Попоски: Амнезијата на вредностите е опасна за ЕУ

Ни­ко­ла По­по­ски е еден од ма­ке­дон­ски­те ви­со­ки офи­ци­јал­ни прет­став­ни­ци што од­лич­но ги поз­на­ва­ат Европ­ска­та уни­ја и на­чи­ни­те на кои се до­не­су­ва­ат од­лу­ки и се спро­ве­ду­ва по­ли­ти­ка­та во неа. Овој дип­ло­мат, кој­што сво­е­то обра­зо­ва­ние, ме­ѓу дру­ги­те, го офор­му­вал и на пре­стиж­ни­от европ­ски ко­леџ во Бриж ка­де што ма­ги­стри­рал на европ­ски ин­те­гра­ции, по­сто­ја­но апе­ли­ра на по­чи­ту­ва­ње на прин­ци­пи­те и на вред­но­сти­те на кои се по­ви­ку­ва и, во крај­на ли­ни­ја, е из­гра­де­на Европ­ска­та уни­ја. Ко­ри­стеј­ќи го сво­е­то искус­тво ка­ко ам­ба­са­дор на Ма­ке­до­ни­ја во Европ­ска­та уни­ја во Бри­сел (2010-2011), до­бро знае де­ка не се­ко­гаш европ­ски­те пра­ви­ла се упо­тре­бу­ва­ат она­ка ка­ко што се по­ста­ве­ни од неј­зи­ни­те ос­но­ва­чи. За­се­га ни­ту тој ни­ту Ма­ке­до­ни­ја не про­нај­де на­чин ка­ко да се спро­тив­ста­ви на грч­ко­то са­мо­во­лие кое не са­мо што ди­рект­но ги кр­ши европ­ски­те по­сту­ла­ти ту­ку и ја ос­лаб­ну­ва сли­ка­та за за­ед­ни­ца­та ко­ја­што ва­жи за ед­на од нај­ус­пеш­ни­те ин­те­гра­тив­ни про­це­си во исто­ри­ја­та на чо­веш­тво­то. И во ова ин­терв­ју и прет­ход­но за вре­ме на пос­лед­ни­те на­ста­пи во Бри­сел и во дру­ги пре­стол­ни­ни, По­по­ски, по­крај лич­ни­те кон­та­кти, по­сто­ја­но ја ко­ри­сти нај­сил­на­та кар­та што во мо­мен­тов ја има не­го­ва­та зем­ја – ме­ѓу­на­род­но­то пра­во и пре­су­да­та во Хаг, ка­ко и ма­ке­дон­ско­то ре­форм­ско пор­тфо­лио бла­го­да­ре­ние на што ве­ќе пет го­ди­ни по ред се до­би­ва пре­по­ра­ка за по­че­ток на пре­го­во­ри за членс­тво во ЕУ.

Грч­ки­от пре­ми­ер Ан­до­нис Са­ма­рас пред европ­ски прет­став­ни­ци ди­рект­но по­со­чи де­ка не по­стои ма­ке­дон­ски ја­зик агра­ди­ме ов­де. Ка­ко да се тол­ку­ва таа из­ја­ва во кон­текст на спо­рот за име­то?
Попоски: Ед­но тол­ку­ва­ње мо­же да е де­ка е кон­зи­стен­тен со ед­на по­ли­тич­ка аген­да ви­де­на пред два­е­се­ти­на го­ди­ни, а пра­кти­ку­ва­на и мно­гу по­ра­но. Аген­да ос­но­ва­на на отфр­ла­ње на раз­лич­но­сти­те и прет­по­чи­та­ње на си­ла­та над пра­во­то. Дру­го тол­ку­ва­ње мо­же да е чи­сто по­ли­тич­ко, со по­ра­ка до­ма де­ка ни­кој не е по­го­лем Грк од ме­не по ова пра­ша­ње. Тре­то, кон­ста­та­ци­ја де­ка зад спо­рот со име­то стои по­го­лем спор: тој за при­фа­ќа­ње­то на тоа се­кој на­род да има пра­во да се се­бе­и­ден­ти­фи­ку­ва и сом­неж кон про­е­ктот за мир­на и обе­ди­не­та Евро­па без про­ме­на на гра­ни­ци­те. Кое и да е, не е нај­среќ­но од­бра­но.

По­се­та­та на Ну­ланд на Ма­ке­до­ни­ја и по­ра­ка­та на Мер­кел во вр­ска со спо­рот за име­то дој­доа ре­чи­си во исто вре­ме. Зна­чи ли тоа де­ка мо­же да се оче­ку­ва по­се­ри­о­зен ан­гаж­ман од Ва­шин­гтон и од Бер­лин за ре­ша­ва­ње напроб­ле­мот што го на­мет­на Гр­ци­ја?
Попоски: И Ва­шин­гтон и Бер­лин се свес­ни де­ка без ни­вен ан­гаж­ман, ра­бо­та­та са­ма не мо­же да се ре­ши во раз­у­мен рок. Иде­ал­но, си­те би са­ка­ле да се дој­де до са­мо­соз­да­ден грч­ко-ма­ке­дон­ски до­го­вор, за што би им че­сти­та­ле на стра­ни­те и жи­во­тот би про­дол­жил да те­че. Во пра­кти­ка, мал­ку е ве­ро­јат­но да дој­де до тоа без нив. Си­те се мно­гу вни­ма­тел­ни да не дој­де до ти­пич­ни­те емо­тив­ни ре­ак­ции од Ати­на. Мис­лам де­ка би се ан­га­жи­ра­ле, но не би са­ка­ле во ни­кој слу­чај тоа да се одра­зи не­га­тив­но на дол­га­та ли­ста оче­ку­ва­ња на ко­ја Ати­на тре­ба да ра­бо­ти след­ни­ов пер­и­од. Има мно­гу ра­бо­ти кои од над­вор се пер­це­пи­ра­ат ка­ко мно­гу по­дра­ма­тич­ни за Гр­ци­ја откол­ку име­то.

Кол­ку е слу­чај­на из­ја­ва­та на гер­ман­ска­та кан­це­лар­ка де­ка, освен име­то, проб­лем е и иден­ти­те­тот? Да­ли со јав­но­то приз­на­ва­ње на Мер­кел де­ка јуж­ни­от со­сед, освен име­то, ни го ос­по­ру­ва и иден­ти­те­тот се отво­ра до­пол­ни­те­лен проб­лем?
Попоски: Не е но­вост де­ка јуж­ни­от со­сед не­ма проб­лем са­мо со име­то. Впро­чем, име­то ус­пе­а­ле да го про­ме­нат во де­ве­де­сет­ти­те го­ди­ни на ми­на­ти­от век ко­га за дел од све­тот сме ста­на­ле по­ра­неш­на ју­гос­ло­вен­ска Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја. Ам­би­ци­и­те одат под­ла­бо­ко, и тоа го има­ат уви­де­но си­те што го сле­де­ле спо­рот. По­ра­ди тоа, и Ати­на бе­га од по­чи­ту­ва­ње на пра­во­то и на де­мо­крат­ски­те стан­дар­ди во оваа об­ласт. А, ние има­ме ин­те­рес тие да се за­чу­ва­ат. Би­тка­та е пра­во нас­про­ти си­ла.

По­ра­ди цвр­сти­от став на грч­ка­та вла­да и не­за­ин­те­ре­си­ра­но­ста на го­ле­ми­те си­ли да из­вр­шат при­ти­сок врз Ати­на, очиг­лед­но е де­ка е по­треб­но бр­зо да пре­зе­ме­ме не­кои че­ко­ри со кои би из­лег­ле од ќор-со­ка­кот. По­стои ли план ка­ко ќе го на­пра­ви­ме тоа?
Попоски: Да. По­зи­ци­ја­та над­вор се­ко­му е тол­ку до­бра кол­ку што е до­бро до­ма. Мо­ра­ме не­у­мор­но и те­мел­но да ра­бо­ти­ме до­ма, да по­ста­ву­ва­ме стан­дар­ди, да ги сле­ди­ме дос­лед­но и да ја јак­не­ме до­вер­ба­та на гра­ѓа­ни­те де­ка др­жа­ва­та се гри­жи да има пра­ви­ла на од­не­су­ва­ње и тие пра­ви­ла да ва­жат за си­те. Тоа е пла­нот. Кол­ку што сме по­до­бри до­ма, тол­ку ќе би­де по­те­шко за Ати­на да ни по­ста­ву­ва преч­ки и да ба­ра из­го­во­ри. Во крај­на ли­ни­ја, кол­ку што сме по­до­бри до­ма, тол­ку сме по­мал­ку за­вис­ни од вол­ја­та на друг, ма­кар и бил во ЕУ.

Ни­миц нај­а­ви по­се­та. Под­го­тве­ни ли сме да го иско­ри­сти­ме мо­мен­ту­мот за не­ка­ков по­го­лем че­кор на­пред во раз­го­во­ри­те и по­крај тоа што ре­ал­но не оче­ку­ва­ме де­ка Гр­ци­ја ќе се пов­ле­че од цр­ве­на­та ли­ни­ја?
Попоски: До­бро е што до­а­ѓа, но по­мал­ку е до­бро што ни­кој не оче­ку­ва де­ка во Ати­на се­ри­оз­но се раз­мис­лу­ва за ско­раш­но ре­ше­ние. Ние сме мо­ти­ви­ра­ни најм­но­гу. Во за­лож­ниш­тво ни се др­жи ид­ни­на­та во НА­ТО и во ЕУ. Но, са­мо на­ша­та жел­ба не е до­вол­на. Тре­ба ве­тер од круп­ни зем­ји-член­ки и вра­ќа­ње кон ос­нов­ни­те европ­ски вред­но­сти. Во мо­мен­тов ако не­што е опас­но за Евро­па, тоа е ри­зи­кот да се за­бо­ра­ва­ат вред­но­сти­те зад кои стои про­е­ктот на­ре­чен ЕУ. За­тоа и од­лу­чу­ва­чи во Бри­сел ве­ќе глас­но ве­лат де­ка има­ат се­ри­о­зен проб­лем со на­чи­нот на кој го во­дат ин­те­гра­ци­ски­от про­цес со Ма­ке­до­ни­ја. Ар­гу­мен­ти­те им се де­ка одам­на се фр­ли­ле прин­ци­пи­те и про­ве­ре­ни­те ме­ха­низ­ми за од­во­ју­ва­ње на проб­лем ме­ѓу две зем­ји, ин­те­гри­ра­ње во ЕУ и ре­ша­ва­ње на две­те ра­бо­ти за­ед­но. Епи­ло­гот е мо­ра­лен проб­лем.

За­се­га ре­чи­си е јас­но де­ка Ма­ке­до­ни­ја во Kар­диф не­ма да до­бие по­ка­на за членс­тво во НА­ТО. Сме­та­те ли де­ка има про­стор да се про­ме­ни си­ту­а­ци­ја­та и ка­ко?
Попоски: Не. Кар­диф не­ма да би­де за про­ши­ру­ва­ње. Мно­гу­ми­на во НА­ТО мис­лат де­ка прет­ход­ни­те про­ши­ру­ва­ња во­де­ле кон кли­ма на кон­фрон­та­ци­ја на исто­кот на али­јан­са­та. Ид­ни­на­та на Авга­ни­стан и но­ви­те ре­ал­но­сти на Исто­кот ќе би­дат пред­мет на од­лу­ки за али­јан­са­та. За нас и без тоа не е по­тре­бен са­мит. По­треб­но е грч­ки­от прет­став­ник на ам­ба­са­дор­ско ни­во да ким­не по­тврд­но со гла­ва­та.

Ка­ко го оце­ну­ва­те по­те­гот на Ну­ланд да не се срет­не со ни­ту еден прет­став­ник од опо­зи­ци­ја­та?
Попоски: Не ја знам зад­ни­на­та. Но, на си­те им е јас­но де­ка оцен­ка­та од над­вор за кре­ди­би­ли­те­тот и се­ри­оз­но­ста во таа сре­ди­на е на нај­ни­ско ни­во.

Но­ви­от пре­тсе­да­тел на Европ­ска­та ко­ми­си­ја, Жан-Клод Јун­кер, отво­ре­но ка­жа де­ка во не­го­ви­от ман­дат про­ши­ру­ва­ње­то не­ма да би­де при­о­ри­тет на ЕУ. Што зна­чи тоа за ма­ке­дон­ски­те евро­ин­те­гра­ции?

Попоски: По­ра­ка­та е чес­на. Во ЕУ има чув­ство де­ка во ми­на­то­то се из­бр­зу­ва­ло со про­ши­ру­ва­ња­та. Не­ма јав­на под­др­шка да се за­др­жи трен­дот. Не им изг­ле­да дра­ма­тич­но за да се из­бр­зу­ва по­втор­но. Ве­лат де­ка од­лу­ка за нов влез не­ма да има пет го­ди­ни. Мно­гу по­ко­рект­но откол­ку да се ве­ту­ва и за­ла­жу­ва од го­ди­на во го­ди­на и по­тоа да се ба­ра­ат из­го­во­ри. Не­што што е поз­на­то за нас од грч­ка­та али­би игра и не­пра­вед­но­то вле­че­ње на евро­ин­те­гра­ци­ски­от про­цес од стра­на на Ати­на. Што е пла­нот се­га? Да си се за­фа­ти­ме до­ма со сѐ што ни е по­треб­но за по­ви­со­ки стан­дар­ди и во ман­да­тот на оваа Ко­ми­си­ја да по­стиг­не­ме ни­во на усог­ла­се­ност на зем­ја-член­ка. Тоа за­ви­си са­мо од нас. Со тоа им ги пра­ви­ме и по­те­шки из­го­во­ри­те на тие што се стре­мат да ни го по­пре­чат на­пре­до­кот.

Кол­ку се по­до­бре­ни од­но­си­те со Бу­га­ри­ја по за­ед­нич­ко­то сла­ве­ње на Св. Ки­рил и Ме­то­диј? До ка­де е пот­пи­шу­ва­ње­то на до­го­во­рот за до­бро­со­седс­тво?
Попоски: Во пра­кти­ка мно­гу по­стиг­нав­ме пре­ку про­е­кти за кли­ма­та, ин­фра­стру­кту­ра­та и ди­ску­сии ме­ѓу исто­ри­ча­ри, ду­ри и рам­ка за за­ем­но ре­е­ми­ту­ва­ње на ТВ-сиг­нал кај со­се­дот. Ра­бот­ни­те гру­пи ре­чи­си ја за­вр­ши­ја ра­бо­та­та за си­те ас­пе­кти на би­ла­те­рал­ни­от до­го­вор. Се­пак, по по­ли­тич­ки­от раз­вој та­му, се чи­ни де­ка ќе мо­ра да по­че­ка­ме до из­бо­рот на но­ва вла­да во Бу­га­ри­ја за да се за­о­кру­жи про­це­сот. Ние сме на рас­по­ла­га­ње да го за­о­кру­жи­ме про­це­сот во за­ед­нич­ки ин­те­рес.

На ал­бан­ски­от и на ко­сов­ски­от ам­ба­са­дор им ука­жа­вте де­ка Ма­ке­до­ни­ја не­ма да при­фа­ти ме­ша­ње во вна­треш­ни­те ра­бо­ти во вр­ска со слу­ча­јот „Мон­струм“, по што сле­ду­ва­ше и ни­вен од­го­вор. Мо­же­ме ли во ид­ни­на да оче­ку­ва­ме и дру­ги оби­ди за вме­шу­ва­ње на со­се­ди­те во до­маш­ни со­би­ти­ја?
Попоски: Не мис­лам де­ка е ко­рис­но за ко­ја би­ло др­жа­ва, осо­бе­но во сре­ди­на ка­ко бал­кан­ска­та, да не­гу­ва кул­ту­ра на пре­ку­гра­ни­чен ин­тер­вен­ци­о­ни­зам. Мо­ра да се на­вик­не­ме на ин­сти­ту­ци­о­нал­но дејс­тву­ва­ње во др­жав­ни рам­ки. Мис­лам де­ка на­ме­ри­те на офи­ци­јал­на Ти­ра­на и на При­шти­на не беа во на­со­ка на до­ле­ва­ње мас­ло на ог­нот. Но, свес­но или не, тоа мо­же да би­де пра­ктич­на пос­ле­ди­ца. По­ве­ќе изг­ле­да де­ка ме­ша­ње­то кај еден со­сед е одраз на вна­тре­по­ли­тич­ка кли­ма и нат­пре­вар за тоа кој суб­јект е по­го­лем за­штит­ник на пре­ку­гра­нич­на­та на­ци­о­нал­на ка­у­за. Не са­кај­ќи, во­да­та се но­си на во­де­ни­ца на не­кои кои отво­ре­но са­ка­ат по­дел­би и по­и­на­кви гра­ни­ци и уре­ду­ва­ња.

Нај­важ­но за нас е што во Ал­ба­ни­ја и во Ко­со­во има­ме при­ја­те­ли и парт­не­ри со кои са­ка­ме европ­ска ид­ни­на. Не­ко­гаш мо­же и ме­ѓу при­ја­те­ли да има не­до­раз­би­ра­ње. Долж­ност ни е отво­ре­но да ги ка­же­ме и за­ед­но да ра­бо­ти­ме за уште по­сил­на и по­о­тво­ре­на со­ра­бо­тка. Тоа и ќе го пра­ви­ме зо­што ус­пе­хот е за­ед­нич­ки.

Гр­ци­ја се за­ка­ну­ва со но­во ве­то за Ал­ба­ни­ја по­ра­ди мор­ска­та гра­ни­ца ме­ѓу две­те зем­ји ка­де што има ре­зер­ви на на­фта и на гас. Мож­но ли е по ве­то­то за Ма­ке­до­ни­ја но­во ве­то од Гр­ци­ја за ЕУ на Бал­ка­нот?
Попоски: Тоа не би го по­са­кал ни­ко­му. Ни­ту, пак, мис­лам де­ка тоа би му по­мог­на­ло на ко­го би­ло. Дај бо­же и нам да ни го сим­нат ве­то­то на­ме­сто да во­ве­ду­ва­ат но­во за наш со­сед.

Пред не­кол­ку де­на ста­на­вте та­тко. Ка­ква ид­ни­на оче­ку­ва­те за Ва­ше­то де­те во Ма­ке­до­ни­ја и ко­га оче­ку­ва­те да ги иско­ри­сти при­до­би­вки­те ка­ко гра­ѓа­нин на Европ­ска­та уни­ја?
Попоски: Со се­та по­чит кон најм­ла­ди­те, по­са­ку­вам и на­ша­та ге­не­ра­ци­ја да ги иско­ри­сти бе­не­фи­ти­те ка­ко гра­ѓа­ни на ЕУ. Мис­лам де­ка е со­се­ма ос­твар­ли­во до кра­јот на оваа де­це­ни­ја це­ли­от ре­ги­он да би­де во за­ед­нич­ки стру­кту­ри. Тие ќе би­дат раз­лич­ни од де­неш­ни­те. Ни­ти ЕУ де­нес ќе би­де ка­ко таа во 2020 го­ди­на, уште по­мал­ку НА­ТО. Но, за нас две­те се нај­до­бра мож­ност. Што по­ско­ро, тоа по­до­бро. Уште по­ве­ќе што со ма­ке­дон­ско­то членс­тво во нив дра­стич­но ќе го на­ма­ли­ме про­сто­рот да би­де­ме ос­по­ру­ва­ни и да ни се на­мет­ну­ва­ат двој­ни стан­дар­ди, ка­ко што де­нес се пра­ви без око да му треп­не не­ко­му. Над­вор од нив, ка­ко ма­ла др­жа­ва сре­де Бал­кан, оста­ну­ва­ме пред­мет на не­прин­ци­пи­ел­ни уце­ни. Без ни­ка­кви илу­зии де­ка во ЕУ и во НА­ТО сѐ е иде­ал­но, тие, се­пак, се нај­до­бри­от мо­дел што ре­ал­но ни ну­ди зна­чај­но по­свет­ла ид­ни­на во Ма­ке­до­ни­ја.

Разговараше: Ненад Мирчевски
Фото: Република
(Интервјуто со министерот Никола Попоски е објавено во 99. број на неделникот Република, 25.07.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.