Богдановски: Доброволците од регионов заминуваат во Сирија за пари и за авантура

Ан­дре­ја Бог­да­нов­ски, истра­жу­вач по без­бед­нос­ни пра­ша­ња во ор­га­ни­за­ци­ја­та „Ана­ли­ти­ка“ и еден од нај­до­бри­те дип­лом­ци во сво­ја­та ге­не­ра­ци­ја на пре­стиж­ни­от бри­тан­ски „Кингс ко­леџ“, ве­ли де­ка не мис­ли де­ка, ге­не­рал­но, мус­ли­ман­ска­та за­ед­ни­ца од ре­ги­о­нов да­ва под­др­шка за ИСИС, на­про­тив, сме­та де­ка тие го осу­ду­ва­ат за­ми­ну­ва­ње­то на нив­ни след­бе­ни­ци во Си­ри­ја и во Ирак за бор­бе­ни це­ли. Тој ве­ли де­ка има до­бро­вол­ци од ре­ги­о­нов што за­ми­ну­ва­ат по­ра­ди ре­ли­ги­ски по­бу­ди во Си­ри­ја и во Ирак, но наг­ла­су­ва де­ка има и мно­гу­ми­на што го пра­ват тоа за­ра­ди ма­те­ри­ја­лен на­до­мест, ка­ко и по­ра­ди аван­ту­ра. Спо­ред не­го, прет­по­ста­вки­те се де­ка од Ма­ке­до­ни­ја во Си­ри­ја мо­мент­но во­ју­ва­ат не по­ве­ќе од  два­е­сет ли­ца.

Ра­ди­кал­ни­от ис­ла­ми­зам ста­на глав­на те­ма во ме­ди­у­ми­те во пос­лед­но вре­ме. Ка­ко се слу­чи за са­мо не­кол­ку го­ди­ни тој да ста­не опас­ност ка­ква што по­ра­но беа са­мо еле­мен­тар­ни­те не­по­го­ди или гра­ѓан­ски­те вој­ни?

Бог­да­нов­ски: Ова тре­ба да се гле­да од не­кол­ку ас­пе­кти. Пр­во 2014 го­ди­на не е 2004 го­ди­на, ни­ту, пак, 1994 го­ди­на. Ре­ги­о­нот на За­па­ден Бал­кан има на­пред­на­то во ре­ги­о­нал­на со­ра­бо­тка, гра­де­ње ме­ѓу­себ­на до­вер­ба и кон­со­ли­да­ци­ја. Ка­ко при­мер мо­же да ја зе­ме­ме Кон­вен­ци­ја­та за по­ли­ци­ска со­ра­бо­тка во Ју­го­и­сточ­на Евро­па ко­ја им да­ва пра­во на по­ли­ци­и­те од ед­на зем­ја при го­не­ње на кри­ми­на­ле­цот да нав­ле­зат во те­ри­то­ри­ја­та на со­сед­на­та итн. Ова не бе­ше за­мис­ли­во пред 10 го­ди­ни.

Проб­ле­мот со до­бро­вол­ци­те што за­ми­ну­ва­ат во Си­ри­ја и во Ирак не е са­мо на­ци­о­нал­но пра­ша­ње, ту­ку и ре­ги­о­нал­но, па и гло­бал­но. Нај­го­лем дел од европ­ски­те бор­ци што де­нес за­ми­ну­ва­ат на си­ри­ски­те бо­и­шта до­а­ѓа­ат од Ве­ли­ка Бри­та­ни­ја и од Фран­ци­ја. Ова, на не­кој на­чин, ра­бо­ти­те кај нас до­ма ги пра­ви по­лес­ни за да се тур­ка­ат аген­ди со кои би се спре­чи­ла ра­ди­ка­ли­за­ци­ја­та и би се од­го­во­ри­ло на оваа по­ја­ва. Де­но­ви­ве, на при­мер, ав­стра­ли­ски­от пре­ми­ер То­ни Абот пот­тик­на ини­ци­ја­ти­ва за вмет­ну­ва­ње мер­ки за спро­тив­ста­ву­ва­ње на стран­ски бор­ци во фор­ма на ме­ѓу­на­род­ни стан­дар­ди во рам­ки­те на ООН.

Овој гло­ба­лен од­го­вор зна­чи­тел­но оне­воз­мо­жу­ва оби­ди за ма­ни­пу­ла­ци­ја со гра­ѓа­ни­те на до­маш­на­та сце­на, ка­ко на при­мер де­ка со мер­ки­те се изд­во­ју­ва­ат са­мо опре­де­ле­на ет­нич­ка гру­па итн.

Што ве­ли сред­но­роч­на­та без­бед­нос­на про­це­на на ре­ги­о­нот за овој проб­лем? 

Бог­да­нов­ски: Во мо­мен­тов, ка­ко во За­пад­на Евро­па, та­ка и во ре­ги­о­нов, за­ми­ну­ва­ња­та и евен­ту­ал­ни­те вра­ќа­ња на до­бро­вол­ци­те од бо­и­шта­та во Си­ри­ја и во Ирак се сме­та­ат за по­тен­ци­јал­на за­ка­на. Иа­ко гра­ѓан­ска­та вој­на во Си­ри­ја трае уште од 2011 го­ди­на, до­се­га во Евро­па не се ре­ги­стри­ра­ни те­ро­ри­стич­ки на­па­ди што се ди­рект­но по­вр­за­ни со во­ју­ва­ње­то во Си­ри­ја. Се­пак, ре­ги­о­нот не тре­ба да ја отфр­ли во це­лост мож­но­ста од те­ро­ри­стич­ки за­ка­ни во на­ред­ни­те не­кол­ку го­ди­ни имај­ќи пред­вид де­ка си­те зем­ји во на­ше­то оп­кру­жу­ва­ње, па и ние, се или зем­ји член­ки на НАТО или, пак, со свои си­ли при­до­не­су­ва­ат во ми­си­и­те на НАТО, со што ри­зи­кот ста­ну­ва по­го­лем по­ра­ди вме­ша­но­ста на али­јан­са­та и на неј­зи­ни член­ки во Авга­ни­стан, Ирак итн.

До­кол­ку актив­но се ра­бо­ти со пре­вен­тив­ни мер­ки на одв­ле­ку­ва­ње на тие што са­ка­ат да за­ми­нат, но во исто вре­ме и да се сле­дат тие што се вра­ти­ле, и ако се ра­бо­ти на нив­на ре­ин­те­гра­ци­ја,то­гаш ри­зи­кот до­пол­ни­тел­но би се на­ма­лил на ми­ни­мум. Ри­зи­кот е по­го­лем кај тие зем­ји од ре­ги­о­нот од ка­де што за­ми­ну­ва­ат по­ве­ќе ли­ца, ка­ко на при­мер Бос­на и Хер­це­го­ви­на, Ал­ба­ни­ја, Ко­со­во и Ср­би­ја.

Ко­ја е нај­го­ле­ма­та опас­ност, те­ро­ри­стич­ки на­па­ди, по­ли­тич­ко вли­ја­ние, во­о­ру­же­ни конф­ли­кти или не­што дру­го?

Бог­да­нов­ски: Трен­дот на за­ми­ну­ва­ње во Си­ри­ја и во Ирак ги ста­ва под за­ка­на за­ед­нич­ки­те вред­но­сти, кои ние ка­ко оп­штес­тва се оби­ду­ва­ме да ги гра­ди­ме. При­чи­на­та за за­ми­ну­ва­ње е мно­гу важ­на. По­бу­да­та и во­ју­ва­ње­то од вер­ба­та за вос­по­ста­ву­ва­ње ка­ли­фат под за­кри­ла на ше­ри­јат­ско­то пра­во е проб­ле­ма­тич­на за­тоа што тоа не се вред­но­сти­те на кои е из­гра­де­на оваа др­жа­ва.

За жал, не мо­же­ме комп­лет­но да ги иск­лу­чи­ме те­ро­ри­стич­ки­те за­ка­ни,кои би би­ле, пред сѐ, со огра­ни­чен раз­мер. Ма­ке­до­ни­ја не е иск­лу­чок од ре­ги­о­нот и од Евро­па по ова пра­ша­ње. Пра­ша­ње­то што се по­ста­ву­ва ту­ка е до­кол­ку не­кој, се­пак, се ре­ши за акт на те­ро­ри­зам во сопс­тве­на­та др­жа­ва, то­гаш ка­ко и кол­кав при­стап до оруж­је и до ма­те­ри­ја­ли ќе му би­дат до­стап­ни?

Има­ат ли ло­кал­ни­те вла­ди на Бал­ка­нотдо­вол­но моќ да се со­о­чат со евен­ту­ал­ни­те по­врат­ни­ци и со мре­жа­та на ра­ди­кал­ни ис­ла­ми­стич­ки гру­пи, кои,очиг­лед­но,по­сто­јат?

Бог­да­нов­ски: Мно­гу е важ­на по­ли­тич­ка­та вол­ја кај по­ли­тич­ки­те ели­ти, ре­ли­ги­оз­ни­те гру­пи и кај гра­ѓан­ски­те ор­га­ни­за­ции за адре­си­ра­ње на овој проб­лем. Све­до­ци сме на еден по­ве­ќе или по­мал­ку ко­ор­ди­ни­ран при­стап во вр­ска со пра­ша­ње­то на по­врат­ни­ци­те во ре­ги­о­нот. Пр­вич­но се поч­на со кри­ми­на­ли­зи­ра­ње на ре­гру­та­ци­ја­та за по­доц­на да се про­ши­ри и кон прав­но санк­ци­о­ни­ра­ње на тие што учес­тву­ва­ат во стран­ски во­е­ни конф­ли­кти. До­пол­ни­тел­но, во не­кол­ку со­сед­ни др­жа­ви ка­ко Ал­ба­ни­ја, Ко­со­во и Ср­би­ја, во со­ра­бо­тка со јав­ни­те об­ви­ни­телс­тва, беа из­вр­ше­ни ак­ции во кои беа при­ве­де­ни не­кол­ку де­се­ти­ци ли­ца, ка­ко и опре­де­ле­но ко­ли­чес­тво оруж­је. Са­мо ал­бан­ско­то об­ви­ни­телс­тво во­де­ше де­сет­ме­сеч­на истра­га, ко­ја ре­зул­ти­ра­ше со ап­се­ње на не­кол­ку са­мо­прог­ла­се­ни има­ми од Ти­ра­на, кои беа, на­вод­но, по­вр­за­ни со ре­гру­та­ци­ја на вер­ни­ци за да во­ју­ва­ат во Си­ри­ја.

Со кри­ми­на­ли­за­ци­ја на овој фе­но­мен на над­леж­ни­те им се да­ва­ат до­пол­ни­тел­ни ала­тки со кои би се од­го­во­ри­ло на пре­диз­ви­кот. Ме­ѓу­тоа, тоа што не­до­сти­га е иско­ри­сту­ва­ње на ве­ќе по­стој­ни­те мож­но­сти ка­ко од ас­пект на пре­вен­ти­ва та­ка и од ас­пект на гри­жа штом до­бро­вол­ци­те ќе се вра­тат. Ло­кал­ни­те оп­шти­ни, пре­ку ло­кал­ни­те со­ве­ти за пре­вен­ци­ја, или, пак, со фор­ми­ра­ње со­ве­то­дав­ни гра­ѓан­ски гру­пи, има­ат мож­ност да де­ба­ти­ра­ат на оваа те­ма­ти­ка со што би се пот­тик­на­ла јав­на­та свест кај на­се­ле­ни­е­то.

Ду­ри и САД,спо­ред ви­со­ки аме­ри­кан­ски прет­став­ни­ци,ве­лат де­ка не мо­жат са­ми да се со­о­чат со оваа по­ја­ва и де­ка е по­треб­на ко­ор­ди­на­ци­ја од си­те?

Бог­да­нов­ски: За­ка­на­та што до­а­ѓа од ИСИС не е од тра­ди­ци­о­нал­на при­ро­да ту­ку е аси­ме­трич­на спо­ред та­кти­ка­та на во­ју­ва­ње­то и на иде­о­ло­ги­ја­та. Пред не­кол­ку де­на те­ро­ри­стич­ко­то дви­же­ње „Бо­ко ха­рам“ од Ни­ге­ри­ја, исто та­ка, прог­ла­си ка­ли­фат во се­ве­ро­и­сточ­ни­от дел од оваа др­жа­ва. Во Си­ри­ја и во Ирак ве­ќе има те­ри­то­ри­ја ка­ко го­ле­ми­на­та на Ве­ли­ка Бри­та­ни­ја, ко­ја е под водс­тво на ИСИС. Ток­му по­ра­ди комп­лекс­но­ста на ова пра­ша­ње по­треб­на е за­ед­нич­ка ре­ши­тел­на ак­ци­ја, ко­ја би вклу­чи­ла раз­лич­ни гру­пи др­жа­ви вклу­чу­вај­ќи ги Ру­си­ја и Тур­ци­ја, па ду­ри и Иран.

Кол­ку е из­вод­ли­ва на­ме­ра­та за ис­лам­ски ка­ли­фат што ќе ја оп­фа­ќа и те­ри­то­ри­ја­тана Ма­ке­до­ни­ја,по­крај дру­ги­те зем­ји во ре­ги­о­нот. 

Бог­да­нов­ски: Не е прв­пат да гле­да­ме ма­пи во кои ре­ги­о­нот има ви­до­из­ме­не­ти гра­ни­ци и е под не­чие вли­ја­ние. Ма­пи­те че­сто мо­же да би­дат упо­тре­бу­ва­ни од раз­лич­ни стру­кту­ри ка­ко про­бен ба­лон со кои би се те­сти­ра­ле ре­ак­ци­и­те кај цел­на­та гру­па. Мис­лам де­ка не тре­ба да пре­ди­мен­зи­о­ни­ра­ме проб­лем, кој, ре­ал­но, во мо­мен­тов и не по­стои. Сред­но­роч­ни­те дви­же­ња на ре­ги­о­нот не упа­ту­ва­ат на тоа де­ка на­ши­те со­се­ди, кои се ве­ќе во НАТО и во ЕУ, би пре­ми­на­ле во ис­лам­ски ка­ли­фат во кој се ра­ко­во­ди спо­ред ше­ри­јат­ско­то пра­во. Исто­вре­ме­но, не мис­лам де­ка има плод­на поч­ва во дру­ги­от дел од ре­ги­о­нот за да се ос­тва­ри ва­ква ра­ди­кал­на иде­ја. Офи­ци­јал­на Ан­ка­ра, по по­вод спо­ме­на­та­та ма­па, из­ле­зе со со­оп­ште­ние во јав­но­ста во кое ве­ли де­ка не им при­да­ва зна­че­ње на те­ро­ри­стич­ки ор­га­ни­за­ции ка­ко ИСИС.

Зо­што тра­ди­ци­о­нал­но уме­ре­ни­те мус­ли­ма­ни на Бал­ка­нотима­ат го­ле­ма под­др­шка за ИСИС, ИСИЛ, на што се дол­жи го­ле­ми­от број до­бро­вол­ци што че­сто и ги­нат во Си­ри­ја и во Ирак?

Бог­да­нов­ски: Пред сѐ, не би ре­кол де­ка, ге­не­рал­но, мус­ли­ман­ска­та за­ед­ни­ца од ре­ги­о­нот да­ва под­др­шка за ИСИС. Мо­јот впе­ча­ток од до­се­гаш­но­то истра­жу­ва­ње е ток­му спро­тив­но­то. Мус­ли­ман­ски­те за­ед­ни­ци од цел ре­ги­он не­кол­ку па­ти до­се­га има­ат ис­пра­те­но јас­ни по­ра­ки со кои се огра­ду­ва­ат и го осу­ду­ва­ат за­ми­ну­ва­ње­то на нив­ни след­бе­ни­ци во Си­ри­ја и во Ирак за бор­бе­ни це­ли би­деј­ќи, пред сѐ, тоа е бра­то­у­бис­тве­на­та би­тка. Во из­ја­ви­те јас­но се подв­ле­ку­ва де­ка не­ма ни­што што е по­вр­за­но со ис­ла­мот ка­ко ре­ли­ги­ја, а го оправ­ду­ва уби­ва­ње­то во Си­ри­ја и во Ирак. Точ­но е де­ка има до­бро­вол­ци од ре­ги­о­нот што за­ми­ну­ва­ат по­ра­ди ре­ли­ги­ски по­бу­ди, но исто тол­ку точ­но е тоа де­ка има та­кви што го пра­ват тоа за­ра­ди ма­те­ри­ја­лен на­до­мест, ка­ко и по­ра­ди аван­ту­ра.

Зошто мол­чат нај­го­ле­ми­от дел од про­за­пад­ни­те по­ли­тич­ки пар­тии на Ал­бан­ци­те во Ал­ба­ни­ја, Ко­со­во и воМа­ке­до­ни­ја, но и го­лем дел од ме­ди­у­ми­те, ин­те­ле­кту­ал­ци­те?

Бог­да­нов­ски: Во Ма­ке­до­ни­ја до пред из­вес­но вре­ме ре­чи­си не­ма­ше де­ба­та за ова пра­ша­ње. Вла­сти­те од­би­ваа да го­во­рат за те­ма­та, а во­ед­но и да приз­на­ат за на­шин­ци­те што во­ју­ва­ат во Си­ри­ја, сѐ до­де­ка ме­ди­у­ми­те нѐ обе­ло­де­ни­ја де­ка има за­ги­на­ти бор­ци од ре­ги­о­нов. По­ли­тич­ки­те ли­де­ри ка­ко во Ко­со­во та­ка и во Ал­ба­ни­ја беа глас­ни за оваа по­ја­ва за­тоа што имаа што да ѝ пре­не­сат на јав­но­ста. Со мно­гу­број­ни­те ап­се­ња ка­ко низ Ко­со­во (но­ем­ври 2013 го­ди­на, ју­ни, август 2014 го­ди­на) та­ка и во Ал­ба­ни­ја (март) тие се оби­доа да се доб­ли­жат до еле­кто­ра­тот и да при­до­би­јат по­ли­тич­ки по­е­ни. Не­кои ду­ри ги опи­шу­ваа ап­се­ња­та во Ко­со­во ка­ко сен­за­ци­о­на­ли­стич­ки, кои, на­вод­но, се слу­чи­ле за да се по­диг­не реј­тин­гот на пре­ми­е­рот Ха­шим Та­чи ка­ко кај до­маш­на­та та­ка и кај ме­ѓу­на­род­на­та јав­ност.

Дел од вер­ски­те ли­де­ри на Ко­со­во беа уап­се­ни, а кај нас ИВЗ ка­ко да не са­ка отво­ре­но да се спро­тив­ста­ви на оваа по­ја­ва и, на не­кој на­чин,ко­ке­ти­ра со нив. Кол­ку е оваа по­ја­ва опас­на на долг и насре­ден рок.

Бог­да­нов­ски: Точ­но е де­ка во Ко­со­во беа уап­се­ни не­кол­ку вер­ски ли­де­ри, но тоа не по­драз­би­ра де­ка тре­ба да се на­пра­ви па­ра­ле­ла со со­стој­би­те во Ма­ке­до­ни­ја. Ко­сов­ски­те вла­сти оце­ни­ле де­ка има­ат сил­ни ин­ди­ции, кои ука­жу­ва­ат за по­тре­ба­та од та­ква ре­ак­ци­ја. Ста­вот на ма­ке­дон­ско­то МВР за ова пра­ша­ње е де­ка во Ма­ке­до­ни­ја не по­сто­јат по­е­дин­ци што ре­гру­ти­ра­ат ли­ца за за­ми­ну­ва­ње на во­е­ни­те жа­ри­шта во Си­ри­ја и во Ирак, ту­ку овие ли­ца се ре­гру­ти­ра­ни од над­вор, ка­ко од со­седс­тво­то та­ка и од не­кои зем­ји-член­ки на ЕУ. Вре­ди да се наг­ла­си де­ка ИВЗ на не­кол­ку па­ти се обра­ти (по­мал­ку сра­меж­ли­во) до ма­ке­дон­ска­та јав­ност осу­ду­вај­ќи го за­ми­ну­ва­ње­то и бо­ре­ње­то во ту­ѓи вој­ни. Ме­ѓу­тоа, шту­ро­то ин­фор­ми­ра­ње на јав­но­ста и за­тво­ре­но­ста, ка­ко на без­бед­нос­ни­те ор­га­ни, та­ка и на ре­ли­ги­оз­ни­те гру­пи, ја пра­ви оваа проб­ле­ма­ти­ка те­шка за по­пре­циз­ни ана­ли­зи и про­ек­ции, а со тоа и из­ја­ви­те на над­леж­ни­те се зе­ма­ат со ре­зер­ва. Во Ве­ли­ка Бри­та­ни­ја, на при­мер, прет­став­ни­ци на кон­тра­ра­зуз­на­вач­ка­та МИ5 и жен­ски мус­ли­ман­ски ор­га­ни­за­ции пре­ку за­ед­нич­ки актив­но­сти се оби­ду­ва­ат да ги одв­ле­чат тие што има­ат на­ме­ра да се вклу­чат во Ал Ну­сра во Си­ри­ја. Кај нас, пак, си­ту­а­ци­ја­та е обрат­на. Пр­ви­от чо­век на ИВЗ, во не­о­дам­неш­на­та из­ја­ва да­де­на за „Днев­ник“, ве­ли де­ка нев­ла­ди­ни­те ор­га­ни­за­ции не тре­ба да се за­ни­ма­ва­ат со неј­зи­ни­те ра­бо­ти.

Кол­ку вр­ски­те на ма­ке­дон­ски­те мус­ли­ма­ни со ра­ди­кал­ни­те стру­кту­ри во 2001 го­ди­на го отеж­ну­ва­ат про­це­сот на рас­чи­сту­ва­ње со овие си­ли?

Бог­да­нов­ски: До­кол­ку се пог­лед­не ста­рос­на­та стру­кту­ра на тие што во­ју­ва­ат во Си­ри­ја мо­же да се за­бе­ле­жи де­ка оваа аван­ту­ра е по­прив­леч­на, пред сѐ, за мла­да­та по­пу­ла­ци­ја (18-29). Спо­ред тоа, ди­рект­на­та ко­ре­ла­ци­ја со 2001 го­ди­на не е тол­ку ве­ро­јат­на.

Ка­ков знак е тоa што на­сил­ни­те про­те­сти за „Мoнструм“поч­наа ток­му од џа­ми­ја во цен­та­рот на Скоп­је, а са­ма­та ИВЗ приз­на­ва де­ка две џа­мии не се под неј­зи­на кон­тро­ла?

Бог­да­нов­ски: Без да нав­ле­гу­вам во тоа да­ли про­те­сти­те про­тив пре­су­да­та за „Мон­струм“ се оправ­да­ни или не, во Ма­ке­до­ни­ја се­ко­му му е за­га­ран­ти­ра­но пра­во­то на изра­зу­ва­ње пре­ку про­тест по ми­рен пат, не­за­вис­но да­ли тоа ќе поч­не од пред џа­ми­ја или, пак, од ули­ца Ма­ке­до­ни­ја. Имај­ќи пред­вид де­ка про­те­сти­те про­тив пре­су­да­та има­ат ет­нич­ки и вер­ски предз­нак, од­нос­но мо­би­ли­зи­ра­на­та ма­са до­а­ѓа, пред сѐ, од ре­дот на ал­бан­ска­та за­ед­ни­ца во Ма­ке­до­ни­ја, вре­ме­то и ло­ка­ци­ја­та од ка­де поч­ну­ва­ат про­те­сти­те, спо­ред мое гле­да­ње, се ко­ри­стат ка­ко ка­та­ли­за­тор за по­го­лем од­ѕив, со што и са­ми­те про­те­сти би има­ле по­го­ле­ма те­жи­на. Вре­ди да се наг­ла­си де­ка во пос­лед­ни­ов пер­и­од низ џа­ми­и­те во Скоп­је за вре­ме на пе­точ­ни­те мо­ли­тви се пре­не­су­ва по­ра­ка де­ка за­ми­ну­ва­ње во жа­ри­шта­та ка­ко Си­ри­ја не­ма до­пир­на точ­ка со ис­лам­ско­то уче­ње.

Кол­ку лу­ѓе од Бал­ка­нот учес­тву­ва­ат во би­тки­те во Ирак и во Си­ри­ја, кол­ку од нив се Ма­ке­дон­ци и кол­ку од нив ќе се вра­тат во зем­ја­ва и во ре­ги­о­нов?

Бог­да­нов­ски: Спо­ред ана­ли­за на до­се­гаш­ни­те из­ве­сту­ва­ња од ме­ди­у­ми­те низ ре­ги­о­нов, ста­ну­ва збор за не­ка­де ме­ѓу 300 и 600 ли­ца од За­па­ден Бал­кан, од кои нај­го­лем дел до­а­ѓа­ат од Бос­на и Хер­це­го­ви­на, Ал­ба­ни­ја, Ко­со­во и Ср­би­ја. Мно­гу е по­ма­ла број­ка­та на тие што до­а­ѓа­ат од Ма­ке­до­ни­ја и од Цр­на Го­ра. Прет­по­ста­вки­те се де­ка од Ма­ке­до­ни­ја во Си­ри­ја мо­мент­но во­ју­ва­ат не по­ве­ќе од 20 ли­ца. Овие по­да­то­ци се од­не­су­ва­ат са­мо за Си­ри­ја, а отво­ра­ње­то на укра­ин­ски­от фронт до­пол­ни­тел­но би мо­жел да ја из­ме­ни број­ка­та за Ср­би­ја, од ка­де што ве­ќе има по­твр­де­ни слу­чаи на нив­ни др­жав­ја­ни што се бо­рат та­му. Од прет­ход­ни­те искус­тва, го­лем дел од тие што се бо­рат во стран­ски во­о­ру­же­ни конф­ли­кти не се вра­ќа­ат на­зад. Го­лем дел од нив за­ги­ну­ва­ат, ка­ко што ве­ќе и гле­да­ме, а дел се пре­се­лу­ва­ат на дру­ги жа­ри­шта (на при­мер, пре­ми­ну­ва­ње­то од Ал Ну­сра во ИСИС итн).

Ка­ко да се ин­те­гри­ра­ат на­зад во оп­штес­тво­то?

Бог­да­нов­ски: Зем­ји­те од ре­ги­о­нот вло­жу­ва­ат на­по­ри во адре­си­ра­ње на овој проб­лем, пред сѐ пре­ку прав­но санк­ци­о­ни­ра­ње, ме­ѓу­тоа не се за­бе­ле­жу­ва­ат ре­чи­си ни­ка­кви на­по­ри во де­лот на пре­вен­ци­ја­та и на про­гра­ми за ре­ха­би­ли­та­ци­ја на тие што би­ле во конф­ликт­ни­те по­драч­ја. Кри­ми­на­ли­за­ци­ја­та на ова де­ло са­ма по се­бе не­ма це­лос­но да ја за­пре оваа по­ја­ва, па та­ка по­треб­ни се и дру­ги се­оп­фат­ни мер­ки, кои вклу­чу­ва­ат и дру­ги фа­кто­ри, ка­ко на при­мер ло­кал­ни­те за­ед­ни­ци, оп­шти­ни­те, ре­ли­ги­оз­ни­те гру­пи, цен­три­те за со­ци­јал­ни ра­бо­ти итн. Гер­ман­ска­та кон­тра­ра­зуз­на­вач­ка служ­ба, Фе­де­рал­на кан­це­ла­ри­ја за за­шти­та на Уста­вот,на при­мер, има по­себ­ни про­гра­ми за ис­лам­ски ра­ди­ка­ли­зам на­ре­че­на ХАТИФ, пре­ку ко­ја им се ну­ди под­др­шка за на­пу­шта­ње на овие ра­ди­кал­ни гру­пи пре­ку по­мош за на­о­ѓа­ње про­гра­ми за на­та­мош­но шко­лу­ва­ње и раз­вој на ве­шти­ни со цел ли­ца­та да би­дат по­втор­но актив­ни на па­за­рот на труд. Исто­вре­ме­но, уло­га­та на гра­ѓан­ски­от се­ктор е мно­гу важ­на. Кај нас, на при­мер, не по­стои нев­ла­ди­на ор­га­ни­за­ци­ја што би по­ну­ди­ла ва­кви про­гра­ми за ре­ин­те­гра­ци­ја, ка­ко што е при­мер со ор­га­ни­за­ци­ја­та „Ег­зит“од Гер­ма­ни­ја.

Ка­ко со за­кон да се за­др­жатлу­ѓе што за­ми­ну­ва­ат во стран­ски вој­ни, а би­ле свес­ни де­ка мо­жат да би­дат уби­е­ни?

Бог­да­нов­ски: Мис­лам де­ка спро­ве­ду­ва­ње­то на за­кон­ски­те из­ме­ни во оваа на­со­ка ќе би­де мно­гу те­шко. По­сто­јат не­кол­ку пре­диз­ви­ци со це­лос­но фо­ку­си­ра­ње кон прав­но­то санк­ци­о­ни­ра­ње на за­ми­ну­ва­ње­то на овие бо­и­шта, кон­крет­но во Си­ри­ја.Тие мо­же да се иден­ти­фи­ку­ва­ат со пра­ша­ња­та око­лу спе­ци­ја­ли­зи­ра­но­ста на су­до­ви­те од ре­ги­о­нот за су­де­ње за де­ла из­вр­ше­ни во оваа бли­ско­и­сточ­на зем­ја. Дру­го пра­ша­ње се по­ста­ву­ва за со­би­ра­ње­то до­ка­зи и нив­на­та упо­тре­ба во суд­ски­те про­це­си. Со ка­кви до­ка­зи, на при­мер, ќе ра­бо­ти об­ви­ни­телс­тво­то? Да­ли ќе се пра­ви раз­ли­ка ме­ѓу тие до­бро­вол­ци што се бо­ре­ле за Ал Ну­сра или, пак, Сло­бод­на­та Си­ри­ска Ар­ми­ја (ко­ја бе­ше ди­рект­но под­др­жа­на од за­па­дот)? За­тоа мис­лам де­ка тре­ба да се вло­жат до­пол­ни­тел­ни на­по­ри во еден се­оп­фа­тен при­стап. Би­деј­ќи ста­ну­ва збор за ре­ги­о­на­лен проб­лем, ова мо­же да би­де од­лич­на мож­ност за до­не­су­ва­ње за­ед­нич­ки ак­ци­ски план, кој би оп­фа­тил и пре­вен­ти­ва и ре­ин­те­гра­ци­ја, по при­ме­рот на тој на ЕУ, до­не­сен во ју­ли. Од су­штин­ска важ­ност е спо­де­лу­ва­ње­то ин­фор­ма­ции ме­ѓу раз­уз­на­вач­ки­те служ­би од ре­ги­о­нот, кој, спо­ред ме­не, тре­ба што по­бр­зо да има еден ре­ги­о­на­лен со­ста­нок по­све­тен на оваа проб­ле­ма­ти­ка.

Кол­ка­ва е по­тен­ци­јал­на­та опас­ност од овие лу­ѓе до­кол­ку ре­шат сво­ја­таиде­о­ло­ги­ја да ја про­дол­жат и ов­де?

Бог­да­нов­ски: Мо­ра да се спо­ме­не де­ка не си­те што се вра­ќа­ат до­ма од бо­и­шта­та на Бли­ски­от Исток ќе би­дат вклу­че­ни во те­ро­ри­стич­ки на­па­ди во сопс­тве­на­та зем­ја. Се­пак, ри­зи­кот, иа­ко мал, се­пак, по­стои и тоа од не­кол­ку при­чи­ни. По нив­но­то вра­ќа­ње мно­гу е ве­ро­јат­но де­ка има­ат пре­жи­ве­а­но пси­хо­ло­шка тра­у­ма по­вр­за­на со во­е­ни­те актив­но­сти, што ука­жу­ва на по­тре­ба­та за ре­ха­би­ли­та­ци­ја и за ре­ин­те­гра­ци­ја. Мо­жат да дејс­тву­ва­ат ка­ко ме­ди­ум за ре­гру­та­ци­ја на дру­ги, кои се за­ин­те­ре­си­ра­ни да се вклу­чат во вој­на­та. По­на­та­му има­ат до­би­е­но те­ро­ри­стич­ки ве­шти­ни што, исто та­ка, мо­же да прет­ста­ву­ва проб­лем. Мал про­цент од тие што се има­ат вра­те­но има­ат при­ме­но и раз­лич­ни ек­стре­ми­стич­ки иде­о­ло­гии. Исто та­ка, мо­же да дејс­тву­ва­ат са­мо­стој­но, без по­тре­ба од тоа да би­дат вклу­че­ни во те­ро­ри­стич­ки мре­жи и ќе­лии итн.

Разговараше: Горан Момировски
Фото: Игор Ангеловски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.