Жунгулова: Македонците сè повеќе се грижат за своите заби

Иа­ко ста­ти­сти­ка­та по­ка­жу­ва де­ка Ма­ке­дон­ци­те не се мно­гу за­гри­же­ни за сопс­тве­но­то орал­но здрав­је, искус­тва­та на д-р Гор­да­на Жун­гу­ло­ва, спе­ци­ја­лист по сто­ма­то­ло­шка про­те­ти­ка, ве­лат де­ка лу­ѓе­то во Ма­ке­до­ни­ја сè по­ве­ќе по­све­ту­ва­ат вни­ма­ние на сво­и­те за­би. Еду­ка­ци­ја и мо­ти­ва­ци­ја на па­ци­ен­ти­те, ре­дов­ни кон­тро­ли, пра­вил­на орал­на хи­ги­е­на, кон­тро­ла на кон­су­ми­ра­ње­то ше­ќер, от­стра­ну­ва­ње на ден­тал­ни­от плак, пре­мач­ку­ва­ње со флу­ор, ко­ри­сте­ње во­да за плак­не­ње на за­би­те, се дел од пре­вен­ти­ва­та. За­ле­ва­ње­то на пр­ви­те трај­ни мо­ла­ри и соз­да­ва­ње­то здра­ви на­ви­ки кај на­ши­те нај­ма­ли се пр­ви­те че­ко­ри кон поз­дра­ви за­би.

Ге­не­рал­но, да­ли Ма­ке­дон­ци­те се гри­жат за сво­ја­та нас­ме­вка? Ка­кви се на­ви­ки­те за одр­жу­ва­ње на орал­но­то здрав­је?
ЖУН­ГУ­ЛО­ВА: Ед­на од на­ши­те об­вр­ски е по­диг­ну­ва­ње­то на све­ста кај лу­ѓе­то за гри­жа за орал­но­то здрав­је. Ре­дов­ни­те прег­ле­ди кај сто­ма­то­лог, ра­но­то и кон­ти­ну­и­ра­но за­поз­на­ва­ње со пра­вил­на­та орал­на хи­ги­е­на, еду­ка­тив­ни­те ста­тии за гри­жа за здрав­је­то кои ги преп­ла­ву­ва­ат ме­ди­у­ми­те, жел­ба­та за уба­ва нас­ме­вка, сè по­ве­ќе при­до­не­су­ва­ат за стек­ну­ва­ње здра­ви на­ви­ки за одр­жу­ва­ње на орал­но­то здрав­је. Лу­ѓе­то во Ма­ке­до­ни­ја сè по­ве­ќе се гри­жат за ви­со­ка­та функ­ци­о­нал­ност и за есте­ти­ка­та на сво­и­те за­би. Во пос­лед­ни­те го­ди­ни се чув­ству­ва зна­чи­те­лен на­пре­док, но сè уште за­о­ста­ну­ва­ме во спо­ред­ба со за­пад­но­е­вроп­ски­те зем­ји и за­тоа е по­треб­но да ра­бо­ти­ме на по­ле­то на орал­но­то здрав­је, пред сè ние ка­ко при­ват­ни сто­ма­то­ло­зи за да има­ме за­до­вол­ни и здра­ви па­ци­ен­ти.

Во Ма­ке­до­ни­ја ка­ри­е­сот, но и дру­ги­те орал­ни бо­ле­сти, сè уште е сраз­мер­но по­чест во спо­ред­ба со дру­ги­те за­пад­но­е­вроп­ски зем­ји. Што тре­ба да се на­пра­ви за да се на­ма­ли ка­ри­е­сот?
ЖУН­ГУ­ЛО­ВА: Ка­ри­е­сот и па­ра­ден­тал­ни­те бо­ле­сти де­нес се нај­че­сти за­бо­лу­ва­ња на чо­ве­кот кои има­ат го­ле­мо здрав­стве­но, со­ци­јал­но и еко­ном­ско зна­че­ње, а кај нас се еден од најз­на­чај­ни­те со­ци­о­е­ко­ном­ски проб­ле­ми. Спо­ред из­ве­шта­јот на Свет­ска­та здрав­стве­на ор­га­ни­за­ци­ја (СЗО), ка­ри­е­сот сè уште прет­ста­ву­ва свет­ски здрав­ствен проб­лем. Ка­ри­е­сот го ка­ра­кте­ри­зи­ра раз­град­ба, т.е. раз­о­ру­ва­ње на твр­ди­те заб­ни тки­ва, ко­ја поч­ну­ва со де­ми­не­ра­ли­за­ци­ја на емај­лот и про­гре­сив­но на­пре­ду­ва во дла­бо­чи­на и во ши­ро­чи­на за­фа­ќај­ќи ги оста­на­ти­те тки­ва на за­бот – ден­ти­нот и заб­на­та пул­па. Би­деј­ќи ос­но­ва­та на ова за­бо­лу­ва­ње е ба­кте­ри­ска ин­фек­ци­ја, мо­же да се спре­чи и за­тоа е важ­но да се пре­зе­ма­ат пре­вен­тив­ни мер­ки. Еду­ка­ци­ја и мо­ти­ва­ци­ја на па­ци­ен­ти­те, ре­дов­ни кон­тро­ли, пра­вил­на орал­на хи­ги­е­на, кон­тро­ла на кон­су­ми­ра­ње­то ше­ќе­ри, от­стра­ну­ва­ње на ден­тал­ни­от плак, пре­мач­ку­ва­ње со флу­ор, ко­ри­сте­ње во­да за плак­не­ње на за­би­те, се дел од пре­вен­ти­ва­та. За­ле­ва­ње­то на пр­ви­те трај­ни мо­ла­ри и соз­да­ва­ње­то здра­ви на­ви­ки кај на­ши­те нај­ма­ли се пр­ви­те че­ко­ри кон здра­ви за­би.

Ка­ква хра­на тре­ба да се из­бег­ну­ва за да се на­ма­ли ка­ри­е­сот?
ЖУН­ГУ­ЛО­ВА: На­чи­нот на ис­хра­на бит­но вли­јае врз раз­во­јот на ка­ри­е­сот. Глав­на хра­на на ба­кте­ри­и­те од ден­тал­ни­от плак се кон­цен­три­ра­ни­те ше­ќе­ри. Тие се мно­гу прив­леч­ни, вкус­ни, до­стап­ни во си­те об­ли­ци и се мно­гу за­ста­пе­ни во се­којд­нев­на­та ис­хра­на. Нај­штет­ни се леп­ли­ви­те ше­ќе­ри (бон­бо­ни, чо­ко­ла­ди, ка­ра­ме­ли, ло­кум), кои се ле­пат на за­би­те и дол­го се за­др­жу­ва­ат на пре­ди­лек­ци­о­ни­те ме­ста за ка­ри­ес – ја­мич­ки­те и фи­су­ри­те на за­би­те. Го­ле­мо вли­ја­ние има нив­на­та за­че­сте­ност – кол­ку по­че­сто тол­ку по­штет­но. Зна­чај­но вли­ја­ние има и на­чи­нот на нив­но­то кон­су­ми­ра­ње, по­до­бро е да се кон­су­ми­ра­ат во склоп на обро­кот откол­ку ка­ко ме­ѓу­о­брок. Бе­ли­от леб, исто та­ка, прет­ста­ву­ва хра­на ко­ја го зго­ле­му­ва ри­зи­кот од ка­ри­ес. Цр­ни­от леб се пре­по­ра­чу­ва по­ра­ди це­лу­ло­за­та и по­тре­ба­та по­дол­го вре­ме да се џва­ка, што до­ве­ду­ва до по­го­ле­мо ла­че­ње плун­ка, а со тоа и до по­го­ле­мо са­мо­чи­сте­ње на за­би­те. Важ­на е и цвр­сти­на­та на хра­на­та, ме­ка­та хра­на при­до­не­су­ва за раз­вој на ка­ри­ес. Овош­је­то, зе­лен­чу­кот, мле­ко­то и млеч­ни­те про­из­во­ди се од­лич­ни за за­би­те, но, се­пак, не тре­ба да се пре­те­ру­ва со упо­тре­ба­та на овош­је што со­др­жи го­ле­мо ко­ли­чес­тво ки­се­ли­ни (ци­тро­ни, ли­мо­ни) за­тоа што мо­жат да пре­диз­ви­ка­ат де­ми­не­ра­ли­за­ци­ја на емај­лот.

Кои за­бо­лу­ва­ња мо­же да на­ста­нат по­ра­ди не­а­де­кват­на гри­жа за орал­но­то здрав­је?
ЖУН­ГУ­ЛО­ВА: Гри­жа­та за орал­но­то здрав­је има го­лем удел во гри­жа­та за оп­шта­та здрав­стве­на со­стој­ба на ор­га­низ­мот. Не­до­вол­но­то џва­ка­ње на хра­на­та мо­же да пре­диз­ви­ка га­стро­ин­те­сти­нал­ни на­ру­шу­ва­ња, до­де­ка мно­гу ден­тал­ни на­ру­шу­ва­ња мо­же да да­дат ре­пер­ку­сии и врз мно­гу се­ри­оз­ни за­бо­лу­ва­ња и со­стој­би. За­по­ста­ве­ни­те, не­ле­ку­ва­ни хро­нич­ни ба­кте­ри­ски ин­фек­ции во уста­та, поз­на­ти уште ка­ко фо­кал­ни жа­ри­шта, мо­же да пре­диз­ви­ка­ат за­бо­лу­ва­ња на згло­бо­ви­те, ср­це­то, бу­бре­зи­те, очи­те, ко­жа­та. Бо­ле­сти­те на уста­та и за­би­те се бо­ле­сти и на це­ли­от ор­га­ни­зам, за­тоа е важ­но на­вре­ме да се откри­јат и да се вклу­чат во про­це­ду­ри­те за по­ста­ву­ва­ње ди­јаг­но­за кај овие здрав­стве­ни со­стој­би.

Кои се пре­ду­пре­ду­вач­ки­те зна­ци за за­бо­лу­ва­ња на неп­ца­та?
ЖУН­ГУ­ЛО­ВА: Еден од пре­ду­пре­ду­вач­ки­те зна­ци за бо­ле­сти на неп­ца­та е кр­ва­ве­ње на неп­ца­та (гин­ги­ва­та), кое нај­че­сто па­ци­ен­ти­те го за­бе­ле­жу­ва­ат при че­тка­ње на за­би­те. Гин­ги­ва­та е цр­ве­на, оте­че­на, но мо­же да би­де и пов­ле­че­на. Ед­на од по­че­сти­те при­чи­ни за по­се­та на сто­ма­то­лог е ло­ши­от и не­при­ја­тен ми­рис од уста­та, што, исто та­ка, е еден зна­чен пре­ду­пре­ду­вач­ки знак. На­та­му се ја­ву­ва и на­ру­шен за­гриз и ми­гра­ци­ја на за­би­те, а ка­ко кра­ен и ве­ќе до­цен знак е раск­ла­ту­ва­ње­то на за­би­те. Гри­жа­та кај гин­ги­вал­ни­те и па­ро­ден­тал­ни­те бо­ле­сти мо­ра да поч­не мно­гу ра­но и ба­ра го­ле­ма упор­ност од па­ци­ен­тот. Кај овие за­бо­лу­ва­ња е од осо­бе­на важ­ност пре­вен­ци­ја­та и ние ка­ко сто­ма­то­ло­зи сме долж­ни да го по­диг­не­ме ни­во­то на свес­ност кај па­ци­ен­ти­те за ре­дов­на по­се­та на сто­ма­то­лог и кон­ти­ну­и­ра­но да ра­бо­ти­ме на раз­би­ра­ње­то на па­ци­ен­ти­те за пра­вил­на и ре­дов­на орал­на хи­ги­е­на.

Кол­ку Ма­ке­дон­ци­те ги сле­дат трен­до­ви­те за из­бе­лу­ва­ње на за­би­те, но­се­ње про­те­зи со укра­си (кри­ста­ли „сва­ров­ски“ и слич­но)?
ЖУН­ГУ­ЛО­ВА: Здра­ви­те и уба­ви за­би се одраз на здрав­стве­на­та кул­ту­ра и има­ат сил­но вли­ја­ние врз на­ши­от изг­лед и, се­ка­ко, ин­ди­рект­но дејс­тву­ва­ат на на­ша­та по­зи­ци­ја во оп­штес­тво­то. От­та­му по­тек­ну­ва трен­дот во це­ли­от свет, па и кај Ма­ке­дон­ци­те кон раз­у­ба­ву­ва­ње на нас­ме­вка­та. Де­нес естет­ска­та сто­ма­то­ло­ги­ја е во по­дем и ну­ди ши­рок ди­ја­па­зон на ус­лу­ги во ко­рист на уба­ви­на­та. Сè по­по­пу­лар­но­то бе­ле­е­ње на за­би­те мо­же да би­де со по­ма­ла кон­цен­тра­ци­ја на ге­лот, кое се од­ви­ва во до­маш­ни ус­ло­ви, или со по­ви­со­ка кон­цен­тра­ци­ја, што се из­вр­шу­ва во ор­ди­на­ци­ја. За ми­ни­мал­но стру­га­ње на за­би­те, со што се до­би­ва ви­сок естет­ски мо­мент, се ко­ри­стат заб­ни луш­пи. За комп­лет­но пре­кри­ва­ње на за­бот за да се вра­ти не­го­ви­от при­ро­ден об­лик, го­ле­ми­на, бо­ја, цвр­сти­на и функ­ци­ја се изра­бо­ту­ва­ат ке­ра­мич­ки ко­рон­ки. Тие мо­же да би­дат ме­тал­но-ке­ра­мич­ки, кои во ос­но­ва­та има­ат че­лик или ти­тан, или, пак, цир­ко­ни­у­мо­ви, т.е. без ме­тал. Цир­ко­ни­у­мот е ви­со­ко­ква­ли­те­тен ма­те­ри­јал кој се од­ли­ку­ва со ква­ли­тет и со би­о­ком­па­ти­бил­ност, а во исто вре­ме ну­ди при­ро­ден изг­лед на за­бот. Кај па­ци­ен­ти­те на кои им не­до­сти­га еден заб, а со­сед­ни­те за­би се здра­ви и не­ма­ме по­тре­ба од нив­но стру­га­ње, средс­тво на из­бор се заб­ни­те имп­лан­ти.

(Пишува: Александра М. Бундалевска | Фото: Игор Ангеловски
Текст објавен во 124. број на неделникот „Република“, 16.01.2015)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.