Чие оро вијат балканските политичари?

Бал­кан­ско­то бу­ре ба­рут по­втор­но опас­но ча­ди. Опо­зи­ци­ја­та фин­ги­ра кри­за во Ма­ке­до­ни­ја, на Гр­ци­ја ѝ се за­ка­ну­ва­ат со бан­крот, Тур­ци­ја ја су­дат за ге­но­цид стар еден век, а Ор­бан одам­на е цел на ЕУ и на САД „де­мо­кра­ти­те“ за „со­стој­би­те“ во Ун­га­ри­ја. Не­до­сти­га уште Ср­би­ја за да се за­о­кру­жу­ва при­ка­ска­та за пет­те зем­ји ин­вол­ви­ра­ни во „Тур­ски тек“?! За­тоа, пак, из­ја­ва­та на по­ра­неш­ни­от ал­бан­ски умет­ник Еди Ра­ма за спо­ју­ва­ње на Ал­ба­ни­ја и на Ко­со­во е адре­си­ра­на ток­му до Ср­би­ја. Та­ква бе­ше и оче­ку­ва­на­та ре­ак­ци­ја на срп­ски­те вла­сти. Ву­чиќ из­ле­зе и го ка­жа пред­ви­де­но­то – им ве­ти де­ка ни­ко­гаш не­ма да се обе­ди­нат. По­ба­ра и Ра­ма да пре­ста­не со на­та­мош­но­то соз­да­ва­ње не­ста­бил­ност во ре­ги­о­нот. Со тоа срп­ски­от пре­ми­ер ја до­пре и ср­це­ви­на­та на проб­ле­мот. Ко­му му го­ди таа не­ста­бил­ност? Од­го­во­рот е по­ве­ќе од прост: на исти­от тој на ко­го му пре­чи но­ви­от тек на зем­ни­от гас. Тур­ски ли, ка­ков и да е…

Сли­ка­рот и акту­е­лен пре­ми­ер Еди Ра­ма не е пад­нат од Марс, ве­лат поз­на­ва­чи­те на со­стој­би­те. Тој е исти­от Ра­ма што на прес-кон­фе­рен­ци­и­те на чел­ни­ци­те од Бал­ка­нот се­ко­гаш се­ди до Ан­ге­ла Мер­кел. Не­го­ва­та рол­ја во нај­но­ва­та при­ка­ска е по­ве­ќе од слу­чај­на и не са­мо на­ци­о­на­ли­стич­ка. Ка­то­ли­кот Ра­ма оди­гра за ЕУ и за САД. Ги на­лу­ти Ср­би­те и им се за­ка­ни со „кла­сич­но спо­ју­ва­ње“ на Ал­ба­ни­ја и на Ко­со­во. Па­ра­лел­но­ста на сил­ни­те тур­бу­лен­ции во оста­на­ти­те че­ти­ри зем­ји од „Тур­ски тек“, исто та­ка, не е ко­ин­ци­ден­ци­ја. Но­си­те­лот, Ру­си­ја, пак, одам­на е во на­мет­на­ти­те двор­ски ин­три­ги со укра­ин­ска­та кри­за. Иста­та таа Укра­и­на за ко­ја аме­ри­кан­ски­от „фи­лан­троп“ Џорџ Со­рос ве­ти ед­на ми­ли­јар­да до­ла­ри. Да, Со­рос кој да­ва ми­ли­о­ни за „не­за­вис­ни­те“ ме­ди­у­ми во Ма­ке­до­ни­ја и за ко­го це­ли че­ти­ри го­ди­ни за­дол­жен за Ал­ба­ни­ја бе­ше ток­му бра­тот на Еди, Ол­си Ра­ма. Во све­тот и кај Ајн­штајн слу­чај­но­ста е са­мо на­чин ка­ко Гос­под да оста­не ано­ни­мен, на Бал­ка­нот, пак, слу­чај­но­ста е си­но­ним за стран­ски­те служ­би со кои тие оста­ну­ва­ат ано­ним­ни. Или, ба­рем, са­ка­ат да би­дат…

За­ев са­ка да би­де Ра­ма

Ма­ке­дон­ска­та опо­зи­ци­ја одам­на из­ле­зе од „др­жа­во­твор­но­то“ ру­во, кое и она­ка ни­ко­гаш не ѝ сто­е­ше и ѝ бе­ше не­кол­ку бро­ја по­го­ле­мо. За­тоа, го соб­ле­че и го на­мет­на она што по­до­бро ѝ при­ле­га, ру­во­то со де­зен на кри­за. Во мо­мен­тот ко­га раз­бра де­ка не­ма вра­ќа­ње на власт на лаж­на­та „ме­ѓу­на­род­на“ кар­та, опо­зи­ци­ја­та во па­ни­ка се свр­те кон ис­про­ба­ни­те ре­цеп­ти. Најб­ли­ска им бе­ше „за­пад­на­та“ куј­на. Слу­чај­но, прет­ста­ве­на ток­му од Еди Ра­ма. Во не тол­ку да­леч­на­та 2009 го­ди­на, ток­му Ра­ма ги бој­ко­ти­ра­ше ре­зул­та­ти­те на пар­ла­мен­тар­ни­те из­бо­ри. Се­пак, тој по­доц­на се вра­ти во пар­ла­мен­тот за да по­бе­ди на след­ни­те из­бо­ри во 2013 го­ди­на, на кои, спо­ред ал­бан­ски­те ана­ли­ти­ча­ри, Ал­бан­ци­те гла­саа по­ве­ќе „про­тив“ Бе­ри­ша откол­ку „за“ Ра­ма. Гле­да­но во Ма­ке­до­ни­ја, ова е и жел­ба­та на СДСМ, ко­ја е свес­на де­ка до­кол­ку се­га се рас­пи­шат из­бо­ри, нив­ни­те жел­би ќе експ­ло­ди­ра­ат ка­ко и „бом­би­те“, па за­тоа и го те­ра­ат сце­на­ри­о­то кое е ста­ро по­ве­ќе од ед­на го­ди­на, кол­ку и бој­ко­тот, а ќе се ис­пол­ну­ва уште мно­гу, мно­гу дол­го вре­ме. Си­те ка­ко да за­бо­ра­ви­ја де­ка За­ев нај­а­ви еден и пол ме­сец „пу­ка­ње бом­би“, а ве­ќе нав­ле­гоа во тре­ти­от. До­кол­ку не бој­ко­ти­раа и „бом­бар­ди­раа“, си­гур­но бе­ше де­ка не­ма да дој­дат на власт ни­ту во 2017 го­ди­на. До­то­гаш ќе се из­гра­деа мно­гу авто­па­ти­шта, ќе се да­деа мно­гу суб­вен­ции, ќе вле­зеа мно­гу ин­ве­сти­ции и ќе се вра­бо­теа мно­гу лу­ѓе. Прем­но­гу „мно­гу“ за има­ги­нар­на­та и ма­ла про­гра­ма на пар­ти­ја­та. Очиг­лед­но, од­го­во­рот мо­ра­ше да би­де со соз­да­ва­ње на ма­ке­дон­ски­от по­ли­тич­ки Фран­кен­штајн. Ста­ве­на во тес­но, опо­зи­ци­ја­та ги зе­де нај­ло­ши­те де­ло­ви од те­ла­та на бал­кан­ски­те бра­ќа по не­ма­ње власт – бој­ко­тот на ал­бан­ска­та опо­зи­ци­ја (по Ра­ма го пра­кти­ку­ва­ше и Бе­ри­ша), на­вод­ни­те фан­том­ски гла­са­чи на бу­гар­ска­та опо­зи­ци­ја и без­и­деј­но­ста на срп­ска­та опо­зи­ци­ја. Проб­ле­мот во при­ка­ска­та е не­прес­мет­ли­во­ста. Са­кај­ќи или не, но во гра­де­ње­то на опо­зи­ци­ски­от Фран­кен­штајн, СДСМ пре­ку ин­фек­ци­ја­та со „се­стрин­ски­те“ стран­ски служ­би во прис­лу­шу­ва­ње­то, го пре­зе­де и грч­ки­от дел од те­ло­то на чу­до­ви­ште­то на Ме­ри Ше­ли, про­па­ста на ПА­СОК.

НИ­КОВ­СКИ: „Пуч“ по­ма­га во ре­а­ли­за­ци­ја­та на го­ле­мо­ал­бан­ски­от про­ект

По­ја­ву­ва­ње­то на ал­бан­ски­от пре­ми­ер-сли­кар во зо­ври­е­на­та бал­кан­ска по­ли­тич­ка кон­сте­ла­ци­ја не е слу­чај­но и се дол­жи на жел­би­те и на­ред­би­те на Ва­шин­гтон, ве­ли Ри­сто Ни­ков­ски, кој, ме­ѓу дру­го­то, бе­ше и ам­ба­са­дор во Ти­ра­на во пер­и­о­дот од 1998 до 2002 го­ди­на. Из­ја­ва­та на Ра­ма ја ста­ва во јас­на ко­ре­ла­ци­ја со слу­ча­јот „Пуч“ и актив­но­сти­те на ма­ке­дон­ска­та опо­зи­ци­ја.

НИ­КОВ­СКИ: За да се раз­бе­ре из­ја­ва­та на Ра­ма, мо­ра да се трг­не од фа­ктот де­ка, по рас­па­дот на Ју­гос­ла­ви­ја, САД се глав­ни­от фа­ктор на Бал­ка­нот, а нив­ни стра­те­ги­ски парт­не­ри се Ал­бан­ци­те (не Ал­ба­ни­ја). Ал­бан­ци­те од Ти­ра­на, Те­то­во и од При­шти­на ап­со­лут­но ни­што по­важ­но не пре­зе­ма­ат без прет­хо­ден до­го­вор со Ва­шин­гтон. До­ка­зи за тоа има по­ве­ќе, а нај­ве­ро­до­стој­ни се не­за­вис­но­ста на Ко­со­во и вој­на­та од 2001 го­ди­на. Овие два клуч­ни на­ста­ни во на­ши­от дел од ре­ги­о­нот сѐ уште не се за­вр­ше­ни. Кри­за­та во Ма­ке­до­ни­ја, ко­ја ја поч­на ДУИ со ба­ра­ње­то за кон­сен­зу­а­лен пре­тсе­да­тел со што се ури­ва устав­ни­от по­ре­док, а ја прод­ла­бо­чи СДСМ со бој­кот на Со­бра­ни­е­то и со афе­ра­та „Пуч“, има јас­на цел да го за­вр­ши тоа што во 2001 го­ди­на не бе­ше по­стиг­на­то – раз­би­ва­ње на др­жа­ва­та. Да не за­бо­ра­ва­ме де­ка со не­за­вис­но­ста на Ко­со­во го­ле­мо­ал­бан­ски­от про­ект е ве­ќе пре­ку 70 про­цен­ти ре­а­ли­зи­ран и, за­се­га, оста­ну­ва акту­е­лен са­мо де­лот во Ма­ке­до­ни­ја. Се пра­ви сѐ за тоа пра­ша­ње што по­бр­гу да се фи­на­ли­зи­ра, би­ло пре­ку фе­де­ра­ли­за­ци­ја или со ди­рект­но раз­би­ва­ње на зем­ја­та. Ра­ма са­мо до­да­ва црн пи­пер во ман­џа­та за­ра­ди кре­ва­ње на тен­зи­и­те во ре­ги­о­нот и со крај­на цел да сти­му­ли­ра што по­бр­за ка­пи­ту­ла­ци­ја на Ма­ке­до­ни­ја.

Ина­ку, ве­ли Ни­ков­ски, обе­ди­ну­ва­ње­то на Ал­ба­ни­ја и на Ко­со­во е са­мо тех­нич­ко пра­ша­ње на вре­ме и на по­ли­тич­ка вол­ја на две­те стра­ни да пре­зе­мат та­ков чин. Тоа во ни­кој слу­чај не­ма да би­де лес­но, по­со­чу­ва тој, осо­бе­но по­ра­ди по­ли­тич­ки­те ам­би­ции на нив­ни­те ли­де­ри кои ја са­ка­ат це­ла­та власт.

НИ­КОВ­СКИ: При тоа ни­кој не­ма скру­пу­ли и пре­бр­зо­то обе­ди­ну­ва­ње мо­же да пре­диз­ви­ка го­ле­ма не­ста­бил­ност, та ду­ри и ал­бан­ска гра­ѓан­ска вој­на. Ал­бан­ски­те ли­де­ри се единс­тве­ни са­мо ко­га е на ма­са на­ци­о­нал­но­то пра­ша­ње. Во си­те дру­ги слу­чаи се гле­да­ат пре­ку ни­шан: Ра­ма и Бе­ри­ша; Ах­ме­ти и Та­чи; Та­чи и Ха­ра­ди­нај…

Поз­на­та­та по­вр­за­ност на се­мејс­тво­то на Еди Ра­ма со ал­бан­ски­от раз­гра­нок на Со­рос, за ко­го ра­бо­те­ше и брат му Ол­си и ја има­ше уло­га­та на Мил­чин, са­мо ја раз­јас­ну­ва ре­ги­о­нал­на­та сли­ка. За Ни­ков­ски, тоа е дел од пла­нот за по­тку­пу­ва­ње на др­жа­ва­та.

НИ­КОВ­СКИ: Уло­га­та на Фон­да­ци­ја­та „Со­рос“, ба­рем во Ма­ке­до­ни­ја, е крај­но не­га­тив­на. Мил­чин и бра­ти­ја­та ов­де игра­ат уло­га на по­ли­тич­ка пар­ти­ја ко­ја пред ни­ко­го не по­ла­га сме­тки, освен пред сво­и­те стран­ски фи­нан­си­е­ри. Се­пак, ви­на­та не е нив­на – кри­ва е вла­ста што ги то­ле­ри­ра. Ве­ро­јат­но не е лес­но тие да се за­бра­нат би­деј­ќи ќе сле­дат се­ри­оз­ни кри­ти­ки од над­вор, ама ште­та­та ко­ја ни се на­не­су­ва ка­ко на др­жа­ва и на­род е огром­на. Ко­га се ана­ли­зи­ра се­гаш­на­та кри­за во Ма­ке­до­ни­ја, тре­ба да се по­тсе­ти­ме де­ка по не­ус­пе­хот на вој­на­та во 2001 го­ди­на, пре­ку Охрид­ски­от до­го­вор поч­на ре­а­ли­за­ци­ја­та на „пла­нот Б“ со кој зем­ја­та тре­ба да се по­тко­пу­ва и ури­ва од­на­тре. Тоа сце­на­рио се­га до­жи­ву­ва сво­е­ви­ден кли­макс: ДУИ не го приз­на­ва пре­тсе­да­те­лот, СДСМ – Со­бра­ни­е­то и зем­ја­та ста­ну­ва не­функ­ци­о­нал­на де­мо­кра­ти­ја. По­ло­шо – здрав­је.

Исто­вре­ме­но, истак­ну­ва по­ра­неш­ни­от ам­ба­са­дор, со кри­ми­нал­ни актив­но­сти и на крај­но не­ле­га­лен на­чин, опо­зи­ци­ја­та се оби­ду­ва да ја ур­не ле­ги­тим­но из­бра­на­та власт, на­мер­но го де­вал­ви­ра реј­тин­гот на зем­ја­та на ме­ѓу­на­ро­ден план и пра­ви очај­нич­ки на­по­ри да ни се од­зе­ме пре­по­ра­ка­та за да­тум за пре­го­во­ри за членс­тво во ЕУ…

НИ­КОВ­СКИ: Тоа се срам­ни са­мо­у­бис­тве­ни по­те­зи со единс­тве­на цел да се дој­де до вла­ста, ма­кар и на не­ле­га­лен и на кри­ми­на­лен на­чин. За сре­ќа, шан­си­те да ус­пе­ат се ни­ка­кви, ама ште­ти­те се дол­го­роч­ни. Та­кви­те че­ко­ри на опо­зи­ци­ја­та во­да­та ди­рект­но ја во­дат во во­де­ни­ци­те на грч­ки­те ин­те­ре­си, на го­ле­мо­ал­бан­ски­те ас­пи­ра­ции, на бу­гар­ски­те не­ги­ра­ња на ма­ке­до­низ­мот и на ком­би­на­то­ри­ки­те на срп­ски­от клер. Се­то тоа е на не­из­мер­ли­ва ште­та и на ма­ке­дон­ска­та др­жа­ва и на си­те неј­зи­ни гра­ѓа­ни.

Не­ста­бил­но­ста на Бал­ка­нот ќе трае сѐ до­де­ка не се нај­де ре­ше­ние за де­фи­ни­тив­но за­тво­ра­ње на пост­ју­гос­ло­вен­ски­от расп­лет, ве­ли Ни­ков­ски, спо­ред кој тоа сѐ уште е да­ле­ку, пред сѐ по­ра­ди со­стој­би­те во БиХ ка­де што сѐ уште не­ма одрж­ли­во ре­ше­ние на по­ви­док.

НИ­КОВ­СКИ: До­де­ка та­му не се нај­де не­ка­ков мо­дус ви­вен­ди, не­ма да се доз­во­ли ста­би­ли­зи­ра­ње на Ма­ке­до­ни­ја. Во аме­ри­кан­ски­те ге­о­стра­те­ги­ски кон­си­де­ра­ции ние бев­ме и оста­ну­ва­ме мо­не­та­та за евен­ту­ал­но по­тку­су­ру­ва­ње, во за­вис­ност од  фи­нал­ни­те про­ек­ции за ре­ги­о­нот. Ко­со­во го­ре-до­лу е за­вр­ше­на ге­о­по­ли­тич­ка при­каз­на иа­ко и та­му уште дол­го не­ма да се сре­дат ра­бо­ти­те. Ко­сов­ци­те и на­та­му ќе пра­кти­ку­ва­ат ма­сов­ни ег­зо­ду­си, ама без по­ши­ро­ки конф­ли­кти. Во Ср­би­ја не­ма по­ли­ти­чар ко­му тоа не му е јас­но и во пра­ша­ње е са­мо мо­да­ли­те­тот ка­ко по­бр­гу да се голт­не кнед­ла­та.

Бри­сел не е за­до­во­лен од се­гаш­ни­те со­стој­би на Бал­ка­нот, ама Ва­шин­гтон ли­ку­ва. Аме­ри­кан­ска­та уло­га сѐ уште е клуч­на и тие ов­де мо­жат да пра­ват што са­ка­ат. Се­то тоа до­би­ва наг­ла­се­но зна­че­ње во вр­ска со кри­за­та во Укра­и­на, ко­ја САД ус­пе­е­ја да ѝ ја на­мет­нат на Евро­па. Та­ка, ста­ри­от кон­ти­нент ста­ну­ва сѐ по­за­ви­сен од без­бед­нос­ни­от ча­дор на Ва­шин­гтон што е на дол­го­роч­на ште­та на ви­стин­ски­те по­тре­би на си­те зем­ји. Це­лос­но­то европ­ско обе­ди­ну­ва­ње, кое не е мож­но без Ру­си­ја, се­га е то­тал­но оне­воз­мо­же­но и пос­ле­ди­ци­те ќе би­дат не­из­мер­ли­ви. Не­ста­бил­но­ста на Бал­ка­нот е са­мо мал дел од мо­за­и­кот на аме­ри­кан­ски­те европ­ски ин­те­ре­си кои бе­скру­пу­лоз­ни се ре­а­ли­зи­ра­ат. За­се­га, глав­на жр­тва е ток­му – Ма­ке­до­ни­ја. „Тур­ски­от тек“ ќе би­де нов ис­пит за ре­ги­о­нот да се из­бо­ри за сво­и­те ви­тал­ни ин­те­ре­си. Преч­ки­те не­ма да би­дат лес­ни, ама дла­бо­ка­та за­ин­те­ре­си­ра­ност на Гр­ци­ја и на Ун­га­ри­ја ги јак­нат изг­ле­ди­те про­е­ктот да ус­пее. Кон­крет­но за Ма­ке­до­ни­ја, важ­но­ста на овој про­ект е – исто­ри­ска.

Тра­гич­но­ста на жел­ба­та за ви­со­ка функ­ци­jа

При­ка­ски­те за да­ва­ње­то кон­текст на прис­лу­шу­ва­ња­та се тол­ку мно­гу во „ше­ма“ што и са­ма­та по­мис­ла на нив ве те­ра да ја свр­ти­те стра­ни­ца­та или, по­ве­ро­јат­но, да ја иск­лу­чи­те би­деј­ќи и она­ка ве­ќе одам­на ни­кој не чи­та кни­ги и вес­ни­ци. Вие, чи­та­те­лу, сте по­се­бен, ре­тка сор­та и тре­ба вед­наш да ве за­шти­тат со за­кон… Ва­ка ве­лат, на на­чин сли­чен на ка­жа­но­то во ми­на­ти­те не­кол­ку ре­че­ни­ци, поч­ну­ва „упи­ку­ва­ње­то“ на стран­ски­те служ­би. Ве воз­диг­ну­ва­ат, ве пра­ват по­се­бен, уни­ка­тен и нај­до­бар, сле­ду­ва ка­на­ли­за­ци­ја на про­ја­ве­ни­те жел­би, а ве­ту­ва­ња­та се не­ве­ро­јат­ни, исто ка­ко и ва­ша­та не­до­пир­ли­вост, за­шти­те­ност и ви­со­ка­та по­зи­ци­ја ко­ја ве оче­ку­ва… А кра­јот го зна­е­те – за­вр­шу­ва­те ка­ко пре­дав­ник, а сте се на­де­ва­ле на функ­ци­ја ко­ја поч­ну­ва на иста­та бу­ква. Мо­же­би пре­ми­ер…

(Пишува: Љупчо Цветановски
(Текст објавен во 137. број на неделникот „Република“, 17.04.2015)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.