Во светската политика, како и во други области од животот, важи правилото дека е полесно да се дојде до некоја позиција отколку таа да се задржи. Досега Никола Груевски со леснотија успеваше како лидер на партија да победи на четири парламентарни избори, а неговите сопартијци или кандидати предложени од партијата што ја води победија убедливо на уште три локални и две претседателски соочувања. До кога Груевски ќе може да ја задржи оваа победничка серија, односно кои се предизвиците што ќе мора да ги надмине за да остане на власт?
Тоа што е најважно, наспроти тврдењето на опозицијата дека ја разорил земјата, е дека Никола Груевски според сите анализи во последната деценија и пол не направил стратегиски грешки од типот на признавање на Тајван или одбивање на влезот на „Ауди“, кои можеа да ја чинат Македонија многу. Напротив, со многу чувство и на внимателен начин, кој не донесе големи потреси, беа донесени тешки, но прагматични одлуки, како признавањето на Косово, кои иако беа лошо прифатени кај дел од јавноста, ја зајакнаа македонската поврзаност со САД на долг рок и ја стабилизира земјата однатре. Извесно е дека во скора иднина, со исклучок на прашањето за името и меѓуетничките односи кои што секогаш се на врвот на листата на присутни закани, државата нема да биде ставена во ситуација да донесува тешки одлуки, како, на пример, за влез на 360 илјади бегалци во 1999 година, но, сепак, пред владата што ја предводи Груевски ќе има тешки предизвици. Покрај споменатото прашање за името каде што може да се очекуваат сериозни притисоци и евентуалната ескалација на тензиите поврзани со албанскиот фактор во земјава , прифаќање на барањето за ембарго кон Русија од САД и од ЕУ може да биде едно од нив, но тоа, секако, би било со далеку помали последици од потпишувањето на Рамковниот договор со кој заврши еден меѓуетнички конфликт. Предизвиците на Груевски ќе бидат од поинаков тип во зависност од тоа како се одвива ситуацијата во земјава, регионов и глобално.
Без слободни избори се владее со децении
На листата на светски лидери во земји каде што највисоките државни функции не се добиваат на слободни избори има лидери што владеат со децении. Султанот од Брунеи, Хасанал Болкиах, владее од 1967 година, оманскиот султан Кабос бин Саид ал Саид од 1970, претседателот на Ангола, Жозе Едуардо дос Сантос од 1979 година, шефот на камерунската држава Пол Бија од 1982, кралот на Свазиленд, Мсвати од 1986 година, претседателот на Буркина Фасо, Блес Кампаор, од 1987 и добро познатиот Роберт Мугабе, претседател на Зимбабве, од истата година. На првото место на вечната листа на лидери што најдолго владееле убедливо со 52 години на власт е поранешниот кубански претседател Фидел Кастро, кој владеел од 1959 до 2011 година, кога беше заменет од својот брат Раул.
Првата внатрешна закана за владеењето на Груевски е таканаречениот „замор на материјалот“, односно заситеноста од напорна работа кај голем дел од неговиот тим, од најблиските соработници и министри, па сѐ до локалните советници во општините. По осум години откако ВМРО- ДПМНЕ е на власт дел од луѓето што досега успеваа да спроведат огромен број од ветените проекти на владејачката партија се преморени од спроведување на задачите што само мал дел самите си ги задаваа, а останатите , главно, беа на барање на граѓаните, министрите или на кабинетот на премиерот.
Делумно, таа ситуација се надминува со јавните конкурси за стотици државни функции преку кои извршната власт може да дојде до информации за квалитетни луѓе што претходно не биле во можност да ги покажат своите вештини пред премиерот , владините вицепремиери и министри. Во само два наврати во таканаречениот „Нов бран“ во кој беа назначени над 260 раководни места во администрацијата и во актуелните промени со кои се именуваат околу нови 400 луѓе на државни функции Груевски и неговите соработници ја вметнаа енергијата која што е неопходна за раздвижување во политички системи кои што функционират подолго време и кои што се склони на летаргија. Со јавните конкурси секако се пополнат само пониските и, пред сѐ, технички раководни позиции во вториот или во третиот ешалон. Преку конкурси, барем во првите две-три години, не може да се заменат десетината први луѓе во премиерското опкружување за кои е природно да бидат со поголема мотивација од останатите.
ВМРО – ДПМНЕ закана сама за себе
За жал, македонската опозиција е најмала закана по владеењето на Груевски. Со својот рејтинг но пред се со генералниот впечаток кој што го остава пред граѓаните СДСМ и другите партии од опозициониот блок во најмалку две – три години не може да биде закана за ВМРО – ДПМНЕ. Всушност најголемата закана за владеачката партија е самата партија односно деловите од неа кои што по старата добра традиција сакаат да уценуваат во нејзино име или пак по секоја цена инсистираат да заработат на фактот што тие се дел од партија што владее 8 години со можност таа состојба да продолжи уште најмалку 3,5 години. Најголемиот противник на премиерот во тој контекст не е ниту Заев ниту Шекеринска туку самозадоволните локални команданти кои во име на премиерот ветуват вработувања, тендери и вработувања.
Некои од нив, како вицепремиерот и министер за финансии Зоран Ставрески или министерката за внатрешни работи Гордана Јанкуловска, се на истата позиција од 2006 година, а претходно уште 3-4 години биле дел од опозициското дејствување на сега владејачката партија. За странците особено е интересен принципот според кој Груевски прво како советници во кабинетот прима претежно млади и добро образовани луѓе кои што откако ќе се навикнат на неговиот ритам на работа добиваат важни позиции во државната администрација. Свесен дека без промени и во кадровска и во политичка смисла може да запрат проектите кои што ги ветува на секои избори Груевски е во постојана промена, доколку има потреба покрај законите за извонредно краток рок се менуваат и луѓето а неретко идеи кои што воопшто не биле дел од партиската или владината програма добиваат приоритет ако имаат влијание на животот на граѓаните. За Груевски се врзува уште една појава која што е различна од практиката на сегашната опозиција каде голем број од поранешните пратеници, директори па дури и заменици министри останаа без извори на приход. За разлика од нив бројот на луѓе кои што биле дел од неговата екипа а кој Груевски ги оставил без поддршка е рамен на нула, што дополнително ги мотивира соработниците.
Самиот премиер 15 години, ако се земат предвид и неговите позиции како министер за трговија и подоцна за финансии, минува низ сцилите и харибдите на бурната македонска политичка сцена која е исполнета со позитивни, но и со напнати, стресни и негативни ситуации кои, како и кај секој човек, оставаат последици. Досега Груевски не покажал знаци на замор, дури, за разлика од поголем број други македонски политичари, нема добиено и дополнителни килограми што упатува на здрав живот и дисциплина, кои со години му овозможуваат да држи иста брзина, па и да го зголеми темпото при претставување на владините проекти, и тоа не само за време на избори туку за цело време на „перманентната кампања“ што со години ја води ВМРО-ДПМНЕ.
Секако, неговата дисциплина и таа на неговите соработници не може да биде иста со дисциплината кај луѓето од вториот или од третиот ешалон, кои не се толку на удар на јавноста како министрите и кои, како и во секоја поголема организација, полесно губат нерви кога треба да се соочат со барањата на граѓаните, не можат да ја скријат сопствената надменост и моќ со која неретко располагаат, а многу често паѓаат и во замката на корупцијата. Тие луѓе, всушност, се најопасните предизвици за Груевски, чиновници од висок или среден ранг кои не можат да ги решат личните проблеми со државната плата, а кои се свесни дека објективно не можат да дојдат на висока функција поради личните квалитети, комуникациски вештини или образованието.
Корупцијата е една од темите на кои оваа влада работеше активно и, ако се суди според јавните процеси, има позитивен чекор напред особено со процесите како „Калдрма“ и „Метастаза“. Низата процеси и апсења во кои настрадаа и административци и припадници на ВМРО-ДПМНЕ испратија порака дека корупцијата е неприфатлива, но такви процеси веќе нема и ретко кој верува дека корупцијата во Македонија е искоренета со масовните апсења и со реформите пред неколку години. Такво нешто не се случило во ниедна земја-членка на ЕУ и нема ни да се случи. Не попусто се вели дека корупција ќе има додека има јавен буџет.
Вториот голем предизвик на кој може да падне рејтингот на Груевски, а со тоа и власта, е желбата на голем број од граѓаните да заминат од земјава. Иако на анкетите не може секогаш да им се верува, и лична анкета меѓу најблиските луѓе ќе ви покаже дека голем дел од младите луѓе имаат желба да најдат работа во странство , а голем дел од нив и успеваат во тоа. Трендот кој од Романија однесе 4 милиони луѓе или една шестина од населението во ЕУ, а од Бугарија 1,5 милион или една петтина од Бугарите, не може да ја одмине ниту Македонија. Околу 50 милиони луѓе во Европската унија или речиси 10 проценти од жителите во земјите-членки не се родени во државата каде што живеат. Но, за разлика од Германија, која има 80 милиони жители и со децении ја одржува економијата на високо ниво со помош на специјална миграциска политика, во Македонија без соодветна демографија не може да има добра економија. Иако владата на Груевски во 2006 година беше првата што не само што јавно проговори за белата чума туку и презеде низа мерки, овој проблем, заедно со засилената емиграција, едноставно мора да се реши ако сакаме долгорочна стабилна држава.
Кој од актуелните демократски избрани светски лидери владее најдолго?
Од актуелните светски лидери подолго на власт од Никола Груевски се десетина претседатели и премиери или луѓе што ги вршеле и двете функции. Меѓу нив, најпознат е сегашниот турски премиер Реџеп Таип Ердоган, кој од август е претседател на државата. Од 2003 година е на власт и црногорскиот претседател Филип Вујановиќ. Од 2004 година на чело на Австрија е федералниот претседател Хајнц Фишер, како и романскиот претседател Трајан Башеску. Од 2005 година се претседатели Махмуд Абас, првиот човек на палестинската држава, и Каролос Папуљас, кој ќе биде претседател на Грција до март идната година. На листата на тие што најдолго владеат има и двајца премиери – најмоќната жена на светот, германската канцеларка Ангела Меркел и нејзиниот канадски колега Стивен Харпер. Во 2006 заедно со Груевски на власт дошле и неколку европски премиери: федералниот канцелар на Швајцарија Дорис Леутхард, премиерот на шведската влада Фредерик Реинфелд, претседателот на Естонија, Томас Хендрик Илвес, како и ерменскиот премиер Серж Саргсијан. Една година подоцна премиер станал полскиот претседател на владата, Доналд Туск, кој од декември ќе биде прв човек на Европскиот совет, а од 2008 година на чело на косовската влада е Хашим Тачи. Во 2009 година на власт заедно со шефот на државата Ѓорге Иванов дојдоа американскиот претседател Барак Обама и израелскиот премиер Бенџамин Нетанјаху. Меѓу светските лидери што останале најдолго на власт во демократски земји во последниве два века се двајца британски премиери, Маргарет Тачер и Тони Блер. Првата на чело на Велика Британија беше 11,5 години, а Тони Блер со 10 години и три изборни победи влезе во историјата како лабурист со најдолг стаж во Даунинг стрит 10.
Нелинеарното размислување на Груевски и на неговата екипа најдобро се покажа уште во првите две години по доаѓањето на власт кога беа вратени голем дел од кредитите за да се добијат подобри услови за свежи пари од светските финансиски пазари. Во последните неколку години, и покрај голем број опозициски критичари што прогнозираа распад на финансискиот систем во земјава, Македонија сѐ уште е на безбедна позиција според нивото на задолженост. Иако владата досега покажа дека знае како да се справи со опасноста од која едвај се спасија членки на ЕУ, како Грција, Ирска, Шпанија и Португалија, извесно е дека без соодветни мерки што ќе вклучуваат непопуларни чекори и за граѓаните, Македонија лесно може да биде вовлечена во проблеми кои јужниот сосед го донесоа на работ на банкрот. Тоа пред се ќе зависи од економската состојба во земјите главни надворешно трговски партнери како Германија која се соочува со рецесија. Досегашната практика во светот во такви ситуации покажува, освен во Грција каде што дел од тие што учествуваа во финансискиот колапс сега се чуваат како капка вода на дланка, дека најчесто е невозможно да се владее ако немате стабилен финансиски систем во кој долгот на државата кон странските кредитори и внатрешни партнери е редовно сервисиран и тоа не е на штета на граѓаните.
Како и секоја влада, и актуелната македонска влада има илјадници предизвици што мора да ги менаџира и затоа е логично што во оваа пригода не можат да се допрат ниту една шеснаесетина од проблемите што се наоѓаат на дневен ред на Илинденска и во другите институции. Тоа што мора да се истакне е новиот предизвик, кој се појави пред речиси две години и е поврзан со повратниците од Сирија и од Ирак за кои зборуваат и Ангела Меркел, и Еди Рама, и Мило Ѓукановиќ, и Александар Вучиќ, а е високо и на агендата на ЕУ и на НАТО. Специфичната ситуација во Македонија, каде што вековната меѓуверска и меѓуетничка толеранција може да се распадне како кула од карти доколку нема соодветна политика и мерки за луѓето што сечат глави пред камери, укажува на потребата од подигнување на овој проблем на ниво на врвен приоритет во владината агенда. Доволна е само една бомба во полн автобус од градскиот превоз активирана од повратник со посттрауматски стрес, за сите напори за донесување странски инвестиции да паднат во вода. Само еден фанатик може да биде фатален за сликата на земјата и долгорочно да нѐ отстрани од листата на атрактивни туристички дестинации на глобалната мапа. Дали потоа ќе владее Груевски или некој друг воопшто не е важно, последиците ќе бидат катастрофални за сите граѓани.
Странците немаат проблем да украдат македонски искуства
Иако дел од лидерите на соседите и јавно признаваат дека преземаат идеи на Груевски како што тоа во ТВ изјава го кажа српскиот премиер Александар Вучиќ поголем дел молчешкум како свои ги претставуваат од Македонија украдените идеи најчесто од економската област. Додека во политиката особено во билатералните прашања може да не напаѓаат или дури јавно да лобираат против земјата во економијата не се срамат да ги искористат македонските мерки кои што донесле резултат. Во битката за регионално лидерство се користат сите методи па дури и директно препишување на владини мерки кои што ги вовел Груевски. Вучиќ не крие дека од Груевски ги презел Мерките за евтини субвенционирани кредити со ниска камата за фирмите, субвенциите за вработување, подобрување на деловниот амбиент во земјата. Хрватскиот Министер за Финансии не призна дека работи по урнекот на својот колега Ставревски но очигледно е дека воведувањето на систем за простување на долговите кон банките и телекоминукациските компании за околу 140.000 најсиромашни Хрвати е идентичен со Македонскиот. Дури и најлутиот политички непријател на Груевски , грчкиот колега Караманлис нема проблем да искористи негови идеи па така тој даде зелено светло за преговори со Европската комисија која треба да дозволи отворање специјални економски зони, кои треба да привлечат инвеститори по истиот урнек како во Македонија а притоа и даноците треба да се намалат на 10 % исто како во земјава.
(Текст објавен во 107. број на неделникот Република, 19.09.2014)
Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.
Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.
Поврзани вести
-
Судот одреди 30 дена притвор за Груевски и во случајот ,,Титаник‘
-
Унгарската влада за „Макфакс“: Му дозволивме на Груевски да побара азил од безбедносни причини бидејќи беше премиер
-
На комисија изгласано одземање на мандатот на Груевски, конечната одлука на пленарна седница
-
Помирување, со цел промена на името и Уставот на Република Македонија, не е прифатливо