Д-р Темелковска: Со скенирањето ќе имаме први реални податоци колку жени во Македонија имаат рак на дојка

Во по­ве­ќе гра­до­ви низ Ма­ке­до­ни­ја поч­на спро­ве­ду­ва­ње­то на на­ци­о­нал­на­та про­гра­ма за ске­ни­ра­ње за ра­но откри­ва­ње на рак на дој­ка. Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја е 27. зем­ја во све­тот ко­ја во­ве­ду­ва ва­ква про­гра­ма сог­лас­но со европ­ски­те и со свет­ски­те стан­дар­ди. Ма­мо­граф­ско­то ске­ни­ра­ње, кое е бесп­лат­но за се­ко­ја же­на, прет­ста­ву­ва пер­и­о­дич­но пра­ве­ње на ма­мо­гра­фи­ја на на­ви­дум здра­ва же­на без при­сут­ни симп­то­ми на рак, со цел откри­ва­ње на за­бо­лу­ва­ње­то во не­го­ви­от претк­ли­нич­ки ста­ди­ум. Со ра­но­то откри­ва­ње на ракот на дој­ка се на­ма­лу­ва смрт­но­ста до 30 от­сто, ве­ли во ин­терв­ју за „Ре­пуб­ли­ка“, д-р Свет­ла­на Те­мел­ков­ска, спе­ци­ја­лист-ра­ди­о­лог при Уни­вер­зи­тет­ска­та кли­ни­ка за ра­ди­о­ло­ги­ја во Скоп­је.

Спо­ред пред­ви­ду­ва­ња­та на „Гло­бо­кан“, во Ма­ке­до­ни­ја три же­ни днев­но за­бо­лу­ва­ат од рак на дој­ка. Ка­ко ја ко­мен­ти­ра­те оваа број­ка?

ТЕ­МЕЛ­КОВ­СКА: „Гло­бо­кан“ е дел од Свет­ска­та здрав­стве­на ор­га­ни­за­ци­ја (СЗО) ко­ја вр­ши ста­ти­стич­ки ана­ли­зи на по­да­то­ци. За жал, во Ма­ке­до­ни­ја, до ско­ро, до­де­ка не се во­ве­де „Мој тер­мин“, не­мав­ме по­да­то­ци кол­ку же­ни за­бо­лу­ва­ат и уми­ра­ат од рак на дој­ка, и на ко­ја во­зраст се. За жал, та­кви по­да­то­ци не­мав­ме до 2005 го­ди­на. Со по­да­то­ци­те од „Мој тер­мин“, ги до­би­ва­ме пр­вич­ни­те ин­фор­ма­ции за кар­ци­ном на дој­ка. По­да­то­ци­те де­ка днев­но три же­ни во Ма­ке­до­ни­ја за­бо­лу­ва­ат од оваа бо­лест се про­це­не­ти спо­ред тоа кол­ку чле­но­ви­те на „Гло­бо­кан“ сме­та­ат де­ка би за­бо­ле­ле од рак на дој­ка на ос­но­ва на ста­ри по­да­то­ци. Овие број­ки не се ре­ал­ни и не се на­уч­но до­ка­жа­ни. Ток­му со ске­ни­ра­ње­то мис­лам де­ка за одре­де­но вре­ме ќе има­ме пр­ви ре­ал­ни по­да­то­ци кол­ку же­ни во Ма­ке­до­ни­ја има­ат рак на дој­ка.

До­ка­жа­но е де­ка де­те­кти­ра­ни­от рак во по­од­ми­на­та фа­за по­те­шко се ле­ку­ва и е по­го­ле­ма смрт­но­ста кај овие слу­чаи. За­тоа и от­поч­на про­е­ктот за ске­ни­ра­ње на рак на дој­ка. Ка­ко ске­ни­ра­ње­то по­ма­га во ра­но­то откри­ва­ње на ра­кот на дој­ка­та?

ТЕ­МЕЛ­КОВ­СКА: Ске­ни­ра­ње е по­пу­ли­стич­ки збор. Тер­ми­но­ло­ги­ја­та ко­ја мо­же­би е по­пра­вил­на е ра­на де­тек­ци­ја, ра­но откри­ва­ње на рак на дој­ка, би­деј­ќи со ра­но­то откри­ва­ње на рак на дој­ка се на­ма­лу­ва смрт­но­ста до 30 от­сто. Тоа зна­чи де­ка се­ко­ја тре­та же­на ќе пре­жи­вее до­кол­ку ние го откри­е­ме кар­ци­но­мот во ра­на фа­за. За жал, во Ма­ке­до­ни­ја, ма­ке­дон­ска­та же­на сѐ уште са­ма го откри­ва ра­кот ко­га тој е по­го­лем од два сан­ти­ме­тра ка­де што ле­ку­ва­ње­то е мно­гу по­те­шко. Со та­ка­на­ре­че­но­то ске­ни­ра­ње, ма­мо­граф­ски­те прег­ле­ди ќе го нај­дат кар­ци­но­мот две го­ди­ни пред тој да има ка­кви би­ло ма­ни­фе­ста­ции што па­ци­ен­тка­та са­ма мо­же да ги за­бе­ле­жи.

За жал, во Ма­ке­до­ни­ја, ма­ке­дон­ска­та же­на сѐ уште са­ма го откри­ва ра­кот ко­га тој е по­го­лем од два сан­ти­ме­тра

Зо­што е по­треб­но да се пра­ви ма­мо­гра­фи­ја?

ТЕ­МЕЛ­КОВ­СКА: По­сто­јат три ви­да зра­че­ње. Има при­род­но зра­че­ње во ат­мо­сфе­ра­та, по­тоа ди­јаг­но­стич­ко зра­че­ње што го упо­тре­бу­ва­ме при ма­мо­граф­ски­те прег­ле­ди и дру­ги прег­ле­ди на Кли­ни­ка­та за ра­ди­о­ло­ги­ја и по­стои и те­ра­пев­тско зра­че­ње кое го упо­тре­бу­ва­ат ко­ле­ги­те за ма­лиг­ни за­бо­лу­ва­ња. Ова че­сто им го об­јас­ну­ва­ме и на па­ци­ен­тки­те. Ма­мо­граф­ски­от прег­лед ја има иста­та ко­ли­чи­на зра­че­ње ка­ко да ле­та­те со ави­он на 8.000 ме­три. За 40 го­ди­ни отка­ко по­стои ма­мо­гра­фи­ја­та не­ма­ме ин­ду­ци­ра­но, од­нос­но ние со зра­че­ње­то не сме на­пра­ви­ле рак на дој­ка. Со ди­јаг­но­стич­ко зра­че­ње не мо­же да пре­диз­ви­ка­те рак на дој­ка, мо­же са­мо да го нај­де­те во ра­на фа­за.

Од ка­де по­тек­ну­ва­ат оние ми­то­ви де­ка ма­мо­гра­фи­ја­та пре­диз­ви­ку­ва рак на дој­ка?

ТЕ­МЕЛ­КОВ­СКА: Во Ма­ке­до­ни­ја лу­ѓе­то збо­ру­ва­ат во че­кал­ни­ца. Се­кој си ја ка­жу­ва сво­ја­та при­каз­на што не зна­чи де­ка е иста со онаа дру­га­та. Се­ко­ја же­на има раз­ли­чен тип дој­ка и раз­лич­на фа­ми­ли­јар­на анам­не­за. Ми­то­ви­те, за жал, се од не­е­ду­ци­ра­ност, ка­ко на на­се­ле­ни­е­то, та­ка, ве­ро­јат­но, и на не­кои од нас, од ме­ди­цин­ски­от пер­со­нал. За­тоа сме­там де­ка овие но­ви еду­ка­ции се мно­гу важ­ни. Ме­ди­ци­на­та мно­гу се раз­ви­ва, осо­бе­но се раз­ви­ва ра­ди­о­ло­ги­ја­та на дој­ка. Не е исто зна­е­ње­то што го има­ме де­нес и тоа од пред 30 го­ди­ни. Зна­чи, бу­квал­но се ми­то­ви. Не по­стои кар­ци­ном што ќе го на­пра­ви­ме ние со ма­мо­гра­фи­ја.

Кој сѐ мо­же да се при­ја­ви на про­гра­ма­та за ске­ни­ра­ње и ка­де пр­во тре­ба да се при­ја­ват па­ци­ен­тки­те? Од ка­де тре­ба да поч­нат?

ТЕ­МЕЛ­КОВ­СКА: Про­гра­ма­та за ске­ни­ра­ње е фи­нан­си­ра­на од Ми­ни­стерс­тво­то за здрав­ство. По­стои те­ле­фон­ска ли­ни­ја ко­ја е отво­ре­на и ка­де што па­ци­ен­ти­те мо­же да се ја­ват и да се ин­фор­ми­ра­ат. Бро­јот е 071 235 685 и на не­го се ја­ву­ва ле­кар кој од­го­ва­ра на пра­ша­ња­та. Од стра­на на ти­мот „Мој тер­мин“ е на­пра­ве­на веб-стра­ни­ца, www. skrining.mk ка­де што ги има си­те ин­фор­ма­ции. Па­ци­ен­тка­та тре­ба да се ја­ви или те­ле­фон­ски или да ја по­се­ти веб-стра­ни­ца­та за да ја упа­тат за по­на­та­му. За ске­ни­ра­ње не тре­ба упат. Па­ци­ен­тки­те до­а­ѓа­ат на Уни­вер­зи­тет­ска­та кли­ни­ка за ра­ди­о­ло­ги­ја, ста­ве­ни се во „Мој тер­мин“ со ма­ти­чен број. Единс­тве­но што тре­ба да на­пра­ват е да се ја­ват во Ми­ни­стерс­тво­то за здрав­ство. Ске­ни­ра­ње­то што поч­нав­ме да го ра­бо­ти­ме од 7 април ги оп­фа­ќа же­ни­те од 50 до 69 го­диш­на во­зраст. Пр­ва цел­на гру­па ни се же­ни кои ни­ко­гаш не на­пра­ви­ле ма­мо­гра­фи­ја, а има­ат 50 го­ди­ни. Мо­жам да ка­жам не­што што и ме­не искре­но мно­гу ме из­не­на­ди. Са­мо во сеп­тем­ври, на Кли­ни­ка­та за ра­ди­о­ло­ги­ја од 100 прег­ле­да­ни же­ни две има­ат сус­пект­ни на­о­ди за кар­ци­ном. Ние ка­ко ра­ди­о­ло­зи, пре­по­ра­чу­ва­ме ма­мо­граф­ски прег­ле­ди и по 40. го­ди­на.

Ние ка­ко ра­ди­о­ло­зи, пре­по­ра­чу­ва­ме ма­мо­граф­ски прег­ле­ди и по 40. го­ди­на

Се сме­та де­ка не­ма пре­вен­ци­ја од рак на дој­ка, ту­ку пре­вен­ци­ја­та е во ра­но­то ди­јаг­но­сти­ци­ра­ње на бо­ле­ста. Да­ли ма­ке­дон­ски­те же­ни има­ат раз­ви­е­на свест за са­мо­прег­ле­ду­ва­ње?

ТЕ­МЕЛ­КОВ­СКА: Мо­е­то пр­во пра­ша­ње ко­га па­ци­ен­тки­те до­а­ѓа­ат на прег­лед е: Да­ли пра­ви­те са­мо­прег­лед? Од­го­во­ри­те што нај­че­сто ги до­би­вам се: страв ми е, не­при­јат­но ми е. За жал, ма­ке­дон­ски­те же­ни не пра­ват са­мо­прег­лед кол­ку што ние, ме­ди­цин­ски­те ли­ца би са­ка­ле. Са­мо­прег­ле­дот е ос­но­ва на сѐ. Ду­ри и де­вој­ки по 20. го­ди­на тре­ба да зна­ат ка­ко да на­пра­ват са­мо­прег­лед. Не по­стои пре­вен­ци­ја од рак на дој­ка. Што мо­же да сто­ри же­на­та? Да го за­јак­не иму­ни­те­тот, пра­вил­но да се хра­ни, да пра­кти­ку­ва про­ше­тки во при­ро­да. Во све­тот, се­ко­ја ос­ма же­на за­бо­лу­ва од рак на дој­ка. Оние што има­ле во се­мејс­тво­то не­кој бо­лен од рак на дој­ка, си­гур­но има­ат по­го­лем ри­зик да за­бо­лат. Кар­ци­но­мот на дој­ка е ло­та­ри­ја. Сѐ уште не зна­е­ме зо­што се­ко­ја ос­ма же­на има рак на дој­ка. Да зна­ев­ме, ќе имав­ме и лек. Та­ка што са­мо­прег­ле­дот и ре­дов­ни­те ма­мо­граф­ски кон­тро­ли се ос­но­ва за се­ко­ја же­на.

Што оче­ку­ва­те од про­гра­ма­та за ске­ни­ра­ње за рак на дој­ка?

ТЕ­МЕЛ­КОВ­СКА: Со про­гра­ма­та за ске­ни­ра­ње оче­ку­ва­ме ко­неч­но да се ста­ви ред во прег­ле­ди­те на дој­ка­та. Оче­ку­вам да се на­пра­ви за­ед­нич­ки про­то­кол. За же­на­та е мно­гу те­шко ко­га мо­ра да оди во не­кол­ку раз­лич­ни уста­но­ви, раз­лич­ни до­кто­ри ѝ ка­жу­ва­ат раз­лич­ни ра­бо­ти. Оче­ку­ва­ме же­ни­те да не уми­ра­ат од рак на дој­ка ка­ко до­се­га. Да има­ме ре­ал­ни ста­ти­стич­ки по­да­то­ци. Ни прет­стои огром­на ра­бо­та и мис­лам де­ка ќе има­ме огром­на ко­рист од се­то тоа.

Целото интервју може да го погледнете на следниов линк.

Раз­го­ва­ра­ше: Але­ксан­дра М. Бун­да­лев­ска

Фо­то: Ѓор­ѓи Ли­чов­ски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.