Шчербак: На светот му е неопходен рамноправен и конструктивен диjалог

Ам­ба­са­до­рот на Ру­ска­та Фе­де­ра­ци­ја во Ма­ке­до­ни­ја, Олег Шчер­бак, во екск­лу­зив­но ин­терв­ју за „Ре­пуб­ли­ка“ пра­ви осврт на на­ста­ни­те што се слу­чи­ја во све­тот во 2014 го­ди­на и ги из­ло­жу­ва не­го­ви­те оче­ку­ва­ња за прет­стој­на­та 2015 го­ди­на. Освен за од­но­си­те ме­ѓу Ру­си­ја, САД и ЕУ, ам­ба­са­до­рот збо­ру­ва и за ма­ке­дон­ско-ру­ски­те по­ли­тич­ки и еко­ном­ски вр­ски при што нај­а­ву­ва де­ка Ма­ке­до­ни­ја ќе би­де дел од но­ви­от га­со­вод поз­нат ка­ко „Тур­ски тек“, кој се оче­ку­ва да би­де за­вр­шен пред 2025 го­ди­на.

Гос­по­ди­не ам­ба­са­дор, ова е Ва­ше пр­во ин­терв­ју за на­ше­то спи­са­ние во но­ва­та го­ди­на. Ка­ко Вие, ге­не­рал­но, ги оце­ну­ва­те ре­зул­та­ти­те од 2014 го­ди­на на по­ли­тич­ки план и што оче­ку­ва­те од 2015 го­ди­на?
ШЧЕРБАК: Ми­на­та­та го­ди­на бе­ше пер­и­од на се­ри­оз­ни иску­ше­ни­ја за со­вре­ме­ни­от си­стем на ме­ѓу­на­род­ни­те од­но­си. За жал, кон мно­гу­те проб­ле­ми што ве­ќе по­сто­јат – Си­ри­ја, Иран, Бли­ски­от Исток, по­ра­стот на ме­ѓу­на­род­ни­от те­ро­ри­зам, про­ши­ру­ва­ње­то на оруж­је­то за ма­сов­но уни­шту­ва­ње, криз­ни­те по­ја­ви во свет­ска­та еко­но­ми­ја – се до­да­доа и но­ви пре­диз­ви­ци.

По­себ­на за­ка­на прет­ста­ву­ва гра­ѓан­ска­та вој­на во Укра­и­на, пре­диз­ви­ка­на од др­жав­ни­от удар, ко­ја ве­ќе од­не­се по­ве­ќе од се­дум ил­ја­ди жи­во­ти, а, исто та­ка, и ник­ну­ва­ње­то на фа­ктич­ки но­ва­та по­ја­ва во ме­ѓу­на­род­на­та пра­кти­ка – те­ро­ри­стич­ка­та др­жа­ва ИДИЛ. Мо­рам да кон­ста­ти­рам де­ка си­те овие го­ле­ми конф­ли­кти се ре­зул­тат на не­ра­зум­на­та по­ли­ти­ка на Ва­шин­гтон и на Бри­сел, кои се оби­ду­ва­ат по се­ко­ја це­на да го зац­вр­стат сво­е­то до­ми­ни­ра­ње во свет­ска­та по­ли­ти­ка, да не доз­во­лат фор­ми­ра­ње на мул­ти­по­ла­рен свет­ски по­ре­док. Од­би­ва­ње­то на за­пад­ни­те др­жа­ви, и по­крај на­ши­те мно­гу­број­ни пред­ло­зи, да поч­нат со гра­де­ње на еден си­стем на ед­на­ква и не­де­ли­ва без­бед­ност во евро­ат­лант­ски­от ре­ги­он, нив­ни­от курс на по­сте­пе­но осво­ју­ва­ње ге­о­по­ли­тич­ки про­стор на Исто­кот, ти­пу­ва­ње­то на си­ла и соз­да­ва­ње­то сѐ по­ве­ќе но­ви жа­ри­шта, зна­чи­тел­но ги де­ста­би­ли­зи­ра со­стој­би­те во све­тот. Се­то тоа до­ве­де до се­ри­оз­ни комп­ли­ка­ции и во на­ши­те од­но­си со за­пад­ни­те зем­ји, за­мрз­ну­ва­ње на со­ра­бо­тка­та во по­ве­ќе об­ла­сти. Сме­там де­ка та­ква­та по­ли­ти­ка е опас­на за си­те и не­ма ид­ни­на.

Што оче­ку­ва­ме од 2015 го­ди­на? Би са­кал да ве­ру­вам де­ка, се­пак, ќе надв­ла­дее здра­ви­от раз­ум и ме­сто поч­на­та­та „вој­на на нер­ви“ од стра­на на За­па­дот, на се­ка­кви санк­ции и бло­ка­ди, ќе дој­де кон­стру­кти­вен рам­но­пра­вен ди­ја­лог и за­ем­но по­чи­ту­ва­ње по си­те пра­ша­ња од свет­ска­та по­ли­ти­ка. Убе­ден сум де­ка има­ме мож­ност да го про­ме­ни­ме не­га­тив­ни­от тренд од пред не­кое вре­ме, да из­ле­зе­ме од спи­ра­ла­та на кон­фрон­та­ци­ја што се на­мет­ну­ва од стра­на на не­кои за­пад­ни парт­не­ри.

За тоа е по­треб­но на­пу­шта­ње на по­роч­на­та ло­ги­ка на ед­но­стра­но дејс­тву­ва­ње, на ме­ша­ње во вна­треш­ни­те ра­бо­ти на су­ве­ре­ни­те др­жа­ви, спро­тив­но на По­вел­ба­та на ООН, на „двој­ни­те стан­дар­ди“, на ор­га­ни­зи­ра­ње „обо­е­ни“ ре­во­лу­ции и ге­о­по­ли­тич­ки игри со „нул­ти ре­зул­тат“, на оби­ди за пре­кро­ју­ва­ње на си­ту­а­ци­ја­та во раз­лич­ни ре­ги­о­ни спо­ред сво­и­те тес­но­про­фит­ни ин­те­ре­си, вклу­чи­тел­но пре­ку упо­тре­ба на на­сил­ни ме­то­ди. Та­кви­те ак­ции во­дат са­мо кон зго­ле­му­ва­ње на за­ем­на­та не­до­вер­ба и не­ста­бил­ност во ме­ѓу­на­род­ни­те од­но­си. Ру­си­ја не е за­ин­те­ре­си­ра­на за кон­фрон­та­ци­ја со За­па­дот, под­го­тве­на е за со­ра­бо­тка во си­те фор­ма­ти и ќе про­дол­жи да да­ва свој при­до­нес за за­ед­нич­ко ре­ша­ва­ње на ви­стин­ски­те, а не на из­мис­ле­ни­те проб­ле­ми, врз ос­но­ва на рам­но­прав­ност и на за­ем­но по­чи­ту­ва­ње на ин­те­ре­си­те.

Ка­ко ја оце­ну­ва­те акту­ел­на­та со­стој­ба во од­но­си­те ме­ѓу Ру­си­ја и Ма­ке­до­ни­ја?
ШЧЕРБАК: Со за­до­волс­тво за­бе­ле­жу­вам де­ка, ду­ри и во овие не­лес­ни ус­ло­ви, тра­ди­ци­о­нал­но при­ја­тел­ски­те од­но­си ме­ѓу Ру­ска­та Фе­де­ра­ци­ја и Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја се раз­ви­ва­ат мно­гу ус­пеш­но. Го це­ни­ме из­ба­лан­си­ра­ни­от и од­го­во­рен при­стап на ва­ша­та зем­ја кон мно­гу­број­ни ме­ѓу­на­род­ни проб­ле­ми, по­чи­ту­ва­ње­то на нор­ми­те на ме­ѓу­на­род­но­то пра­во, за­лож­би­те за уна­пре­ду­ва­ње на со­ра­бо­тка­та со си­те др­жа­ви, вклу­чу­вај­ќи ја и Ру­си­ја.

Ва­ква­та праг­ма­тич­на и по­ве­ќе­ве­ктор­ска по­ли­ти­ка овоз­мо­жу­ва по­вол­ни ус­ло­ви за на­ша­та со­ра­бо­тка и во 2015 го­ди­на. Лич­но ве­ру­вам де­ка во си­те на­со­ки, а, ме­ѓу дру­го­то, и во тр­гов­ско-еко­ном­ска­та и ин­ве­сти­ци­ска сфе­ра, таа има го­лем по­тен­ци­јал. И по­на­та­му, актив­но ќе ра­бо­ти­ме во функ­ци­ја на ефи­кас­но ре­а­ли­зи­ра­ње на овој по­тен­ци­јал. Сме­там де­ка во но­ва­та го­ди­на има­ме до­бри ос­но­ви да оче­ку­ва­ме су­штин­ско зго­ле­му­ва­ње на из­во­зот на ма­ке­дон­ски зем­јо­дел­ски про­из­во­ди за Ру­си­ја, ус­пеш­на ре­а­ли­за­ци­ја на ни­за про­е­кти од об­ла­ста на га­си­фи­ка­ци­ја­та и на енер­ге­ти­ка­та, во ин­ду­стри­ја­та, ин­тен­зи­ви­ра­ње на на­уч­ни­те, ху­ма­ни­тар­ни­те и на ме­ѓу­ре­ги­о­нал­ни­те вр­ски.

Ка­ко би мо­же­ле да ја про­ко­мен­ти­ра­те ана­ли­за­та на „Стра­тфорд“, спо­ред ко­ја про­ме­на­та на вла­ста во Укра­и­на и укра­ин­ска­та кри­за се кон­тра­од­го­вор на САД за ста­вот на Ру­си­ја во вр­ска со Си­ри­ја?
ШЧЕРБАК: Го раз­би­рам ва­ши­от ин­те­рес за мис­ле­ње­то на оваа поз­на­та при­ват­на раз­уз­на­вач­ка ор­га­ни­за­ци­ја, ко­ја во САД че­сто ја на­ре­ку­ва­ат „ЦИА во сен­ка”. Про­це­ни­те на „Стра­тфорд“ по­не­ко­гаш се мно­гу ко­рис­ни би­деј­ќи, ка­ко што не­о­дам­на ре­че на ше­га еден од по­пу­лар­ни­те струч­ња­ци во САД, тоа што го ка­жу­ва „Стра­тфорд“, всуш­ност го мис­ли Ва­шин­гтон. Но, ше­га­та на стра­на, со­се­ма е мож­но де­ка ус­пе­хот на ру­ска­та дип­ло­ма­ти­ја, ко­ја оди­гра клуч­на уло­га во ре­ша­ва­ње­то на кри­за­та око­лу хе­ми­ско­то оруж­је во Си­ри­ја со по­ли­тич­ки ме­то­ди, мо­же­ше да пре­диз­ви­ка не­за­до­волс­тво во вли­ја­тел­ни кру­го­ви во Ва­шин­гтон на­вик­на­ти да ре­ша­ва­ат проб­ле­ми во над­во­реш­на по­ли­ти­ка со упо­тре­ба на во­е­на моќ. Се­пак, сме­там де­ка оваа вер­зи­ја на ше­фот на „Стра­тфорд“, Џорџ Фрид­ман, прет­ста­ву­ва са­мо еден дел од мно­гу по­го­лем мо­за­ик. Ако вни­ма­тел­но го чи­та­ме не­го­во­то ин­терв­ју, во кое приз­на­ва де­ка ток­му САД ја ор­га­ни­зи­раа про­ме­на­та на вла­ста во Укра­и­на со „нај­не­при­кри­ен др­жа­вен удар во со­вре­ме­на­та исто­ри­ја”, мо­же­ме да зак­лу­чи­ме де­ка фор­ми­ра­ње­то на ек­стре­ми­стич­ки­от ре­жим во Ки­ев од стра­на на Аме­ри­кан­ци­те, кои и го кон­тро­ли­ра­ат, прет­ста­ву­ва уште еден че­кор во ед­на по­ве­ќе­по­тез­на ком­би­на­ци­ја. Неј­зи­на­та стра­те­ги­ска цел е де­ста­би­ли­за­ци­ја на Ру­си­ја и спре­чу­ва­ње збли­жу­ва­ње ме­ѓу Евро­па и Ру­си­ја, кои има­ат по­тен­ци­јал за соз­да­ва­ње нов мо­ќен цен­тар на си­ла, спо­со­бен ефи­кас­но да им кон­ку­ри­ра на САД. Спо­ред откро­ве­ни­ја­та на Фрид­ман, кр­ва­ва­та кри­за во Укра­и­на и рас­ко­лот по таа ос­но­ва ме­ѓу Евро­па и Ру­си­ја, пот­тик­на­ти од стра­на на Ва­шин­гтон, има­ат за цел зго­ле­му­ва­ње на тен­зи­ја­та во Евро­па, де­фи­ни­тив­но пот­чи­ну­ва­ње на европ­ски­те зем­ји, да­ва­ње нов здив на НАТО, акти­ви­зи­ра­ње на тр­ка­та на во­о­ру­жу­ва­ње во ин­те­рес на аме­ри­кан­ска­та во­е­на ин­ду­стри­ја и на тој на­чин сти­му­ли­ра­ње на аме­ри­кан­ска­та еко­но­ми­ја и овоз­мо­жу­ва­ње сво­ја хе­ге­мо­ни­ја во све­тот.

Тоа што оваа опас­на игра, ко­ја ве­ќе го раз­ур­на те­ри­то­ри­јал­ни­от ин­те­гри­тет на Укра­и­на, ја де­ста­би­ли­зи­ра си­ту­а­ци­ја­та во це­ла­та Евро­па и го до­ве­де све­тот на пра­гот на сту­де­на вој­на, се чи­ни, не го за­гри­жу­ва Фрид­ман. Ло­ги­ка­та на аме­ри­кан­ска­та иск­лу­чи­тел­ност ва­кви­те ри­зи­ци ги сме­та за ко­ла­те­рал­на ште­та, не по­ве­ќе од тоа. Да не бе­ше Си­ри­ја или Укра­и­на, ќе се нај­де­ше друг по­вод за зго­ле­му­ва­ње на тен­зи­и­те. Па­тем ка­жа­но, са­ми­от шеф на „Стра­тфорд“ го­во­ри за ова без ни­ка­кви скру­пу­ли, ка­ко и за тоа де­ка во пос­лед­ни­ве 100 го­ди­ни САД трг­ну­ва­ат са­мо од прин­ци­пот на сопс­тве­на ко­рист. Ште­та што во са­ма­та Евро­па сѐ уште не ги раз­би­ра­ат си­те ва­кви­те спе­ци­фи­ки на аме­ри­кан­ска­та над­во­реш­на по­ли­ти­ка. Убе­ден сум де­ка по­ра­но или по­доц­на и Евро­па ќе се пра­ша да­ли вре­ди ва­ка, без раз­мис­лу­ва­ње, да се под­др­жу­ва­ат аван­ту­ри­те на САД на сво­ја сопс­тве­на ште­та?

Ка­ков е Ва­ши­от став во од­нос на про­ши­ру­ва­ње­то на НАТО на Бал­ка­нот?
ШЧЕРБАК: Жи­во­тот по­ка­жу­ва де­ка про­ши­ру­ва­ње­то на НАТО, кое про­дол­жу­ва спро­тив­но на си­те прет­ход­ни до­го­во­ри, ни нај­мал­ку не е во ин­те­рес на зац­вр­сту­ва­ње на ре­ги­о­нал­на­та, оп­што­е­вроп­ска и гло­бал­на без­бед­ност. На си­те им е поз­на­то де­ка во це­ла­та сво­ја исто­ри­ја на оваа али­јан­са не ѝ ус­пе­а­ло да ре­ши ни­ту ед­на кри­за, до­де­ка по­ве­ќе­па­ти бе­ше иско­ри­сте­на за де­ста­би­ли­зи­ра­ње на со­стој­би­те во раз­лич­ни де­ло­ви на Зем­ји­на­та топ­ка, за раз­ур­ну­ва­ње и уни­шту­ва­ње це­ли др­жа­ви. Има прем­но­гу при­ме­ри за тоа: Ју­гос­ла­ви­ја, Ли­би­ја, Ирак. Ре­зул­та­тот од 13-го­диш­ни­от масовен пре­стој на НАТО во Авга­ни­стан (со 22.000 за­ги­на­ти ци­ви­ли), исто та­ка, е те­шко да се на­ре­че при­мер за соз­да­ва­ње мир.

Про­ши­ру­ва­ње­то на овој во­е­но-по­ли­тич­ки блок, кој е агре­си­вен по сво­ја­та су­шти­на, ре­зул­ти­ра со по­ја­ву­ва­ње но­ви ли­нии на по­дел­ба, ја зго­ле­му­ва не­до­вер­ба­та во ме­ѓу­на­род­на­та за­ед­ни­ца, ја на­ру­шу­ва ге­о­по­ли­тич­ка­та рам­но­те­жа и рам­но­те­жа­та на си­ли, што прет­ста­ву­ва ос­но­ва за ста­би­лен и цврст мир. Су­шти­на­та на се­гаш­на­та до­ктри­на на НАТО има за цел доб­ли­жу­ва­ње на нив­на­та во­е­на ин­фра­стру­кту­ра кон гра­ни­ци­те на Ру­си­ја. На не­кој на­чин мо­же­ме и да ги раз­бе­ре­ме авто­ри­те на оваа крај­но опас­на иде­ја од Ва­шин­гтон, кои има­ат его­и­стич­ка пер­цеп­ци­ја за до­бро­то и за зло­то. Во слу­ча­јов, во­о­ру­же­ни­те си­ли на САД, вклу­чи­тел­но и нук­ле­ар­ни­те, до­би­ва­ат ши­ро­ки мож­но­сти за т.н. пре­вен­тив­ни уда­ри врз Ру­си­ја од те­ри­то­ри­ја на дру­ги­те зем­ји што се член­ки на али­јан­са­та, и на тој на­чин дис­пер­зи­ра­ат ре­сур­си на Ру­си­ја во од­нос на воз­врат­ни уда­ри врз те­ри­то­ри­ја­та на са­ми­те САД. Ме­ѓу­тоа, се по­ста­ву­ва ло­гич­но пра­ша­ње, што до­би­ва­ат европ­ски­те зем­ји од се­то тоа? Спо­ред мно­гу струч­ња­ци, од­го­во­рот е очиг­ле­ден – нив­на­та без­бед­ност са­мо се на­ма­лу­ва, ри­зи­кот за вов­ле­ку­ва­ње во конф­ли­кти се зго­ле­му­ва, до­де­ка до­пол­ни­тел­ни­те тро­шо­ци за „од­бран­бе­ни­те“ про­гра­ми на НАТО зна­чај­но ќе ја оп­то­ва­рат нив­на­та еко­но­ми­ја. Се раз­би­ра, да се под­др­жу­ва­ат или не та­кви­те стра­те­ги­ски за­лож­би на НАТО е из­бор за кој мо­ра­ат да ре­шат са­ми­те др­жа­ви-член­ки на али­јан­са­та. Тоа ед­на­кво се од­не­су­ва и на перс­пе­кти­ви­те на про­ши­ру­ва­ње­то на НАТО. Во тој кон­текст, се­ко­ја зем­ја мо­ра да го ре­ша­ва тоа пра­ша­ње со ог­лед на сво­и­те на­ци­о­нал­ни ин­те­ре­си. Ру­си­ја не­про­мен­ли­во ги по­чи­ту­ва мис­ле­ња­та на дру­ги­те зем­ји, не­за­вис­но од тоа да­ли тоа ни се до­па­ѓа или не.

Уве­рен сум де­ка це­ла­та ме­ѓу­на­род­на за­ед­ни­ца са­мо би до­би­ла до­кол­ку ме­сто про­ши­ру­ва­ње­то на НАТО во Источ­на Евро­па, на Бал­ка­нот или ка­де би­ло на дру­го ме­сто, на­ши­те за­пад­ни парт­не­ри би се по­гри­жи­ле за соз­да­ва­ње си­стем на ви­стин­ска ко­ле­ктив­на без­бед­ност, кој би во­дел сме­тка за ин­те­ре­си­те на си­те др­жа­ви. Ру­си­ја е под­го­тве­на за пра­ктич­ни че­ко­ри во таа на­со­ка, се за­ла­га за су­штин­ски ди­ја­лог ме­ѓу Евро­а­зи­ска­та еко­ном­ска уни­ја и ЕУ во функ­ци­ја на ре­а­ли­зи­ра­ње на про­е­ктот за „ин­те­гра­ци­ја на ин­те­гра­ции” и за фор­ми­ра­ње единс­твен еко­ном­ски про­стор од Ат­лан­ти­кот до Па­ци­фи­кот, ос­но­ван врз прин­ци­пи­те на ед­на­ква и не­де­ли­ва без­бед­ност. Убе­де­ни сме де­ка ре­а­ли­за­ци­ја на оваа на­ша ини­ци­ја­ти­ва ќе овоз­мо­жи за­си­лу­ва­ње на за­ем­на­та до­вер­ба, ре­ал­но зац­вр­сту­ва­ње на ми­рот, ста­бил­но­ста и кон­стру­ктив­на со­ра­бо­тка.

По еко­ном­ски­те санк­ции, сле­ду­ва­ше пад на це­на­та на свет­ски­от па­зар, се­га е на удар ру­ска­та ва­лу­та. Се­то тоа се­ри­оз­но ја по­го­ди ру­ска­та еко­но­ми­ја. Ги оче­ку­ва­ше ли Мос­ква овие по­те­зи и има­те ли под­го­тве­но од­го­вор?
ШЧЕРБАК: Не сум ве­ќе тол­ку млад за да ве­ру­вам во слу­чај­ни не­га­тив­ни ко­ин­ци­ден­ции. Јас­но е де­ка ста­ну­ва збор за ко­ор­ди­ни­ран удар врз ру­ска­та еко­но­ми­ја од­над­вор. Со­ста­вен дел од тој удар се и фи­нан­си­ско-еко­ном­ски­те санк­ции и шпе­ку­ла­тив­но­то ури­ва­ње на це­на­та на на­фта­та и на кур­сот на руб­ља­та. Се раз­би­ра, во ва­кви ус­ло­ви ги разг­ле­ду­ва­ме си­те мож­ни сце­на­ри­ја. Ме­ѓу­тоа, ме из­не­на­ду­ва де­ка авто­ри­те на овој на­пад дејс­тву­ва­ат ол­ку гру­бо и шаб­лон­ски и не го зе­ма­ат пред­вид по­тен­ци­ја­лот на на­ша­та зем­ја, неј­зи­на­та спе­ци­фи­ка. Ру­ска­та еко­но­ми­ја има огром­ни ре­зер­ви, ру­ски­те лу­ѓе се кре­а­тив­ни, не се пла­шат од пре­диз­ви­ци и зна­ат да се бо­рат со нив. Не­сом­не­но е де­ка Ру­си­ја ќе из­ле­зе од оваа си­ту­а­ци­ја ду­ри и по­сил­на од тоа што бе­ше прет­ход­но. Исто­вре­ме­но, ка­ко што се ве­ли, во се­кое ло­шо тре­ба да се гле­да до­бро. До 2014 го­ди­на ру­ска­та де­лов­на за­ед­ни­ца, под вли­ја­ние на ми­тот за не­по­вред­ли­вост на пра­ви­ла­та на Свет­ска­та тр­гов­ска ор­га­ни­за­ци­ја и на прин­ци­пи­те на гло­бал­на­та еко­но­ми­ја, мно­гу мал­ку по­све­ту­ва­ше вни­ма­ние на ди­вер­си­фи­ку­ва­ње на еко­но­ми­ја­та и сме­та­ше де­ка е по­ра­ци­о­нал­но го­лем дел од про­из­во­ди­те да се на­ба­ву­ва­ат во Евро­па и во САД. Се­га ва­кви­те илу­зии, ко­неч­но, пад­наа, што прет­ста­ву­ва ап­со­лут­но до­бро за ру­ска­та еко­но­ми­ја. Таа до­би мо­ќен пот­тик за вна­тре­шен раз­вој и за зго­ле­му­ва­ње на ре­ла­ци­и­те со по­си­гур­ни стран­ски парт­не­ри. За За­па­дот, ова зна­чи за­гу­ба не са­мо на сто­ти­ци ми­ли­јар­ди до­ла­ри, ту­ку и на го­лем дел од ги­гант­ски­от ру­ски па­зар.

Ме­ѓу­тоа, тоа не е нај­важ­но. По­се­ри­о­зен проб­лем се дол­го­роч­ни­те пос­ле­ди­ци од ан­ти­па­зар­ни­те по­те­зи на на­ши­те парт­не­ри. На­мет­ну­вај­ќи ги не­ле­ги­тим­ни­те санк­ции кон Ру­си­ја (да по­тсе­там де­ка во сог­лас­ност со ме­ѓу­на­род­но­то пра­во, санк­ци­и­те мо­жат да би­дат во­ве­де­ни са­мо со од­лу­ка на Со­ве­тот за без­бед­ност на ОН) и бе­срам­но га­зеј­ќи ги прин­ци­пи­те на гло­бал­на­та еко­но­ми­ја, за­пад­ни по­ли­тич­ки ели­ти, всуш­ност, го соз­да­доа ме­ха­низ­мот за ури­ва­ње на си­сте­мот на свет­ски­те еко­ном­ски вр­ски, на бан­кар­ска­та и на транс­порт­на­та ин­фра­стру­кту­ра, кој се соз­да­ва­ше со де­це­нии, и ја по­тко­паа во ко­рен до­вер­ба­та кон за­пад­ни­те ин­сти­ту­ции. Ко­ја нор­мал­на зем­ја, од­нос­но кој се­ри­о­зен биз­нис­мен ќе пла­си­ра и пла­ќа на­рач­ки во Гер­ма­ни­ја, Фран­ци­ја и во дру­ги­те зем­ји од ЕУ или во САД ко­га со еден те­ле­фон­ски по­вик од Ва­шин­гтон или со про­зи­ва­ње од се­на­то­рот Ме­кејн, и нај­го­ле­ми­те ком­па­нии од овие зем­ји од­би­ва­ат да ги ис­пол­ну­ва­ат сво­и­те до­го­вор­ни об­вр­ски, бло­ки­ра­ат ис­по­ра­ка на ве­ќе пла­те­ни про­из­во­ди, а бан­ки бло­ки­ра­ат транс­ак­ции? Кој ќе ри­зи­ку­ва ин­ве­сти­ции што чи­нат ми­ли­јар­ди во дол­го­роч­ни ин­фра­стру­ктур­ни и ин­ду­стри­ски про­е­кти во оваа си­ту­а­ци­ја на пра­вен ни­хи­ли­зам и на не­пред­вид­ли­вост? Кој ќе ве­ру­ва на ана­ли­зи и на прог­но­зи на за­пад­ни фи­нан­си­ски ана­ли­ти­ча­ри на аген­ции за опре­де­лу­ва­ње реј­тинг, чи­и­што про­це­ни се прет­ход­но под­го­тве­на по­ли­тич­ка по­рач­ка?

Мис­лам де­ка ова и мно­гу дру­ги пра­ша­ња во мо­мен­тов се пред­мет за за­гри­же­ност на де­лов­ни­те кру­го­ви во по­ве­ќе зем­ји, кои тр­пат го­ле­ми за­гу­би од по­ли­тич­ки­от аван­ту­ри­зам на Ва­шин­гтон и на Бри­сел. Ру­си­ја цвр­сто се за­ла­га за по­чи­ту­ва­ње на нор­ми­те на ме­ѓу­на­род­но­то пра­во, за прин­ци­пи­те на па­зар­на­та еко­но­ми­ја и сме­та де­ка ури­ва­ње­то на нив­ни­те те­ме­ли е крај­но опас­но за си­те. Ва­кви­те непромислени по­те­зи го те­ра­ат све­тот кон ха­ос и кон пер­ма­нент­на не­ста­бил­ност.

Ка­ко ја оце­ну­ва­те ини­ци­ја­ти­ва­та за нор­ма­ли­зи­ра­ње на од­но­си­те ме­ѓу САД и Ку­ба?
ШЧЕРБАК: Овој че­кор е во пра­вил­на на­со­ка. Се­ко­ја ини­ци­ја­ти­ва на­со­че­на кон нор­ма­ли­за­ци­ја на ме­ѓу­др­жав­ни од­но­си е мно­гу по­до­бра од че­ко­ри­те кон нив­но на­ру­шу­ва­ње. Во те­кот на 50 го­ди­ни Ва­шин­гтон на раз­лич­ни на­чи­ни, од оби­ди­те за ди­рект­на во­е­на ин­тер­вен­ци­ја до ор­га­ни­за­ци­ја на атен­та­ти врз Фи­дел Ка­стро, се тру­де­ше да ја сме­ни ку­бан­ска­та вла­да, ко­ја бе­ше не­по­жел­на за САД. За исти­те це­ли ги ко­ри­сте­ше нај­су­ро­ви­те по­ли­тич­ки, тр­гов­ско-еко­ном­ски, фи­нан­си­ски, ху­ма­ни­тар­ни и дру­ги санк­ции. Таа по­ли­ти­ка со­се­ма про­пад­на и Ба­рак Оба­ма бе­ше на­те­ран јав­но да го приз­нае тоа. Се ра­ду­вам де­ка ба­рем во од­нос на ова пра­ша­ње Аме­ри­кан­ци­те поч­ну­ва­ат да по­ка­жу­ва­ат здрав раз­ум. Са­мо, за жал, на Ва­шин­гтон му бе­ше по­тре­бен по­ло­ви­на век за да сфа­ти де­ка бло­ка­да­та на Ку­ба не­ма перс­пе­кти­ва. Се на­де­вам де­ка се­га на Аме­ри­кан­ци­те ќе им би­де по­треб­но мно­гу по­мал­ку вре­ме за да ја сфа­тат бес­мис­ле­но­ста на ва­кви­те актив­но­сти во од­нос на дру­ги­те зем­ји. Со тоа ќе ги при­до­би­јат си­те, а пред сè са­ми­те САД.

Не­о­дам­на Ру­си­ја из­ја­ви де­ка е не­воз­мож­но „Ју­жен тек” и на­та­му да се ре­а­ли­зи­ра во не­го­ви­от прет­хо­ден фор­мат. Што ја пре­диз­ви­ка та­ква­та од­лу­ка? Мож­но ли е но­ва­та мар­шру­та на га­со­во­дот да по­ми­не низ те­ри­то­ри­ја­та на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја? Во ко­ја фа­за е оваа иде­ја?
ШЧЕРБАК: Во те­кот на шест го­ди­ни Ру­си­ја да­ва­ше сѐ што мо­же за ре­а­ли­за­ци­ја на „Ју­жен тек“, кој би овоз­мо­жил кон­ти­ну­и­ра­на ис­по­ра­ка на на­ши­от гас во зем­ји­те од Јуж­на и од Цен­трал­на Евро­па. Со тоа тие зем­ји, вклу­чу­вај­ќи ја и Ма­ке­до­ни­ја, не са­мо што би ја обез­бе­ди­ле сво­ја­та енер­гет­ска без­бед­ност, ту­ку и би има­ле мож­ност за ку­пу­ва­ње на га­сот по на­ма­ле­на це­на. Из­град­ба на „Ју­жен тек“, се­ка­ко, бе­ше од на­ци­о­на­лен ин­те­рес ка­ко за Ру­си­ја, та­ка и за си­те зем­ји што учес­тву­ваа во овој про­ект, кои би до­би­ле мо­ќен до­пол­ни­те­лен пот­тик за свој еко­ном­ски и со­ци­ја­лен раз­вој, го­ле­ми ин­ве­сти­ции, ил­јад­ни­ци но­ви ра­бот­ни ме­ста и мож­ност ус­пеш­но да ги ре­ша­ва­ат сво­и­те опас­ни еко­ло­шки проб­ле­ми, кои мо­мент­но ги има во ре­ги­о­нот.

За жал, „Ју­жен тек“ бе­ше бло­ки­ран од стра­на на Ва­шин­гтон и на Бри­сел, кои, ра­ко­во­деј­ќи се са­мо со сво­и­те по­ли­тич­ки и еко­ном­ски ин­те­ре­си, из­вр­ши­ја при­ти­сок без пре­се­дан врз учес­нич­ки­те во про­е­ктот. При­тоа на Ру­си­ја ѝ беа по­ста­ве­ни мош­не ап­сурд­ни ба­ра­ња: „Гас­пром“ мо­ра­ше на сво­ја сме­тка да из­гра­ди га­со­вод со вред­ност од 18 ми­ли­јар­ди до­ла­ри, а со не­го би упра­ву­ва­ла са­мо Европ­ска­та уни­ја. Бу­га­ри­ја, ка­ко клуч­на тран­зит­на зем­ја, се нај­де ка­ко нај­под­лож­на на стран­ско вли­ја­ние. Таа по не­кол­ку го­ди­ни за­др­жу­ва­ње не му да­де на „Гас­пром“ офи­ци­јал­на доз­во­ла за из­град­ба на „Ју­жен тек“ на сво­ја­та те­ри­то­ри­ја и во сво­ја­та еко­ном­ска зо­на во Цр­но Мо­ре. На кра­јот на ми­на­та­та го­ди­на бе­ше јас­но де­ка „Ју­жен тек“, во кој Ру­си­ја ве­ќе ин­ве­сти­ра­ше не­кол­ку ми­ли­јар­ди до­ла­ри, не мо­же да оста­не во за­лож­ниш­тво на ге­о­по­ли­тич­ки­те игри на Ва­шин­гтон и на Бри­сел. Во овие ус­ло­ви Ру­си­ја бе­ше при­си­ле­на не са­мо да ја про­ме­ни мар­шру­та­та на га­со­во­дот, ту­ку и са­ма­та кон­цеп­ци­ја на ис­по­ра­ка на га­сот во зем­ји­те од Источ­на и од Јуж­на Евро­па. Во но­ви­от про­ект ос­но­вен тран­зи­тен парт­нер е Тур­ци­ја, ко­ја ќе игра уло­га на га­совeн раз­вод­ник со ка­па­ци­тет од 63 ми­ли­јар­ди куб­ни ме­три, но га­со­вод­ни­те це­вки од тур­ско-грч­ка­та гра­ни­ца до Евро­па ќе се гра­дат од стра­на на са­ми­те зем­ји-член­ки на ЕУ. Исто та­ка, се пла­ни­ра тран­зи­тот на ру­ски­от гас низ те­ри­то­ри­ја­та на Укра­и­на це­лос­но да се пре­ме­сти во Тур­ци­ја. Во мо­мен­тов е во тек пре­ра­бо­тка на си­те тех­нич­ки и еко­ном­ски ас­пе­кти на про­е­ктот. Мно­гу е ве­ро­јат­но де­ка Ма­ке­до­ни­ја мо­же да ста­не ед­на од тран­зит­ни­те зем­ји. Би са­кал да истак­нам де­ка, без ог­лед на на­та­мош­ни­от раз­вој на но­ви­от про­ект, про­це­сот на га­си­фи­ка­ци­ја на Ма­ке­до­ни­ја, кој е ве­ќе поч­нат, има до­вол­на ре­сурс­на ба­за за мно­гу го­ди­ни. Га­со­во­дот, кој ов­де ве­ќе функ­ци­о­ни­ра, мо­же да обез­бе­ди ис­по­ра­ка на 800 ми­ли­о­ни куб­ни ме­три ру­ски гас го­диш­но, а до­кол­ку е не­оп­ход­но, оваа број­ка мо­же да би­де зго­ле­ме­на до ед­на ми­ли­јар­да и 200 ми­ли­о­ни куб­ни ме­три. Спо­ред про­це­ни­те на спе­ци­ја­ли­сти­те, тоа ќе би­де до­вол­но нај­мал­ку до 2025 го­ди­на. Си­гу­рен сум де­ка мно­гу вре­ме пред тоа ра­бо­ти­те по но­ви­от про­ект ќе би­дат за­вр­ше­ни.

Ру­ски­от пре­тсе­да­тел Вла­ди­мир Пу­тин пред из­вес­но вре­ме из­ја­ви де­ка ни­кој не мо­же да ја уни­шти вр­ска­та што по­стои ме­ѓу Ру­си­ја и сло­вен­ски­те на­ро­ди во Евро­па. Мо­же­те ли да го на­до­пол­ни­те пре­тсе­да­те­лот и да до­об­јас­ни­те што ќе пре­зе­ме Ру­си­ја за да го спре­чи тоа, од­нос­но до ка­де е под­го­тве­на да оди Мос­ква во за­шти­та на овие тра­ди­ци­о­нал­ни вр­ски?
ШЧЕРБАК: Не мис­лам де­ка е воз­мож­но та­кво рас­ки­ну­ва­ње. По­ве­ќе­стра­ни­те и по­ве­ќе­ве­ков­ни вр­ски ме­ѓу сло­вен­ски­те на­ро­ди се прем­но­гу дла­бо­ки. Исто­ри­ја­та па­ме­ти мно­гу оби­ди да се раз­де­лат Сло­ве­ни­те, да се ос­ла­бат и ду­ри да се су­драт. Но, фа­ктот оста­ну­ва факт, од­нос­но во те­шки­те вре­ми­ња, и по­крај не­кои не­сог­ла­су­ва­ња ме­ѓу по­ли­тич­ки ели­ти, сло­вен­ски­те на­ро­ди се­ко­гаш би­ле за­ед­но. Не­ма сом­не­ва­ња де­ка та­ка ќе би­де и во ид­ни­на. Ток­му за тоа збо­ру­ва­ше ру­ски­от пре­тсе­да­тел.

Ме­ѓу­тоа, бит­но е да раз­бе­ре­ме де­ка жи­ве­е­ме во свет што мно­гу бр­зо се ме­ну­ва, жи­ве­е­ме во до­ба на ин­фор­ма­ци­ска тех­но­ло­ги­ја, ко­ја соз­да­ва уни­кат­ни, прет­ход­но не­поз­на­ти мож­но­сти за ме­ну­ва­ње на чо­веч­ка­та са­мо­свест. Во овие ус­ло­ви мно­гу е бит­но си­те ет­но­си, не са­мо Сло­ве­ни­те, да не им под­лег­нат на иску­ше­ни­ја­та да се рас­тво­рат во гло­бал­ни­от ка­зан за то­пе­ње, да на­у­чат да раз­гра­ни­чу­ва­ат лаж­ни и ви­стин­ски вред­но­сти, да ги чу­ва­ат сво­јот иден­ти­тет, ја­зик, бо­га­ти на­ци­о­нал­ни и кул­тур­ни тра­ди­ции. Сло­ве­ни­те прет­ста­ву­ва­ат нај­го­лем ет­нос во „го­ле­ма­та Евро­па“, да­доа истак­нат влог во свет­ска­та ци­ви­ли­за­ци­ја и без сло­вен­ски­от исто­ри­ски и кул­ту­рен код Евро­па ќе ја за­гу­би сво­ја­та раз­но­вид­ност, неј­зи­ни­от по­зи­ти­вен тра­ди­ци­о­на­ли­зам и ве­ќе не­ма да би­де Евро­па. Ру­си­ја прет­ста­ву­ва не­од­де­лив дел на европ­ски­от ци­ви­ли­за­ци­ски про­стор и, се­ка­ко, не е за­ин­те­ре­си­ра­на за та­ква перс­пе­кти­ва.

Што би им по­са­ка­ле на ма­ке­дон­ски­те гра­ѓа­ни во но­ва­та го­ди­на?
ШЧЕРБАК: Од сѐ ср­це на сите граѓани на Република Македонија им го по­са­ку­вам исто­то што и на дру­ги­те, од­нос­но мир, до­бар, ста­би­лен и ус­пе­шен раз­вој, прос­пе­ри­тет, си­гур­ност во сво­ја­та ид­ни­на и во ид­ни­на­та на сво­и­те де­ца.

Разговараше: Ненад Мирчевски
Фото: Александар Ивановски
(Интервјуто со рускиот амбасадор во Македонија, Олег Шчербак, е објавено во 125. број на неделникот Република, 23.01.2015)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.