Периодот помеѓу Божик до Богојавление во традиционалните верувања е одбележен како права глува доба во годината, па меѓу народот овие денови се нарекуваат „глуви денови“ или „погани денови“. Во науката тој временски интервал во циклусот на годишни обичаи се нарекува „некрстени денови“, објаснуваат етнолозите.
Се верува дека во тој временски период натприродните суштества ја зголемуваат својата активност и стануваат особено агресивни. Со други зборови, експанзивната активност на овие сили овозможува зимска пасивност на луѓето, на заедницата, која пред се се карактеризира со целосно прекинување на аграрната дејност.
– „Некрстените денови“ во преданијата се одбележени како врв на „зимските ноќи“ во годината. Користејќи ја неактивноста на општествената заедница, злите сили односно суштества стануваат посилни, за во другиот дел на годината да станат целосно неактивни со покачувањето на дневната светлина и зголемувањето на денот во однос на ноќта. Затоа во тој временски период се присутни повеќе обичаи кои подлежат на овие верувања, бидејќи се што не може практично да се контролира станува друга вид на општествена интервенција на симболична контрола односно исполнување на симболични практики кои одговараат за овој временски период, вели Јасмина Мазгалиева, дипломиран етнолог.
Според неа, секој празник всушност е поврзан со прекинувањето на редовната социјална активност која настанува во зимскиот период и се заменува со одредени симболични постапки. На тој начин, со помош на календарското прекинување на секојдневието, континуитетот на социјалното траење на времето се трансформира во дискунтинуитет на времето предодредено за социјални активности, додава Мазгалиева.
– Иако преобразени во христијанско руво, традиционалниот календар сепак не исчезнал сосема под наслагите на официјалната религија. Христијанството секогаш правело компромиси со многубожечките религии кои му се наоѓале на патот, во согласнот со прилагодливоста на една експанзивна религија, на пример раните христијани Исусовото раѓање својот главен празник го врзувале за времето на зимскиот солстициј односно за „раѓањето на новото сонце“, вели Мазгалиева.
Поради сите овие горенаведени причини, етнолозите велат дека, се појавуваат симболичните обредни дејствија поврзани со истерувањето на злите сили, плодноста на годината, зголемувањето на денот итн.
Затоа скоро во секој град во Македонија познато е славењето на Василица односно по стариот календар славењето на Новата Година – новиот почеток, раѓањето на новото сонце, зголемувањето на денот.
Според етнолозите, палењето на огновите е претставата за сонцето за новиот живот кој повторно се раѓа и кој треба да даде плодност и бериќет на сите. Огнот исто така има и моќ на обредно прочистување, затоа се пали на секаде во селските средини.
Освен огнот луѓето се маскираат во разни рогати суштества со цел да ја намалат силата или дејствувањето на лошите и зли духови кои во овој период се најактивни, во некои делови на Македонија се уште се активни овие обичаи, маскираните луѓе се нарекуваат со различни имиња, во струмичкиот регион се познати како сурвари – суровари, во Вевчани – василичари, во Мокриево – страчинари, во Голомари во село Бегниште….
Во маскирањето најчесто учествувале машки членови кои се црнат со јаглен, со јутени вреќи се правеле како страшила и со клопотарци или ѕвонци на нивните половини.
– Се верувало колку повеќе тропеле со ѕвонците или биле гласни, толку повеќе ги плашеле лошите духови. Тие обредно го заобиколувале селото и со тоа симболично го заштитувале од секакви зли сили и лоши случувања преку годината за подоцна да се упатат во колективна посета на секој дом. Домаќините ги наградувале со месо, ореви, пари за да имаат бериќет во куќата, вели Мазгалиева.
Мрсните песни кои се пееле на огновите се поврзани со симболичниот принцип на раѓање и плодородие, секогаш во мрсните песни е присутен женскиот и машкиот принцип кој се спојува за да даде плод.
Денес многу од овие верувања само останале како колективно паметење, симболиката е изгубена, но етнолозите велат дека се додека има остатоци, барем еден реквизит кој потсетува на овие верувања, можеме да зборуваме за континуитет на традицијата.
Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.
