Ван­гел На­у­мов­ски – прет­став­ник на ду­хот на Охрид

Во дво­рот на се­мејс­тво­то На­у­мов­ски во Охрид, прос­ле­де­но со би­е­ње­то на илин­ден­ски­те кам­ба­ни во ми­гот ко­га за­ми­ну­ва­ше пр­ви­от ден од август, поч­на го­ле­ми­от хе­пе­нинг по­све­тен на го­ле­ми­от ма­ке­дон­ски умет­ник Ван­гел На­у­мов­ски. На­ста­нот го ор­га­ни­зи­ра­ше „Охрид­ско ле­то“ во чест на двој­ни­от ју­би­леј: де­ве­де­сет го­ди­ни од ра­ѓа­ње­то и ше­е­сет го­ди­ни од пр­ва­та из­лож­ба на На­у­мов­ски во Охрид. Пред отво­ра­ње­то на из­лож­ба­та „Го­ле­мо­то ср­це и ум на Ван­гел“ во се­меј­на­та га­ле­ри­ја „Охрид­ска пор­та – Љу­би­ца“ не­по­сред­но до не­го­во­то ател­је, со по­мош на ви­де­о­ар­хи­ва­та, на при­сут­ни­те им бе­ше пре­зен­ти­ра­но не­го­во­то не­про­цен­ли­во де­ло со сли­ка и со глас – пре­ку плат­но.

Страс­ни ко­лек­ци­о­не­ри на сли­ки од Швај­ца­ри­ја, Гер­ма­ни­ја, Ав­стри­ја, Фран­ци­ја, САД, Ар­ген­ти­на и од не­кол­ку бал­кан­ски зем­ји, во сво­и­те ко­лек­ции гриж­ли­во чу­ва­ат уни­кат­ни умет­нич­ки де­ла нас­ли­ка­ни од врв­ни­от охрид­ски и ма­ке­дон­ски умет­ник Ван­гел На­у­мов­ски. Сли­ки­те од овој истак­нат и по­твр­ден ли­ко­вен вир­ту­оз, кој ма­ке­дон­ска­та умет­ност ја прос­ла­ви пред свет­ска­та јав­ност, ги кра­сат ѕи­до­ви­те на до­мо­ви­те и на кан­це­ла­ри­и­те на мно­гу истак­на­ти по­ли­ти­ча­ри, биз­нис­ме­ни, поз­на­ти ле­ка­ри, јав­ни лич­но­сти и љу­би­те­ли на умет­но­ста на си­те кон­ти­нен­ти.

Се­пак, не­го­ви­те нај­важ­ни и нај­дра­ги де­ла од не­го­ви­от тво­реч­ки опус, кои за не­го има­ле го­ле­мо емо­тив­но зна­че­ње, се оста­на­ти во Охрид и во Ма­ке­до­ни­ја, а по не­го­ва­та смрт на­стра­на од очи­те на јав­но­ста, ги чу­ва­ат не­го­ви­те по­том­ци.

Од­бе­ле­жу­ва­ње­то на 60-го­диш­ни­на­та од не­го­ва­та пр­ва са­мо­стој­на из­лож­ба што се одр­жа­ла во Охрид во 1954 го­ди­на е глав­на­та при­чи­на по­ра­ди ко­ја не­го­во­то се­мејс­тво ре­ши овие екск­лу­зив­ни де­ла да ги со­бе­ре на ед­но ме­сто и да ги из­ло­жи во рам­ки на из­лож­ба­та „Го­ле­мо­то ср­це и ум на Ван­гел“. На из­лож­ба­та што е до­стап­на за разг­ле­ду­ва­ње до кра­јот на ле­то­то се из­ло­же­ни де­ла­та: „За­че­то­кот на веч­но­ста“, „На пре­де­лот на из­во­рот“, „Веч­но вре­ме“, „Ве­лиг­ден­ска ноќ“, „Зе­ле­на оа­за“ ка­ко и уште 15-ина дру­ги екск­лу­зив­ни сли­ки со пот­пи­сот на Ван­гел На­у­мов­ски.

– Дел од сли­ки­те што се из­ло­же­ни во га­ле­ри­ја­та би­ле дел од мно­гу зна­чај­ни и свет­ски из­лож­би. Тие би­ле из­ло­жу­ва­ни  за­ед­но со де­ла на нај­со­вре­ме­ни­те сли­ка­ри на 20 век. Се ра­бо­ти за се­меј­ни сли­ки што се чу­ва­ат во рам­ки на по­тес­но­то се­мејс­тво­то и си­те се со по­све­та. Тоа се де­ла што та­тко ми не са­кал да ги оту­ѓи би­деј­ќи му би­ле по­себ­но дра­ги не­му, на мо­ја­та по­кој­на мај­ка, ме­не или на мо­и­те се­стри. Во рам­ки на из­лож­ба­та во ател­је­то, ка­де што сли­ка­ше, се из­ло­же­ни 9 фо­то­гра­фи на не­го­ви ар­хи­те­ктон­ски скулп­ту­ри, кои беа дел од из­лож­ба во Рим – ве­ли Ру­бенс На­у­мов­ски, син на Ван­гел.

Обем­но­то тво­реш­тво на Ван­гел Ну­мов­ски би­ло из­ло­жу­ва­но на по­ве­ќе од 30 са­мо­стој­ни и 100 груп­ни из­лож­би, а не­го­ви­те де­ла се на­о­ѓа­ат во мно­гу му­зеи во Ма­ке­до­ни­ја и во странс­тво.

– За ме­не најв­пе­чат­ли­ва е збир­ка­та на сли­ки од Ван­гел што ја има Хр­ват­ски­от му­зеј на на­род­на умет­ност. Та­му има ед­на пре­крас­на по­ста­вка од елит­ни плат­на, кои го има­ат оп­фа­те­но це­ли­от пер­и­од. Из­ло­же­ни се цр­те­жи и сли­ки од си­те тех­ни­ки што ги ра­бо­тел. Имам соз­на­ни­ја за бо­га­ти  при­ват­ни ко­лек­ции на не­го­ви сли­ки во Швај­ца­ри­ја и во Гер­ма­ни­ја, но и за по­е­ди­неч­ни сли­ки во при­ват­ни до­мо­ви во мно­гу стран­ски зем­ји – ве­ли не­го­ви­от син Ру­бенс.

Во пе­де­сет­ти­те го­ди­ни Ван­гел На­у­мов­ски ја на­пра­вил пр­ва­та из­лож­ба по ко­ја дој­де не­го­ва­та за­пад­но­е­вроп­ска ре­не­сан­са пре­ку из­лож­би та­му или не­го­ви­те де­ла би­ле по­ста­ве­ни во не­кои го­ле­ми ме­тро­по­ли на за­пад­на­та ци­ви­ли­за­ци­ја. Тој е единс­тве­ни­от од овие про­сто­ри што имал лич­на пре­пи­ска со го­ле­ми­от Са­ла­ва­дор Да­ли, кој се под­го­тву­вал да дој­де на го­сти во Охрид. Са­мо­то тоа го пра­ви фи­гу­ра ка­ква што ре­тко се на­о­ѓа на на­ши­ве про­сто­ри.

– Ван­гел е сли­кар од бај­ки­те – ре­кол за не­го со вос­хит слав­ни­от Сал­ва­дор Да­ли сре­де Па­риз во 1970 го­ди­на по по­се­та­та на не­го­ва­та из­лож­ба.

Со оду­ше­ву­ва­ње бе­ше прос­ле­ден пор­тре­тот на Ван­гел од но­ви­нар­ка­та и по­е­те­са Гор­да­на Ми­ха­и­ло­ва – Бош­ња­ков­ска, а бу­ра од емо­ции пре­диз­ви­ка до­ку­мен­тар­ни­от филм на Ки­рил Тем­ков, ра­бо­тен пред 40 го­ди­ни за то­гаш­на­та вто­ра про­гра­ма на Те­ле­ви­зи­ја Скоп­је, кој бе­ше до­че­кан и ис­пра­тен со ап­ла­уз.

– Пр­ли­че­во­то мо­то: „И ко­га ме­не ќе ме не­ма тоа што го на­пи­шав оста­на и тоа ќе ка­же што сум и кој сум“, ва­жи и за Ван­гел На­у­мов­ски. Тоа што Ван­гел го оста­ви и на­пра­ви и не са­мо во тра­ги­те што ги на­пра­ви во дру­ги­те умет­но­сти, ту­ку во не­го­ви­те де­ла што се при­сут­ни  во му­зе­и­те, во ка­та­ло­зи­те, во го­ле­ма­та кни­га од нај­го­ле­ми­от европ­ски умет­нич­ки кри­ти­чар Ото Би­ха­љин  – Ме­рин. Тој има­ше полн жи­вот и тој е чо­век што го ос­тва­рил сво­е­то де­ло. Тој бе­ше ре­пре­зент на ду­хот на Охрид и на ма­ке­дон­ско­то сли­карс­тво и тво­реш­тво. Ни­кој што не­што зна­че­ше во зем­ја­та не про­пу­шта­ше да дој­де ту­ка и мно­зи­на мо­леа да зе­мат сли­ка и не­што од не­го­во­то тво­реш­тво за да им оста­не – ре­че Ки­рил Тем­ков.

„Илин­ден­ски­от хе­пе­нинг“ е, всуш­ност, во­ста­но­вен ток­му од Ван­гел На­у­мов­ски во да­леч­на­та 1987 го­ди­на. Спро­ти 2 август, со го­ди­ни на исто­то ме­сто се слу­чу­ваа на­ста­ни во кои се ис­преп­ле­ту­ваа сли­карс­тво­то, по­е­зи­ја­та и му­зи­ка­та. Де­ло­то на Ван­гел во си­те сфе­ри на умет­но­ста се чи­ни до­пр­ва ќе би­де пред­мет на истра­жу­ва­ња за­што во се­бе исто­вре­ме­но го со­др­жи ми­гот и вон­вре­мен­ско­то. Во не­го пул­си­ра и дла­бо­чи­на­та и си­ни­ло­то на не­бо­то и жи­во­тот на при­ро­да­та. При­сут­ни­те беа во мож­ност да ви­дат и не­го­ви де­ла во три­ди­мен­зи­о­нал­на тех­но­ло­ги­ја.

(Пишува: Невена Поповска
Текст објавен во 101. број на неделникот „Република“, 8.08.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.