­ко, нај­експ­ло­а­ти­ра­ни­те пра­ша­ња што про­из­ле­гу­ва­ат од бу­гар­ско­то не­ги­ра­ње на ма­ке­дон­ски­от ја­зик и исто­ри­ја – да­ли ма­ке­дон­ски­от ја­зик ќе би­де спо­ме­нат са­мо по­ра­ди по­сто­е­ње на Уста­вот или тој има сво­ја по­себ­ност не­за­вис­но од Уста­вот, ка­ко пр­во, а ка­ко вто­ро, во до­го­во­рот да се овоз­мо­жи ед­на по­ши­ро­ка фра­за во ко­ја што ќе би­дат истак­на­ти и дел од за­ед­нич­ка­та и дел од по­себ­на­та исто­ри­ја на Ма­ке­до­ни­ја и на Бу­га­ри­ја и на ма­ке­дон­ски­от и на бу­гар­ски­от на­род.

Ви­стин­ска­та оце­на ја да­де Ан­то­нио Ми­ло­шо­ски, пра­те­ник од ВМРО-ДПМНЕ и по­ра­не­шен шеф на дип­ло­ма­ти­ја­та.

– Це­ни­ме де­ка след­ни­ов пер­и­од Вла­да­та тре­ба ме­сто да бр­за и да бр­ка да­тум за пот­пи­шу­ва­ње ма­ке­дон­ско- бу­гар­ски до­го­вор, да бр­за и да по­стиг­ну­ва по­до­бар ква­ли­тет на тек­стот за по­стиг­ну­ва­ње на еден за­е­мен до­го­вор што ќе зна­чи и за­ем­на по­чит на два­та на­ро­да и за­ем­но приз­на­ва­ње на две­те др­жа­ви, на две­те кул­ту­ри и за­ем­на со­ра­бо­тка за перс­пе­кти­ва­та на Ма­ке­до­ни­ја ина Бу­га­ри­ја ка­ко со­се­ди – наг­ла­си Ми­ло­шо­ски.

Прет­ход­ни­кот на Ни­ко­ла Ди­ми­тров, Ни­ко­ла По­по­ски, е пре­ци­зен „Пот­пи­шу­ва­ње­то до­го­вор со Бу­га­ри­ја, кое е нив­но ба­ра­ња, тре­ба да ги по­чи­ту­ва и на­ши­те ба­ра­ња“.

– Тре­ба да би­де­ме по вни­ма­тел­ни, ѓа­во­лот е ток­му во ва­кви тек­сто­ви и до­го­во­ри. Тре­ба да се рас­чи­стат тие ди­ле­ми. Не мо­же­ме во 2017 го­ди­на да оста­ви­ме не­кој да ре­ша­ва да­ли нѐ има или нѐ не­ма. За нас е мно­гу важ­но Бу­га­ри­ја да би­де при­ја­тел со нас. Ние мо­же­ме да пот­пи­ше­ме ка­ков са­ка­ме до­го­вор со Бу­га­ри­ја, но не­ма да ја по­стиг­не­ме цел­та… Мо­ра да нѐ по­чи­ту­ва­ат ка­ко су­ве­ре­на др­жа­ва и пан­дан. Во Бу­га­ри­ја по­стои по­себ­на чув­стви­тел­ност за за­ед­нич­ка исто­ри­ја, спо­ред нив, во Ма­ке­до­ни­ја, де фа­кто, по­сто­јат „Бу­га­ри што не се осве­сет­ни“. Но јас мис­лам де­ка де­не­ска е важ­но де­ка ос­нов­ни­те чо­ве­ко­ви пра­ва гла­сат та­ка што ние мо­же да се из­јас­ни­ме ка­ко што се чув­ству­ва­ме. Важ­но е де­ка во ни­кој слу­чај не мо­же врз ба­за на ко­ми­сии не­кој да ја ка­жу­ва исто­ри­ја­та на на­ши­от на­род. Не мо­же Бу­га­ри­ја да ни ди­кти­ра ка­ко се чув­ству­ва­ме, ка­ква на­ци­о­нал­ност сме и ка­ко да збо­ру­ва­ме. Бу­га­ри­ја го ба­ра овој до­го­вор од нас ка­ко ус­лов, за поч­ну­ва­ње пре­го­во­ри со ЕУ и со НА­ТО, но тре­ба да има­ме пред­вид де­ка до­го­во­рот не е га­ран­ци­ја де­ка ние вед­наш ќе ги поч­не­ме пре­го­во­ри­те со ЕУ. Тре­ба да има­ме сог­лас­ност и од ле­ва и од дес­на по­ли­тич­ка оп­ци­ја. Да се по­стиг­не кон­сен­зус – до­да­ва По­по­ски, кој по­тсе­ту­вај­ќи де­ка до­го­во­рот е по­ста­вен ка­ко бу­гар­ски пре­дус­лов за ма­ке­дон­ска на­та­мош­на ин­те­гра­ци­ја, пре­ду­пре­ду­ва де­ка „до­кол­ку тој не е на­пи­шан на на­чин што ќе ни да­де ко­мо­ци­ја, тоа зна­чи де­ка во след­ни­от вре­мен­ски пер­и­од Бу­га­ри­ја точ­но, или ко­ја би­ло вла­да во Бу­га­ри­ја или кој би­ло функ­ци­о­нер во Бу­га­ри­ја, ќе мо­же да ни по­ста­ву­ва не­прин­ци­пи­ел­ни ус­ло­ви за отво­ра­ње пр­во пог­лав­је, вто­ро пог­лав­је, тре­то итн“.

…или ќе се оди „на ѓон“?

Фа­ктот де­ка За­ев по­ба­ра за­ед­нич­ко разг­ле­ду­ва­ње на, ка­ко што са­ми­от го на­ре­ку­ва, на­црт- тек­стот на до­го­во­рот што не е фи­на­лен, за да мо­же да се соз­да­де кон­сен­зус пред не­го­во при­фа­ќа­ње, мо­же да би­де по­зи­ти­вен, ако се спо­ре­ди со тоа ка­ко поч­на це­ла­та ра­бо­та. Но тре­ба да се по­че­ка што сѐ ќе изро­ди тоа во след­ни­от кус пер­и­од за да мо­же тој че­кор да би­де поз­дра­вен и до­го­во­рот во јав­но­ста да на­и­де на одо­бру­ва­ње.

Ме­ѓу глав­ни­те при­чи­ни за на­та­мо­шен сом­неж мо­же да се на­бро­јат не­го­ви­те из­ја­ви пред по­се­та­та де­ка „ние сме еден на­род“, ка­ко и тоа да се ве­ли на бу­гар­ски, по­тоа об­јас­ну­ва­ња­та во Со­фи­ја за по­стиг­нат до­го­вор (по што сле­ду­ва­ше и по­твр­да од Ди­ми­тров), ка­ко и на пла­но­ви­те за за­ед­нич­ка прос­ла­ва на Илин­ден и из­ме­на на учеб­ни­ци­те по исто­ри­ја, па сѐ до поз­дра­вот од Мо­ге­ри­ни од Бри­сел за тоа де­ка До­го­во­рот е по­стиг­нат без по­сред­ни­ци. Ту­ка не мо­же да се пре­скок­не и ста­вот на За­ев иска­жан по за­тво­ре­на­та сед­ни­ца во пар­ла­мен­тот, од­нос­но де­ка гле­дај­ќи ја „ча­ша­та по­лу­пол­на“, а по си­те за­бе­ле­шки од опо­зи­ци­ја­та, не гле­да ди­ле­ми де­ка „се ра­бо­ти за две др­жа­ви, два на­ро­да, два ја­зи­ка“.

Се­пак, нај­го­ле­ма­та ста­пи­ца изо­стре­но­то уво на јав­но­ста ја пре­поз­на во по­со­чу­ва­ње­то де­ка „за­ед­но ќе ја спре­чу­ва­ме не­до­бро­на­мер­на­та про­па­ган­да до­кол­ку се по­ја­ви вна­тре во др­жа­ви­те“. Бу­га­ри­ја по­сто­ја­но, во овој ме­ѓу пер­и­од, од по­се­та­та на За­ев на Со­фи­ја до­се­га, ги брои ме­ди­ум­ски­те нас­ло­ви во ма­ке­дон­ски­те ме­ди­у­ми што се од­не­су­ваа на до­се­гаш­ни­те не­га­тор­ски ста­во­ви на Бу­га­ри­ја кон ма­ке­дон­ска­та исто­ри­ја, ја­зик, ма­ке­дон­ска­та по­себ­ност и иден­ти­тет, сме­тај­ќи ги за ан­ти­бу­гар­ски. Да­ли тоа би зна­че­ло де­ка таа „по­лу­пол­на ча­ша“ ќе се до­пол­ну­ва со бу­гар­ски ба­ра­ња за за­мол­чу­ва­ње ма­ке­дон­ски ме­ди­у­ми и ќе се за­бра­нат на­ста­пи на исто­ри­ча­ри и на деј­ци што ќе ги истак­ну­ва­ат раз­ли­ки­те во исто­ри­ски­те чи­та­ња или бу­гар­ски­те ан­ти­ма­ке­дон­ски по­зи­ции, а ма­ке­дон­ско­то ми­ни­стерс­тво „за ви­сти­на“, ка­ко што го на­ре­ку­ва јав­но­ста, ќе ра­бо­ти на „бре­ин­во­шинг“ (пер­е­ње на мо­зо­кот) на јав­но­ста нас­про­ти „бре­ин­дре­и­нот“ на За­ев, со ме­ди­ум­ска кам­па­ња за од­бра­на на до­го­во­рот пре­ку пла­те­ни исто­ри­ча­ри? При­тоа, да­ли За­ев ќе из­дејс­тву­ва од Со­фи­ја пен­зи­о­ни­ра­ње на Бо­жи­дар Ди­ми­тров, не­го­ва ме­ди­ум­ска изо­ла­ци­ја, ка­ко и на ома­ло­ва­жу­ва­ње­то во бу­гар­ски­те ме­ди­у­ми за Ма­ке­дон­ци­те „про­из­вод на ко­мин­тер­на­та“, до­де­ка во Ма­ке­до­ни­ја ќе се сла­ви „за­ед­нич­ка­та исто­ри­ја“ до 1945 го­ди­на, на „бу­гар­ски ди­ја­лект“, кој е ја­зик по­ра­ди Уста­вот?

До­кол­ку За­ев ја раз­брал важ­но­ста од кон­сен­зус за на­ци­о­нал­ни­те ин­те­ре­си, осо­бе­но во пре­срет на ва­кви зна­чај­ни до­ку­мен­ти, то­гаш би тре­ба­ло за­бе­ле­шки­те се­ри­оз­но да ги вгра­ди во до­ку­мен­тот. Са­мо ин­си­сти­ра­ње на до­го­вор што би ја ужи­вал се­та под­др­шка ќе ги за­си­ли и др­жав­на­та и на­ци­о­нал­на по­зи­ци­ја, би­ло пред со­се­ди­те, би­ло пред ме­ѓу­на­род­на­та за­ед­ни­ца и неј­зи­на­та „те­шка ар­ти­ле­ри­ја“. Ова е и ви­стин­ски­от ме­ѓу­на­ро­ден тест да­ли За­ев ќе со­бе­ре си­ли да ја над­ми­не по­ли­ти­ка­та на сер­вил­ност по ка­та­стро­фал­на­та из­ја­ва де­ка Ма­ке­до­ни­ја е ви­нов­на за сѐ, или ќе про­дол­жи по па­тот на ма­ни­пу­ли­ра­ње на јав­но­ста. За­бе­ле­шки­те се пре­до­че­ни, кон­сен­зу­сот е на до­фат, од За­ев за­ви­си ка­ко ќе по­ста­пи.

Пишува: Наум Стоилковски
(Текст објавен во 255. број на неделникот „Република“, 21.7.2017)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.