Д-р Петрушевска: Со анализите може да се превенира карцином кај пациенти кои имаат фамилијарна анамнеза

Кај па­ци­ен­ти­те за кои по­стои сом­не­ва­ње де­ка се со зго­ле­мен ри­зик да до­би­јат одре­де­на ма­лиг­на бо­лест на Ин­сти­ту­тот за ла­бо­ра­то­ри­ја се зе­ма кап­ка крв или брис од орал­на­та ли­га­ви­ца од чи­и­што кле­тки се изо­ли­ра ДНК. По­тоа таа мо­же да би­де пред­мет на те­сти­ра­ње за раз­лич­ни ви­до­ви ге­нет­ски от­ста­пу­ва­ња, об­јас­ну­ва во ин­терв­ју за „Ре­пуб­ли­ка“ про­фе­сор­ка­та д-р Гор­да­на Пе­тру­шев­ска, спе­ци­ја­лист по па­то­ло­шка ана­то­ми­ја, ра­ко­во­ди­тел­ка на Ин­сти­ту­тот за па­то­ло­ги­ја. На Ин­сти­ту­тот има две ла­бо­ра­то­рии – со­вре­ме­на ла­бо­ра­то­ри­ја за мо­ле­ку­лар­на па­то­ло­ги­ја и екс­пе­ри­мен­тал­на ге­нет­ска те­ра­пи­ја и ла­бо­ра­то­ри­ја за еле­ктрон­ска ми­кро­ско­пи­ја.

Што мо­же да се ис­пи­та во со­вре­ме­на­та ла­бо­ра­то­ри­ја за мо­ле­ку­лар­на па­то­ло­ги­ја и екс­пе­ри­мен­тал­на ге­нет­ска те­ра­пи­ја?

ПЕТРУШЕВСКА: Ла­бо­ра­то­ри­ја­та за мо­ле­ку­лар­на па­то­ло­ги­ја и екс­пе­ри­мен­тал­на ге­нет­ска те­ра­пи­ја е фор­ми­ра­на на по­че­то­кот на овој век, 2002-2004 го­ди­на, со во­ве­ду­ва­ње мо­ле­ку­лар­ни те­сто­ви кај па­ци­ен­ти со кар­ци­ном на гра­ди­те со чи­ја­што по­мош се утвр­ду­ва да­ли овие па­ци­ен­тки има­ат амп­ли­фи­ка­ци­ја на ге­нот за ХЕР2неу, кој, пак, е по­вр­за­но со пра­кти­ка­та на при­ме­на на т.н. ин­ди­ви­ду­а­ли­зи­ра­на пер­со­на­ли­зи­ра­на те­ра­пи­ја на­со­че­на про­тив от­ста­пу­ва­ња­та на овој ген. Исто­вре­ме­но бе­ше раз­ви­е­на ме­то­до­ло­ги­ја на по­ли­ме­раз­на ве­риж­на ре­ак­ци­ја со ко­ја се одре­ду­ва­ше те­ло­ме­раз­на­та актив­ност, ко­ја, пак, е од­го­вор­на за дол­жи­на­та на те­ло­ме­ри­те, т.е тој ге­нет­ски ма­те­ри­јал што е од­го­во­рен за пре­жи­ву­ва­ње на кле­тки­те. Со до­о­пре­му­ва­ње­то на ла­бо­ра­то­ри­ја со средс­тва од про­е­ктот на Вла­да­та за опре­му­ва­ње ап­ли­ка­тив­ни и на­уч­ни ла­бо­ра­то­рии, ла­бо­ра­то­ри­ја­та се здо­би со мож­ност за одре­ду­ва­ње цел­ни му­та­ции, пред сѐ, во ту­мор­ска­та па­то­ло­ги­ја. Ге­не­рал­но, во оваа ла­бо­ра­то­ри­ја, до­кол­ку се има до­вол­но ка­дар и средс­тва за по­трош­ни ре­а­ген­си и ки­то­ви и дру­ги ре­про­ма­те­ри­ја­ли, мо­же да се ис­пи­ту­ва­ат го­лем број му­та­ции и ге­нет­ски от­ста­пу­ва­ња кај па­ци­ен­ти со ма­лиг­ни за­бо­лу­ва­ња, ка­ко и кај па­ци­ен­ти со нас­лед­ни за­бо­лу­ва­ња. Во из­ми­на­ти­от пер­и­од ка­ко дел од на­у­чен про­ект на­пра­ве­на е сту­ди­ја за ис­пи­ту­ва­ње на РЕТ про­то­он­ко­ге­нот кај па­ци­ен­ти со кар­ци­ном на ти­ро­ид­на­та жлез­да со цел да се изд­вои гру­па па­ци­ен­ти што има­ат хе­ре­ди­тар­на скло­ност да раз­ви­јат или до­би­јат ва­ков кар­ци­ном. Тен­ден­ци­ја на Ин­сти­ту­тот за па­то­ло­ги­ја е да ги пра­кти­ку­ва ис­пи­ту­ва­ња­та на тие му­та­ции што по­че­сто се срет­ну­ва­ат кај ма­лиг­ни­те бо­ле­сти и се со ди­јаг­но­стич­ко зна­че­ње и/или има­ат одре­де­на имп­ли­ка­ци­ја при из­бо­рот на те­ра­пи­ја­та.

Кај па­ци­ен­ти­те за кои по­стои сом­не­ва­ње де­ка се со зго­ле­мен ри­зик да до­би­јат одре­де­на ма­лиг­на бо­лест се зе­ма кап­ка крв или брис од орал­на­та ли­га­ви­ца и од тие кле­тки се изо­ли­ра ДНК

Ка­ко е воз­мож­но пре­ку кап­ка крв или брис од уста да се доз­нае да­ли не­кој има ге­нет­ски пре­дис­по­зи­ции да за­бо­ли од рак?

ПЕТРУШЕВСКА: Кај па­ци­ен­ти­те за кои по­стои сом­не­ва­ње де­ка се со зго­ле­мен ри­зик да до­би­јат одре­де­на ма­лиг­на бо­лест се зе­ма кап­ка крв или брис од орал­на­та ли­га­ви­ца и од тие кле­тки се изо­ли­ра ДНК. По­тоа таа мо­же да би­де пред­мет на те­сти­ра­ње за раз­лич­ни ви­до­ви ге­нет­ски от­ста­пу­ва­ња. Се­ка­ко, по­до­бро е, за­ра­ди це­на­та на чи­не­ње, да се знае точ­но кој тип от­ста­пу­ва­ње се ба­ра, т.е. да се знае за ка­ква ма­лиг­на не­оп­лаз­ма па­ци­ен­тот има скло­ност да раз­вие. Со апа­ра­ти за се­квен­ци­ра­ње од след­на­та ге­не­ра­ци­ја, ние не­ма­ме та­ков апа­рат, мож­но е по­ши­ро­ко ис­пи­ту­ва­ње за де­тек­ци­ја на раз­лич­ни ге­нет­ски от­ста­пу­ва­ња, но, се­ка­ко, тоа е сѐ уште ска­па тех­но­ло­ги­ја. Во мо­мен­тот таа се ко­ри­сти за истра­жу­вач­ки це­ли.

Да­ли со овие ана­ли­зи мо­же да се пре­ве­ни­ра ра­кот?

ПЕТРУШЕВСКА: Со дел од овие ана­ли­зи мо­же да се пре­ве­ни­ра ра­кот т.е кај тие па­ци­ен­ти што има­ат хе­ре­ди­тар­на скло­ност, со по­зи­тив­на фа­ми­ли­јар­на анам­не­за, ка­ко што се па­ци­ен­ти во чи­е­што се­мејс­тво се ја­ву­ва­ат род­ни­ни со кар­ци­ном на дој­ка­та, кар­ци­ном на де­бе­ло цре­во, ту­мо­ри на ен­до­крин си­стем и др. Исто та­ка, кај овие па­ци­ен­ти е по­треб­но да се ели­ми­ни­ра­ат фа­кто­ри­те на ри­зик ка­ко што се пра­вил­на ис­хра­на, пу­ше­ње и евен­ту­ал­но да се спро­ве­ду­ва­ат кла­сич­ни­те про­гра­ми за ске­ни­ра­ње за ра­на де­тек­ци­ја на овие за­бо­лу­ва­ња.

Кол­ку па­ци­ен­ти со ди­јаг­но­за кар­ци­ном на ти­ро­ид­на жлез­да има ис­пи­та­но во ла­бо­ра­то­ри­ја­та?

ПЕТРУШЕВСКА: Се ра­бо­ти за по­себ­на под­гру­па на кар­ци­ном на ти­ро­ид­на жлез­да – ме­ду­ла­рен кар­ци­ном, а кој е по­вр­зан со ту­мо­ри на по­ве­ќе ен­до­кри­ни жлез­ди или т.н. МЕН1 и МЕН2 син­дро­ми. Ана­ли­зи­ра­ни се око­лу 50 па­ци­ен­ти и чле­но­ви на нив­ни­те се­мејс­тва да­ли има­ат му­та­ци­ја на РЕТ про­то­он­ко­ге­нот, т.е да­ли ја има­ат скло­но­ста и тие да раз­ви­јат ме­ду­ла­рен кар­ци­ном на ти­ро­ид­на­та жлез­да или кар­ци­ном на дру­ги­те ен­до­кри­ни жлез­ди.

На Ин­сти­ту­тот има уште ед­на но­ва ла­бо­ра­то­ри­ја т.е. Ла­бо­ра­то­ри­ја­та за еле­ктрон­ска ми­кро­ско­пи­ја. За што се ко­ри­сти таа?

ПЕТРУШЕВСКА: И оваа ла­бо­ра­то­ри­ја, ко­ја е офор­ме­на во ра­ни­те се­дум­де­сет­ти го­ди­ни од ми­на­ти­от век, е об­но­ве­на со про­е­ктот на Вла­да­та за опре­му­ва­ње ап­ли­ка­тив­ни и на­уч­ни ла­бо­ра­то­рии. Со неа, исто та­ка, се ди­јаг­но­сти­ци­ра­ат пре­циз­но одре­де­ни ма­лиг­ни не­оп­лаз­ми што е зна­чај­но за на­та­мош­ни­от те­ра­пи­ски при­стап, одре­де­ни вос­па­ле­ни­ја на бу­бреж­но­то тки­во, де­ге­не­ра­тив­ни бо­ле­сти на не­вро­му­скул­ни­от си­стем, ка­ко и не­кои нас­лед­ни за­бо­лу­ва­ња.

В го­ди­на ќе се одр­жи Вто­ри­от на­ци­о­на­лен кон­грес на па­то­ло­зи­те на Ма­ке­до­ни­ја со ин­тер­на­ци­о­нал­но учес­тво, при што на кон­гре­сот ќе учес­тву­ва­ат гру­па од нај­ре­но­ми­ра­ни па­то­ло­зи на европ­ско и на свет­ско ни­во

На 18 но­ем­ври се од­бе­ле­жу­ва Европ­ски­от и свет­ски ден на па­то­ло­зи­те. Што ќе ор­га­ни­зи­ра Ин­сти­ту­тот за па­то­ло­ги­ја?

ПЕТРУШЕВСКА: Со ог­лед на тоа де­ка на свет­ско гло­бал­но ни­во по­стои не­до­стиг од струч­ни ка­дри од об­ла­ста на па­то­ло­ги­ја­та, Европ­ско­то здру­же­ние на па­то­ло­зи да­де пре­по­ра­ки до си­те на­ци­о­нал­ни здру­же­ни­ја по­а­ктив­но да се оз­на­чи овој ден ка­ко би се про­мо­ви­ра­ла деј­но­ста на па­то­ло­ги­ја­та, ко­ја оста­ну­ва зна­ча­ен сег­мент на здрав­стве­ни­те си­сте­ми и по­крај бр­зо­ра­стеч­ки­от раз­вој на си­те ими­џинг-тех­ни­ки ка­ко и мо­ле­ку­лар­ни­те и дру­ги­те со­вре­ме­ни тех­ни­ки. Еден ви­ден па­то­лог од САД, д-р Ху­ан Ро­зеи уште во 2010 го­ди­на ја има да­де­но след­на­ва из­ја­ва: Не­ма ни­што по­о­пас­но или по­ска­по од по­ста­ву­ва­ње ди­јаг­но­зи врз ос­но­ва на иму­но­хи­сто­хе­ми­ски про­фи­ли без да се зе­мат пред­вид ци­то­ар­хи­те­ктон­ски­те ка­ра­кте­ри­сти­ки на по­вре­да­та. Тоа се од­не­су­ва и на се­ко­ја по­себ­на тех­ни­ка што се при­ме­ну­ва за ди­јаг­но­стич­ки це­ли за чо­веч­ко­то тки­во, а мо­ле­ку­лар­на­та би­о­ло­ги­ја е нај­но­ви­от и нај­до­бри­от при­мер за тоа. Од тие при­чи­ни Здру­же­ни­е­то на па­то­ло­зи­те на Ма­ке­до­ни­ја ре­ши на 18 но­ем­ври, ка­ко Европ­ски и свет­ски ден на па­то­ло­зи­те, да ор­га­ни­зи­ра кам­па­ња „За­поз­нај го па­то­ло­гот“ во ко­ја си­те ла­бо­ра­то­рии во др­жа­ва­та ќе би­дат отво­ре­ни и до­стап­ни за јав­но­ста во те­кот на  ра­бот­ни­от ден од 10 до 14 ча­сот. То­гаш јав­но­ста мо­же да вле­зе во ла­бо­ра­то­ри­и­те и да им се об­јас­ни на лу­ѓе­то ос­нов­ни­от про­цес на ра­бо­та, кој, всуш­ност, прет­ста­ву­ва еден вид фа­брич­ка лен­та, чиј­што кра­ен про­из­вод е ди­јаг­но­за на бо­ле­ста кај па­ци­ен­тот.

Ка­ков кон­грес од свет­ски рам­ки ќе се одр­жи в го­ди­на во Ма­ке­до­ни­ја?

ПЕТРУШЕВСКА: В го­ди­на ќе се одр­жи Вто­ри­от на­ци­о­на­лен кон­грес на па­то­ло­зи­те на Ма­ке­до­ни­ја со ин­тер­на­ци­о­нал­но учес­тво, при што на кон­гре­сот ќе учес­тву­ва­ат гру­па од нај­ре­но­ми­ра­ни па­то­ло­зи на европ­ско и на свет­ско ни­во, про­фе­со­ри од Евро­па и од САД. Кон­гре­сот е те­мат­ски и ќе ги по­кри­ва глав­ни­те по­драч­ја со нај­че­ста па­то­ло­ги­ја во др­жа­ва­та, а тоа се па­то­ло­ги­ја­та на дој­ка, га­стро­ин­те­сти­на­лен си­стем, уро­ге­ни­тал­на па­то­ло­ги­ја и ци­то­па­то­ло­ги­ја. Кон­гре­сот ќе се одр­жи од 1 до 4 сеп­тем­ври 2016 го­ди­на и се пла­ни­ра да има пре­ткон­грес­на сред­ба на спе­ци­ја­ли­зан­ти по па­то­ло­ги­ја од Евро­па, се­то тоа под­др­жа­но од Европ­ско­то здру­же­ние на па­то­ло­зи.

Раз­го­ва­ра­ше: Але­ксан­дра М. Бун­да­лев­ска

Фо­то: Але­ксан­дар Ива­нов­ски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.