ЕУ може да jа загуби jугоисточна Европа

Европ­ска­та уни­ја тре­ба да се пог­лед­не во ог­ле­да­ло на­ме­сто да тал­ка во заб­лу­да­та за зго­ле­му­ва­ње­то на ру­ско­то вли­ја­ние во Ју­го­и­сточ­на Евро­па. Единс­тве­ни­от на­чин на кој не­е­вроп­ски­те си­ли мо­жат да има­ат по­го­ле­ма уло­га во та­ка­на­ре­че­ни­от За­па­ден Бал­кан е ако кре­ди­би­ли­те­тот и еко­ном­ско­то вли­ја­ние на ЕУ во ре­ги­о­нот про­дол­жат да се на­ма­лу­ваа. Ка­па­ци­те­тот да се ин­те­гри­ра овој дел од Ју­го­и­сточ­на Евро­па во по­ли­тич­ка, без­бед­нос­на, прав­на и еко­ном­ска смис­ла сам по се­бе па­ѓа на Европ­ска­та уни­ја. Се­пак, зем­ји­те-член­ки на ЕУ мо­же да ја за­гу­бат Ју­го­и­сточ­на Евро­па од Ру­си­ја, Тур­ци­ја, Ки­на или од не­кои ис­лам­ски др­жа­ви, кои, без сом­не­ние, би са­ка­ле да има­ат по­го­ле­мо вли­ја­ние во ре­ги­о­нот. Имај­ќи го пред­вид тоа, во­деч­ки­те зем­ји-член­ки на ЕУ тре­ба да дејс­тву­ва­ат со­од­вет­но.

Стра­те­ги­ја­та за про­ши­ру­ва­ње на ЕУ на не­кој на­чин од­го­во­ри на го­ле­ма­та еко­ном­ска ре­це­си­ја што го по­го­ди За­па­ден Бал­кан во 2009 го­ди­на. Име­но, по­до­бру­ва­ње­то на еко­ном­ско­то упра­ву­ва­ње во зем­ји­те-кан­ди­да­ти и по­тен­ци­јал­ни кан­ди­да­ти за членс­тво ста­на до­пол­ни­те­лен при­о­ри­тет на ЕУ. Очиг­лед­но, зго­ле­му­ва­ње­то на де­фи­ци­тот во др­жав­ни­те бу­џе­ти и огром­ни­те над­во­реш­ни дол­го­ви раз­бра­ну­ваа стра­ву­ва­ња де­ка мо­же­би „грч­ко­то сце­на­рио“ го дем­не За­па­ден Бал­кан. Ако уште ед­на гру­па зем­ји вле­зат во стан­дард­на­та зо­на, ЕУ мо­же­би ќе мо­ра да обез­бе­ди фи­нан­си­ски га­ран­ции за нив, па ду­ри и да вло­жу­ва све­жи па­ри. Toa е при­чи­на­та зо­што Европ­ска­та ко­ми­си­ја е под­го­тве­на да го зго­ле­ми сво­јот над­зор над еко­ном­ско­то вла­де­е­ње во ре­ги­о­нот на про­ши­ру­ва­ње.

Ме­ѓу­тоа, вој­на­та во Укра­и­на алар­ми­ра­ше не­кои но­си­те­ли на од­лу­ки во Евро­па и ја пот­тик­на гер­ман­ска­та вла­да да сви­ка кон­фе­рен­ци­ја за За­па­ден Бал­кан во август 2014 го­ди­на. Во мо­мен­тов, не е јас­но да­ли таа ини­ци­ја­ти­ва ќе соз­да­де Мар­ша­лов план за За­па­ден Бал­кан – по­тфа­тот од та­ков раз­мер тре­ба да пот­тик­не по­брз раст и да ја зго­ле­ми вра­бо­те­но­ста во ре­ги­о­нот. Во пос­лед­ни­те го­ди­ни при­о­ри­тет за по­ве­ќе­то од во­деч­ки­те член­ки на ЕУ е да се по­ви­ку­ва­ат на про­це­сот на про­ши­ру­ва­ње на ЕУ за да се нај­де на­чин за из­лез од ко­сов­ска­та за­га­тка. Вла­ди­те во Бел­град, При­шти­на, Ти­ра­на и во Скоп­је се из­јас­ну­ва­ат де­ка членс­тво­то во ЕУ им е вр­вен по­ли­тич­ки при­о­ри­тет, а дип­ло­ма­ти­те во Бер­лин, Лон­дон и во дру­ги­те ме­ста про­фи­ти­ра­ат од оби­дот да се ре­гу­ли­ра „ал­бан­ско­то пра­ша­ње“ во ре­ги­о­нот. Се­пак, пар­ла­мен­тар­ни­те из­бо­ри во Ср­би­ја и во Ко­со­во што треба да се одржат оваа про­лет го до­ве­доа та­кви­от тек на актив­но­сти во ќор-со­как. Оста­ну­ва до­пр­ва да се ви­ди ко­га и со кој сте­пен на ди­на­мич­ност ќе про­дол­жат пре­го­во­ри­те.

Во овој кон­текст, Ру­си­ја, де­фи­ни­тив­но, игра важ­на уло­га: сè до­де­ка Мос­ква (и Пе­кинг) по­се­ду­ва пра­во на ве­то во Со­ве­тот за без­бед­ност на ОН, се­кој обид за Ко­со­во да ста­не член­ка на Обе­ди­не­ти­те на­ции ќе ре­зул­ти­ра со сè дру­го освен со приз­на­ва­ње пол­но­прав­на др­жав­ност. По­крај тоа, Ср­би­ја, исто та­ка, не­ма да мо­же да вле­зе во ЕУ сè до­де­ка не склу­чи до­го­вор со во­деч­ки­те чле­но­ви на Уни­ја­та за од­но­си­те со Ко­со­во. Се­пак, во овој пог­лед, вој­на­та во Укра­и­на мо­же да до­не­се не­кои про­ме­ни. Ве­ќе из­вес­но вре­ме срп­ски­те и цр­но­гор­ски­те ли­де­ри се оби­ду­ва­ат да ги убе­дат за­пад­ни­те со­го­вор­ни­ци де­ка тие стра­да­ат под зго­ле­ме­ни­от при­ти­сок од Ру­си­ја за да се уб­ла­жи ус­ло­ве­но­ста на ЕУ за членс­тво и со тоа да се за­јак­не ста­бил­но­ста во За­па­ден Бал­кан. Изра­зе­но со за­ед­нич­ки­от ја­зик на спор­тот и на по­ли­ти­ка­та: Ќе бе­ше спе­кта­ку­лар­но шоу, ако овој трик на­ви­сти­на ус­пе­е­ше.

Освен тоа, „грч­ка­та сте­га“ се­га функ­ци­о­ни­ра ка­ко вгра­ден дел од по­ли­ти­ка­та за про­ши­ру­ва­ње на ЕУ. Ве­ќе мно­гу го­ди­ни, Ати­на го бло­ки­ра кој би­ло тип про­грес што Ма­ке­до­ни­ја мо­же да го на­пра­ви во сво­и­те на­по­ри за влез во НА­ТО и во ЕУ, со на­деж де­ка таа та­кти­ка ќе ѝ по­мог­не да по­бе­ди во спо­рот за име­то со Скоп­је. Мож­но­ста за при­ме­на на оваа по­ли­тич­ка тех­ни­ка на бо­ре­ње по­стои са­мо во те­кот на прет­при­стап­ни­от пер­и­од. Тоа е при­чи­на­та зо­што Сло­ве­ни­ја ја уце­ну­ва­ше Хр­ват­ска, зо­што Хр­ват­ска се чи­ни де­ка се под­го­тву­ва да ја уце­ну­ва Ср­би­ја и зо­што Бу­га­ри­ја, Ро­ма­ни­ја и Ун­га­ри­ја ги на­мет­ну­ва­ат сво­и­те би­ла­те­рал­ни со­стој­би кои се од­не­су­ва­ат на нив­ни­те ет­нич­ки гру­пи во со­сед­ни­те зем­ји-кан­ди­да­ти во пре­го­во­ри­те за про­ши­ру­ва­ње. Член­ки­те на ЕУ во Ју­го­и­сточ­на Евро­па не се ко­ле­ба­ат да го „на­ци­о­на­ли­зи­ра­ат“ про­це­сот на про­ши­ру­ва­ње на ЕУ.

Че­сто се прет­ста­ву­ва де­ка пра­во­то на влез во ЕУ по­ве­ќе или по­мал­ку е ре­зул­тат на тех­нич­ка по­стап­ка (ЕУ ис­пол­ну­ва ко­га зем­ји­те кан­ди­да­ти за ЕУ ќе ис­пол­нат…). Во ре­ал­но­ста, вле­зот во ЕУ отсе­ко­гаш се ба­зи­рал на ин­те­ре­сот на член­ки­те на ЕУ да се из­гра­дат ста­бил­но­ста и без­бед­но­ста на кон­ти­нен­тот. Са­ма­та ЕУ е соз­да­де­на за да се огра­ни­чи мо­ќта на Гер­ма­ни­ја во Евро­па, а по­доц­на Гр­ци­ја, Шпа­ни­ја и Пор­ту­га­ли­ја беа вмет­на­ти за да се спре­чи вра­ќа­ње­то на фа­ши­стич­ка­та власт во овие др­жа­ви. По­тоа по­го­ле­ми­от дел од по­ра­неш­ни­те член­ки на Вар­шав­ски­от пакт беа по­ка­не­ти да се прик­лу­чат за да се спре­чи вра­ќа­ње­то на ко­му­ни­стич­ка­та ре­пре­си­ја и на ру­ска­та хе­ге­мо­ни­ја во тој дел од Евро­па. По не­ус­пе­хот на ЕУ да ја спре­чи ју­гос­ло­вен­ска­та ка­та­стро­фа, на За­пад­ни­от Бал­кан му бе­ше по­ну­де­на „перс­пе­кти­ва за членс­тво“ за да се до­ка­же – до Гра­дот (Рим) и до све­тот (urbi et orbi) – де­ка ЕУ е спо­соб­на да се гри­жи за ста­бил­но­ста и за без­бед­но­ста во сво­јот двор. Да­ли стра­вот од за­мис­ле­на­та ру­ска агре­си­ја во Ју­го­и­сточ­на Евро­па ќе ги убе­ди за­пад­ни­те си­ли да се ор­га­ни­зи­ра­ат и да ги ис­пол­нат сво­и­те до­бри на­ме­ри и го­ле­ми ве­ту­ва­ња кон зем­ји­те од За­па­ден Бал­кан? Во тој слу­чај, тоа мо­же да се по­ка­же ка­ко единс­тве­на при­до­би­вка од зло­то што го до­не­се вој­на­та во Укра­и­на.

* Ду­шан Ре­љиќ, ра­ко­во­ди­тел на бри­сел­ско­то би­ро на Гер­ман­ски­от ин­сти­тут за ме­ѓу­на­род­ни и без­бед­нос­ни пра­ша­ња.
** Оваа ста­ти­ја пр­во бе­ше об­ја­ве­на во ја­ну­ар­ско­то из­да­ние на ме­сеч­ни­от вес­ник „Ана­лист“ на тур­ски ја­зик.

Извор | „Тур­киш вик­ли“

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.