Македонија во воена зона меѓу САД и Русија

Колумнист: Горан Момироски

Ко­ри­стеј­ќи го нас­ло­вот на ле­ген­дар­ни­от филм на ре­жи­се­рот Вол­фганг Пе­тер­сон, во кој глав­ни­от ју­нак Клинт Ис­твуд се оби­ду­ва да не ја по­вто­ри гре­шка­та по­ра­ди ко­ја бил уби­ен аме­ри­кан­ски­от пре­тсе­да­тел Ке­не­ди, др­жав­ни­от се­кре­тар на САД, Џон Ке­ри, ис­пра­ќа не­кол­ку по­ра­ки до сво­и­те парт­не­ри во ре­ги­о­нот. Ме­ѓу нив е и Ма­ке­до­ни­ја. Го­во­реј­ќи пред По­тко­ми­те­тот на аме­ри­кан­ски­от се­нат, кој тре­ба да одо­бри па­ри за аме­ри­кан­ски­те не-во­е­ни опе­ра­ции во странс­тво, др­жав­ни­от се­кре­тар отво­ре­но ни по­ра­ча де­ка сме пред­мет на би­тка ме­ѓу две­те су­пер­си­ли. Во исто вре­ме приз­на де­ка го­ри на ли­ни­ја­та на фрон­тот и де­ка не­кој на таа ли­ни­ја мо­же да из­го­ри ако аме­ри­кан­ски­те се­на­то­ри не одо­брат па­ри за ак­ци­и­те на Стејт де­парт­мен­тот во странс­тво. Нај­страш­на­та од оваа гру­па по­ра­ки е таа де­ка ме­ѓу Ва­шин­гтон и Мос­ква има оган и де­ка си­те што ќе се нај­дат на таа ли­ни­ја се во опас­ност. Тие по­ра­ки мо­же да се до­би­јат до­кол­ку се сле­дат са­мо на­пи­си­те за на­ста­пот на Ке­ри во ма­ке­дон­ски­те, срп­ски­те и во ру­ски­те ме­ди­у­ми. Ако, пак, се оди под­ла­бо­ко и из­вор­но се слуш­нат из­ла­га­ње­то на Ке­ри и од­го­во­ри­те што тој ги да­ва на дел од се­на­то­ри­те на т.н. сос­лу­шу­ва­ње во Се­на­тот, ќе се пре­поз­на­ат уште не­кол­ку по­ра­ки. Пр­ва­та и нај­важ­на е де­ка САД не се за­ла­га­ат за од­но­си во еден пра­вец со си­те зем­ји на ли­ни­ја­та на ог­нот. Го­во­реј­ќи за Укра­и­на, пр­ви­от аме­ри­кан­ски дип­ло­мат ја откри­ва стра­те­ги­ја­та на не­го­ва­та вла­да спо­ред ко­ја Ва­шин­гтон се за­ла­га за од­но­си на Ки­ев и со Европ­ска­та уни­ја и со Ца­рин­ска­та за­ед­ни­ца на зем­ји­те од по­ра­неш­ни­от со­вет­ски блок. Ако тоа ва­жи и за Ма­ке­до­ни­ја и ако Ке­ри ја го­во­ри ви­сти­на­та во Се­на­тот, за што не тре­ба да има ди­ле­ма, всуш­ност, САД ѝ по­ра­чу­ва­ат на Ма­ке­до­ни­ја де­ка не­ма ни­ка­ков проб­лем да се за­ла­га­ме за влез во НА­ТО и во ЕУ, а во исто вре­ме да со­ра­бо­ту­ва­ме со Ру­си­ја во енер­гет­ски­от се­ктор или на дру­ги по­ли­ња од за­ед­нич­ки ин­те­рес. Вто­ра­та по­ра­ка што про­из­ле­гу­ва од де­лот на го­во­рот што не се од­не­су­ва на ли­ни­ја­та на ог­нот откри­ва де­ка Аме­ри­ка е го­ле­ма зем­ја ко­ја го во­ди све­тот, но де­ка за да го пра­ви тоа што тре­ба да се пра­ви, ѝ се по­треб­ни па­ри. Ке­ри ве­ли де­ка без со­од­вет­на под­др­шка од Се­на­тот, ад­ми­ни­стра­ци­ја­та на Оба­ма ќе не­ма средс­тва да се бо­ри про­тив Ру­си­ја за­тоа што не мо­же да се бо­ри со те­ро­риз­мот, да по­ма­га во биз­ни­сот, да кре­и­ра ра­бот­ни ме­ста, да го олес­ну­ва па­ту­ва­ње­то. При­тоа Ке­ри се жа­ли де­ка еден про­цент од аме­ри­кан­ски­от бу­џет на­ме­нет за стран­ски опе­ра­ции е пре­мал­ку за САД да се одр­жат на ли­дер­ска­та по­зи­ци­ја во све­тот.

Ако мо­же да се ин­тер­пре­ти­ра сло­бод­но аме­ри­кан­ска­та стра­те­ги­ја со ко­ја на­ста­пу­ва­ат кон зем­ји ка­ко Ма­ке­до­ни­ја, то­гаш мо­же да се зак­лу­чи де­ка САД се оби­ду­ва­ат да нè изв­ле­чат од ру­ско­то вли­ја­ние со по­мо­шта што се да­ва за еду­ка­ци­ја и за из­град­ба на сло­бод­ни де­мо­крат­ски оп­штес­тва кои ќе го за­ме­нат ва­ку­у­мот и ќе ги из­бр­ка­ат ек­стре­ми­сти­те ка­ко Пу­тин, ИСИЛ и дру­ги. Ако врз ос­но­ва на из­ја­ва­та на Ке­ри се пог­лед­не ма­па­та, ќе се ви­ди де­ка фра­за­та „ли­ни­ја на ог­нот“ не е са­мо хи­по­те­тич­на ка­те­го­ри­ја ка­де што мо­же да се те­о­ре­ти­зи­ра до бе­скрај, ту­ку де­ка таа ли­ни­ја, освен Ко­со­во, има ге­о­граф­ска, по­ли­тич­ка, со­ци­јал­на, исто­ри­ска, па и ре­ли­ги­ска зад­ни­на. Од Ма­ке­до­ни­ја пре­ку Ср­би­ја, Цр­на Го­ра и пре­ку Мол­да­ви­ја сè до Гру­зи­ја, се ра­бо­ти за зем­ји што се си­ро­маш­ни, свр­те­ни кон НА­ТО без пра­во да чле­ну­ва­ат, пра­вос­лав­ни и си­те има­ат со­лид­ни од­но­си со Ру­си­ја. Всуш­ност, тие се на­о­ѓа­ат на гра­ни­ца­та ме­ѓу За­па­дот и Ру­си­ја и за­тоа ја до­би­ле таа за­стра­шу­вач­ка по­зи­ци­ја во су­ди­рот ме­ѓу САД и Ру­си­ја. По­ра­ка­та на Ке­ри до­а­ѓа ед­на не­де­ла по до­го­во­рот што го на­пра­ви­ја ру­ски­от пре­тсе­да­тел Вла­ди­мир Пу­тин и ун­гар­ски­от пре­тсе­да­тел Ви­ктор Ор­бан, спо­ред ко­го ру­ски­от гас пре­ку Тур­ци­ја тре­ба да про­дол­жи кон Ма­ке­до­ни­ја, Ср­би­ја и да стиг­не до Ун­га­ри­ја.

„Тур­ски тек“ но­си но­ви пре­диз­ви­ци

За Евро­па не по­стои ли­ни­ја на ог­нот, но по­стои енер­гет­ска би­тка со Ру­си­ја. По­ра­ка­та на Џон Ке­ри дој­де са­мо два де­на пред Европ­ска­та ко­ми­си­ја да го нај­а­ви кон­цеп­тот за енер­гет­ска уни­ја со­ста­ве­на од член­ки­те на ЕУ. Со не­го ЕУ пла­ни­ра да им се спро­тив­ста­ви на за­се­га ус­пеш­ни­те ак­ции на Ру­си­ја за до­ми­на­ци­ја на енер­гет­ски­от па­зар. Спо­ред за­ме­ник-пре­тсе­да­те­лот на Европ­ска­та ко­ми­си­ја и ко­ме­сар за пра­ша­ња­та на енер­ге­ти­ка­та, Ма­рош Шеф­чо­вич, енер­гет­ска­та уни­ја ќе мо­же да ја за­шти­ти ЕУ од ре­чи­си мо­но­пол­ска­та уло­га на Ру­си­ја. Пла­нот, кој се нај­а­ву­ва ка­ко нај­ам­би­ци­о­зен од фор­ми­ра­ње­то на За­ед­ни­ца­та за јаг­лен и че­лик во пе­де­сет­ти­те го­ди­ни на ми­на­ти­от век, за­се­га има не­кол­ку преч­ки. Не си­те зем­ји се сог­ла­су­ва­ат со тоа Бри­сел да од­лу­чу­ва за енер­гет­ска­та по­ли­ти­ка. По­крај Ун­га­ри­ја, ко­ја са­ма пре­го­ва­ра за те­кот на ру­ски­от гас пре­ку ли­ни­ја­та на ог­нот, нај­ве­ро­јат­но ќе се про­ти­ви и Гер­ма­ни­ја ко­ја за­се­га са­ма се до­го­ва­ра со Мос­ква по ко­ја це­на и под кои ус­ло­ви ќе до­би­ва ре­чи­си 40 про­цен­ти од енер­гет­ски­те по­тре­би. ЕУ, ко­ја се­га се бо­ри про­тив мо­но­по­лот на па­за­рот од ру­ски про­из­во­ди­те­ли, кои во исто вре­ме се и ди­стри­бу­те­ри, пла­ни­ра со по­вр­зу­ва­ње на на­ци­о­нал­ни­те енер­гет­ски па­за­ри да ги ди­кти­ра ус­ло­ви­те под кои ќе се про­да­ва­ат ру­ски­от гас и на­фта во Евро­па. Во про­е­ктот се пред­ла­га си­те гас­ни до­го­во­ри со на­ба­ву­ва­чи над­вор од ЕУ, вклу­чу­вај­ќи и би­ла­те­рал­ни до­го­во­ри ме­ѓу европ­ски ком­па­нии и „Газ­пром“, да би­дат усог­ла­се­ни со Бри­сел. Ру­ски­от кон­церн кон­тро­ли­ра ре­чи­си 70 про­цен­ти од уво­зот на гас во ЕУ или ре­чи­си ед­на тре­ти­на од по­треб­ни­от за Уни­ја­та, а ра­бо­ти пре­теж­но со дол­го­роч­ни до­го­во­ри, од кои пос­лед­ни­те исте­ку­ва­ат во 2030 го­ди­на. Кол­ку таа нај­а­ва на Бри­сел мо­же да би­де ре­ал­на по­ка­жу­ва и ин­фор­ма­ци­ја­та што на исти­от ден ко­га во Бри­сел бе­ше про­мо­ви­ра­на иде­ја­та за енер­гет­ска уни­ја Мос­ква нај­а­ви де­ка би мо­же­ла да го за­пре гас кој оди за Евро­па пре­ку Укра­и­на до­кол­ку во нај­ско­ро вре­ме вла­да­та во Ки­ев не ги пла­ти дол­го­ви­те за прет­ход­ни­те го­ди­ни. Европ­ска­та ко­ми­си­ја, по­ви­ку­вај­ќи се на ан­ти­мо­но­пол­ска­та по­ли­ти­ка ко­ја мо­ра да ја по­чи­ту­ва­ат и зем­ји ка­ко Ма­ке­до­ни­ја иа­ко не се член­ки, бе­ше про­тив из­град­ба­та на про­е­ктот „Ју­жен тек“. За­се­га сè уште не­ма офи­ци­јал­на ре­ак­ци­ја од Бри­сел за но­ви­от про­ект „Тур­ски тек“, кој тре­ба да ми­ну­ва пре­ку Ма­ке­до­ни­ја и Ср­би­ја за да стиг­не во Бу­дим­пе­шта. Ду­ри ни тра­ди­ци­о­нал­но ан­ти­ру­ско­то Ко­со­во не ја отфр­ли мож­но­ста да би­де прик­лу­че­но на овој про­ект, кој овоз­мо­жу­ва ма­ла енер­гет­ска не­за­вис­ност, но и дру­ги ви­до­ви не­за­вис­ност за зем­ји­те од т.н. ли­ни­ја на ог­нот, од што нај­ве­ро­јат­но се пла­шат и ЕУ и САД.

(Текст објавен во 130. број на неделникот Република, 27.02.2015)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.