Д-р Маја Врчаковска: Заболувањето на тироидната жлезда е константна битка

Во ера­та на ин­тер­нет и до­стап­но­ста на ин­фор­ма­ции сѐ по­ве­ќе се по­диг­ну­ва све­ста за бо­ле­сти­те на ти­ро­ид­на­та жлез­да. Во све­тот око­лу 300 ми­ли­о­ни лу­ѓе стра­да­ат од ва­кво за­бо­лу­ва­ње, мно­гу­ми­на не се свес­ни де­ка има­ат проб­ле­ми со оваа жлез­да и сѐ уште не им е по­ста­ве­на ди­јаг­но­за. По­че­сти се кај же­ни­те, се сме­та де­ка ед­на од осум же­ни ќе раз­вие ти­ро­ид­но за­бо­лу­ва­ње во тек на жи­во­тот. За­тоа во раз­ви­е­ни­те зем­ји се пра­ви ру­тин­ски ске­ни­ра­ња на ти­ро­ид­на­та функ­ци­ја кај же­ни по 60-го­диш­на во­зраст.

На­ру­шу­ва­ње­то на функ­ци­ја­та на ти­ро­ид­на­та (штит­на­та) жлез­да, спо­ред ен­до­кри­но­ло­зи­те спа­ѓа во нај­че­сти­те за­бо­лу­ва­ња на жлез­ди­те со вна­треш­но ла­че­ње. Зо­што е важ­но нор­мал­но функ­ци­о­ни­ра­ње на ти­ро­ид­на­та жлез­да?

ВРЧАКОВСКА: За­бо­лу­ва­ња­та на ти­ро­ид­на­та жлез­да се на вто­ро ме­сто, по ди­ја­бе­те­сот, од бо­ле­сти­те на жлез­ди­те со вна­треш­но ла­че­ње. Во све­тот стра­да­ат око­лу 300 ми­ли­о­ни лу­ѓе, мно­гу­ми­на не се свес­ни де­ка стра­да­ат од ти­ро­ид­но за­бо­лу­ва­ње и сè уште не­ма­ат ди­јаг­но­за. По­че­сти се кај же­ни­те, се сме­та де­ка ед­на од осум же­ни ќе раз­вие ти­ро­ид­но за­бо­лу­ва­ње во тек на жи­во­тот. За­тоа во раз­ви­е­ни­те зем­ји се пра­ви ру­тин­ски ске­ни­ра­ња на ти­ро­ид­на­та функ­ци­ја кај же­ни по 60-го­диш­на во­зраст.

Ти­ро­ид­на­та жлез­да про­из­ве­ду­ва и скла­ди­ра ти­ро­ид­ни хор­мо­ни, кои се не­оп­ход­ни за нор­ма­лен ме­та­бо­ли­зам (бр­зи­на­та со ко­ја се иско­ри­сту­ва­ат ка­ло­ри­и­те за да про­ду­ци­ра­ат енер­ги­ја), обез­бе­ду­ва нор­ма­лен кр­вен при­ти­сок и функ­ци­ја на ср­це­то, го ре­гу­ли­ра­ рас­тот и раз­во­јот на ске­ле­тот и нерв­ни­от си­стем и има зна­чај­на уло­га во ре­про­ду­ктив­на­та функ­ци­ја. Ко­га се ла­чи со­од­вет­на кон­цен­тра­ци­ја ти­ро­ид­ни хор­мо­ни ма­ши­не­ри­ја­та на ме­та­бо­лиз­мот во се­ко­ја кле­тка од на­ше­то те­ло функ­ци­о­ни­ра бес­пре­кор­но, ме­ѓу­про­дукт на оваа ма­ши­не­ри­ја е топ­ли­на­та. Ед­на од глав­ни­те функ­ции на ти­ро­ид­на­та жлез­да е да обез­бе­ди по­сто­ја­на и со­од­вет­на те­лес­на тем­пе­ра­ту­ра за обез­бе­ду­ва­ње нор­мал­ни хе­ми­ски ре­ак­ции и иско­ри­сту­ва­ње на ен­зи­ми­те, ви­та­ми­ни­те и на ми­не­ра­ли­те, па со­од­вет­но при на­ру­ше­на функ­ци­ја на ти­ро­ид­на­та жлез­да на­ста­ну­ва и нив­но отеж­на­то иско­ри­сту­ва­ње.

Ед­на од глав­ни­те функ­ции на ти­ро­ид­на­та жлез­да е да обез­бе­ди по­сто­ја­на и со­од­вет­на те­лес­на тем­пе­ра­ту­ра за обез­бе­ду­ва­ње нор­мал­ни хе­ми­ски ре­ак­ции

Ка­кви за­бо­лу­ва­ња на ти­ро­ид­на­та жлез­да по­сто­јат и кои се при­чи­ни­те за нив­но на­ста­ну­ва­ње?

ВРЧАКОВСКА: По­сто­јат два ти­па на­ру­шу­ва­ње на функ­ци­ја­та на ти­ро­ид­на­та жлез­да: на­ма­ле­на функ­ци­ја на жлез­да­та т.е. на­ма­ле­на про­дук­ци­ја на ти­ро­ид­ни хор­мо­ни –  хи­по­ти­ре­о­за и зго­ле­ме­на функ­ци­ја т.е. зго­ле­ме­на про­дук­ци­ја на ти­ро­ид­ни хор­мо­ни – хи­пер­ти­ре­о­за. Мно­гу по­че­сто во пра­кти­ка­та сре­ќа­ва­ме нор­мал­на функ­ци­ја на ти­ро­ид­на­та жлез­да, а е зго­ле­ме­на на кли­нич­ки или на ул­траз­ву­чен прег­лед (гу­ша­вост) или уште по­че­сто ти­ро­ид­ни јаз­ли, кои се нај­че­сто без­о­пас­ни, бе­ниг­ни, ги срет­ну­ва­ме кај око­лу 50 про­цен­ти од лу­ѓе­то по 50-го­диш­на во­зраст. Мно­гу ре­тко се ра­бо­ти за ма­лиг­ни про­ме­ни. До­кол­ку се откри­јат јаз­ли на ти­ро­ид­на­та жлез­да на кли­нич­ки прег­лед или уште по­пре­циз­но со ул­траз­ву­чен прег­лед ле­ка­рот ре­ша­ва да­ли да се пра­ват на­та­мош­ни ис­пи­ту­ва­ња во за­вис­ност од изг­ле­дот и го­ле­ми­на­та на јаз­ли­те, нај­че­сто са­мо се сле­дат. Има­ат ви­со­ка стап­ка на нас­лед­ност, па та­ка, до­кол­ку има­те член во се­мејс­тво­то што бо­ле­ду­ва од ти­ро­ид­но за­бо­лу­ва­ње се пре­по­ра­чу­ва да се на­пра­ви прег­лед, осо­бе­но ако сте же­на во ге­не­ра­ти­вен пер­и­од и пла­ни­ра­те се­мејс­тво. Ти­ро­ид­ни­те бо­ле­сти мо­же да би­дат пре­диз­ви­ка­ни од не­до­стиг од јод, ме­ди­ка­мен­ти, зра­че­ње или опе­ра­тив­но от­стра­ну­ва­ње на ти­ро­ид­на­та жлез­да, вос­па­ле­ни­ја на жлез­да­та и др.

Де­нес во ус­ло­ви на со­од­вет­но вне­су­ва­ње јод пре­ку хра­на­та нај­че­ста при­чи­на е авто­и­му­на ре­ак­ци­ја т.е. соз­да­ва­ње сопс­тве­ни ан­ти­те­ла што ја „на­па­ѓа­ат” сопс­тве­на­та ти­ро­ид­на жлез­да под дејс­тво на ге­нет­ски фа­кто­ри или фа­кто­ри од око­ли­на­та. Фа­кто­ри на ри­зик за по­ја­ва се сме­та­ат стре­сот, пу­ше­ње­то, бре­ме­но­ста. Авто­и­му­ни за­бо­лу­ва­ња на ти­ро­ид­на­та жлез­да се хро­ни­чен ти­ро­и­дитис на Ха­ши­мо­то и бо­ле­ста на Грејвс, се ја­ву­ва­ат во ко­ја би­ло во­зраст и пол, но нај­че­сто кај же­ни­те по 20-го­диш­на во­зраст.

Ка­ко се ма­ни­фе­сти­ра­ат бо­ле­сти­те на ти­ро­ид­на­та жлез­да? Ка­ко да зна­е­ме да­ли стра­да­ме од хи­по­ти­ре­о­за или од хи­пер­ти­ре­о­за?

ВРЧАКОВСКА: Хи­по­ти­ре­о­за­та или на­ма­ле­на­та функ­ци­ја на ти­ро­ид­на­та жлез­да мо­же да се ма­ни­фе­сти­ра со за­мор, на­ма­ле­на енер­ги­ја, сон­ли­вост, зго­ле­му­ва­ње на те­лес­на­та те­жи­на, не­то­ле­ран­ци­ја на студ, опа­ѓа­ње на ко­са­та, су­ва ко­жа, за­пек, по­о­бил­но мен­стру­ал­но кр­ва­ве­ње, не­мож­ност за за­бре­ме­ну­ва­ње, за­бо­ра­ве­ност, сма­ле­на кон­цен­тра­ци­ја, емо­ци­о­нал­на ла­бил­ност, ири­та­бил­ност. Зад де­пре­си­ја­та мо­же да стои на­ру­ше­на функ­ци­ја на ти­ро­ид­на­та жлез­да, на при­мер хи­по­ти­ре­о­за­та мо­же по­греш­но да се про­тол­ку­ва ка­ко пси­хич­ка со­стој­ба, па за­тоа тре­ба да се иск­лу­чи пред па­ци­ен­тот да се по­ста­ви на ан­ти­де­пре­сив­на те­ра­пи­ја.

Хи­пер­ти­ре­о­за­та мо­же да се ма­ни­фе­сти­ра со ср­це­би­е­ње, по­те­ње, за­гу­ба на те­лес­на те­жи­на, че­сто оде­ње по го­ле­ма нуж­да, нер­во­за, не­со­ни­ца, на­ру­шен мен­зис, ан­кси­оз­ност, па ду­ри и пси­хо­за, вло­шу­ва­ње на по­стој­но ср­це­во за­бо­лу­ва­ње или, пак, ср­це­ва сла­бост ка­ко пр­ва ма­ни­фе­ста­ци­ја на хи­пер­ти­ре­о­за­та, ко­ја мо­же да би­де фа­тал­на до­кол­ку не се ле­ку­ва на­вре­ме­но.

За­бо­лу­ва­ња­та на ти­ро­ид­на­та жлез­да има­ат мно­гу ма­ски, кои ние ка­ко ле­ка­ри тре­ба да уме­е­ме ги пре­поз­на­е­ме. Се­пак, во пра­кти­ка­та мно­гу че­сто слу­чај­но откри­ва­ме за­бо­лу­ва­ње на ти­ро­ид­на­та жлез­да во ини­ци­јал­на фа­за, ко­га не­ма симп­то­ми или симп­то­ми­те се суп­тил­ни. Ре­тки се фи­зи­кал­ни­те про­ме­ни ка­ко што се истак­ну­ва­ње на оч­ни­те ја­бол­ка, вид­но зго­ле­ме­на жлез­да или слу­чај­но на­пи­пу­ва­ње на гру­тка на жлез­да­та, оте­ку­ва­ње на по­тко­ле­ни­ци­те, за­сип­нат дла­бок глас.

е­оп­ход­но е до­жи­вот­но сле­де­ње на функ­ци­ја­та на ти­ро­ид­на­та жлез­да на шест до 12 ме­се­ци

Кои ис­пи­ту­ва­ња се по­треб­ни за да се открие за­бо­лу­ва­ње на ти­ро­ид­на­та жлез­да?

ВРЧАКОВСКА: Со­стој­ба­та на хи­по или хи­пер­ти­ре­о­за се по­ста­ву­ва би­о­хе­ми­ски т.е. по­треб­но е ини­ци­јал­но ис­пи­ту­ва­ње на два хор­мо­на и тоа ТСХ (ти­ре­о­сти­му­ли­рач­ки хор­мон) и ФТ4 (сло­бо­ден ти­ро­ксин), ре­тко по ин­ди­ка­ци­ја ФТ3 (при сом­не­ва­ње на авто­ном­но функ­ци­о­ни­рач­ки ја­зол). Се зе­ма вен­ска крв во ре­фе­рент­на ла­бо­ра­то­ри­ја во кое би­ло вре­ме од де­нот, не­за­вис­но од вне­се­на­та хра­на. До­кол­ку има по­тре­ба, ле­ка­рот е тој што ин­ди­ци­ра до­пол­ни­тел­ни ис­пи­ту­ва­ња. На при­мер ан­ти-ТПО ан­ти­те­ла при сом­не­ва­ње за авто­и­му­но за­бо­лу­ва­ње. Ди­јаг­но­за­та се по­ткре­пу­ва со ул­траз­ву­чен прег­лед на жлез­да­та.

Ка­ко и кол­ку дол­го се ле­ку­ва на­ру­ше­на­та функ­ци­ја на ти­ро­ид­на­та жлез­да? По­треб­но ли е неј­зи­но сле­де­ње?

ВРЧАКОВСКА: Трет­ма­нот на хи­пер­ти­ре­о­и­диз­мот по­драз­би­ра су­пре­си­ја на зго­ле­ме­на функ­ци­ја на ти­ро­ид­на­та жлез­да (ан­ти­ти­ро­ид­ни ле­ко­ви, зрач­на те­ра­пи­ја или опе­ра­тив­но от­стра­ну­ва­ње на жлез­да­та), а хи­по­ти­ре­о­за­та се ле­ку­ва со до­жи­вот­но на­до­пол­ну­ва­ње на хор­мо­нот-ти­ро­ксин (L-thyroxin), кој не­до­сти­га. Овој хор­мон се зе­ма се­којд­нев­но во пре­по­ра­ча­на­та до­за на­у­тро, на глад­но, еден час пред по­ја­док, а до­кол­ку зе­ма­те пре­па­ра­ти ка­ко же­ле­зо за ко­рек­ци­ја на ане­ми­ја­та, маг­не­зи­ум, со­ја, пре­па­ра­ти што со­др­жат јод, тие се зе­ма­ат нај­мал­ку че­ти­ри ча­са по те­ра­пи­ја­та. Кон­вен­ци­о­нал­на­та ме­ди­ци­на ну­ди иск­лу­чи­тел­но ефи­кас­ни тех­ни­ки за на­ма­лу­ва­ње, ели­ми­на­ци­ја или на­до­ме­сту­ва­ње на хор­мон­ска­та про­дук­ци­ја. Пред да се ре­ши за тоа кој трет­ман е нај­до­бар за вас, ле­ка­рот ќе на­пра­ви про­це­на во за­вис­ност од ти­ро­ид­но­то за­бо­лу­ва­ње, ва­ша­та во­зраст, оп­што­то здрав­је и ме­ди­цин­ска­та исто­ри­ја. Не­оп­ход­но е до­жи­вот­но сле­де­ње на функ­ци­ја­та на ти­ро­ид­на­та жлез­да на шест до 12 ме­се­ци до­кол­ку функ­ци­ја­та се одр­жу­ва со ста­бил­на те­ра­пи­ја или по­ра­но во за­вис­ност од од­лу­ка­та на ле­ка­рот што ве сле­ди и во за­вис­ност од ини­ци­јал­но­то за­бо­лу­ва­ње.

Да­ли е воз­мож­но, освен со хор­мо­нал­на те­ра­пи­ја, на при­ро­ден на­чин да се ре­гу­ли­ра ни­во­то на хор­мо­нот ти­ро­ксин, кој го про­из­ве­ду­ва штит­на­та жлез­да?

ВРЧАКОВСКА: На мно­гу­ми­на им е те­шко да се со­о­чат со фа­ктот де­ка има­ат ти­ро­ид­но за­бо­лу­ва­ње, па се пот­пи­ра­ат на при­род­ни ле­ко­ви и суп­ле­мен­ти, кое мо­же да би­де и опас­но по жи­вот до­кол­ку не го кон­сул­ти­ра­те ва­ши­от ле­кар. Не по­сто­јат на­уч­ни до­ка­зи за тоа де­ка хер­бал­ни­те суп­ле­мен­ти, при­род­ни­те пре­па­ра­ти, јо­га­та и слич­но мо­же да ја по­до­брат функ­ци­ја­та на ти­ро­ид­на­та жлез­да. Ле­ку­ва­ње­то пре­пу­ште­те му го на из­бра­ни­от ле­кар. Да жи­ве­е­те со за­бо­лу­ва­ње на ти­ро­ид­на­та жлез­да е кон­стант­на би­тка, ко­ја не сме­е­те да доз­во­ли­те да ја за­гу­би­те!

Раз­го­ва­ра­ше: Але­ксан­дра М. Бун­да­лев­ска

Фо­то: Але­ксан­дар Ива­нов­ски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.