Парадокс или кога Ахил ќе ве погоди во Ахиловата петица

Лон­дон ја по­го­ди Ати­на во Ахи­ло­ва­та пе­ти­ца, ко­ја е сим­бол за сла­ба точ­ка, ран­ли­вост или ви­со­ко ни­во на чув­стви­тел­ност. А сла­ба точ­ка на Гр­ци­ја со де­це­нии ѝ е устав­но­то име на на­ша­та зем­ја. Ток­му не­го­ва­та упо­тре­ба бе­ше при­чи­на за не­у­чес­тво­то на Гр­ци­ја на пре­стиж­ни­от гло­ба­лен са­мит „За­пи­ра­ње на се­ксу­ал­но­то на­силс­тво за вре­ме на конф­ликт“, кој се одр­жу­ва од 10 до 13 ју­ни во бри­тан­ска­та пре­стол­ни­на.

Се­пак, во це­ла­та по­ли­тич­ка грч­ка тра­ги­ко­ме­ди­ја нај­ин­те­ре­сен бе­ше фа­ктот што до­де­ка Ве­ли­ка Бри­та­ни­ја ја га­ѓа­ше Гр­ци­ја во Ахи­ло­ва­та пе­ти­ца, на ме­сто­то на на­ста­нот (за Гр­ци­те зло­стор­ни­кот) бе­ше и Ахил. Све­тот одам­на ги пре­поз­на­ва ли­ко­ви­те од ли­те­ра­ту­ра­та и од исто­ри­ја­та спо­ред нив­ни­те нај­ре­пре­зен­та­тив­ни прет­став­ни­ци на го­ле­мо­то плат­но, од­нос­но по акте­ри­те што ја игра­ле нив­на­та уло­га. За не­сре­ќа на Гр­ци­ја, Хо­ме­ро­ви­от ју­нак Ахил, со ко­го тие тол­ку мно­гу се гор­де­ат, пред све­тот е во­зоб­ли­чен ток­му во Бред Пит.

За тра­ге­ди­ја­та, пак, да до­бие дра­стич­ни и хи­сте­рич­ни раз­ме­ри за Ати­на, ко­ја сѐ уште жи­вее во исто­ри­ја­та, а за што до­бар до­каз се од­но­сот кон на­ша­та зем­ја и си­те ве­та и бло­ка­ди, до­ма­ќин­ка на са­ми­тот во Лон­дон бе­ше со­пру­га­та на Пит, актер­ка­та и пра­те­нич­ка на ООН, Ан­џе­ли­на Џо­ли. Сим­бо­ли­ка­та со неа е уште по­страш­на за грч­ки­те са­мо­бен­ди­са­ни по­ли­ти­ча­ри заг­ла­ве­ни во исто­ри­ја­та би­деј­ќи све­тот ја пре­поз­на­ва по уло­га­та на Олим­пи­ја, мај­ка­та на Але­ксан­дар Ма­ке­дон­ски. Од­нос­но, се­ко­гаш ко­га не­кој ќе по­мис­ли на Ахил, го за­мис­лу­ва Бред Пит, а оли­це­тво­ре­ние на Олим­пи­ја за жи­те­ли­те на Зем­ји­на­та топ­ка е Ан­џе­ли­на Џо­ли. Во це­ла­та при­каз­на не­до­сти­га­ше са­мо уште Ко­лин Фа­рел, кој игра­ше за­ед­но со Џо­ли и го глу­ме­ше Але­ксан­дар Ве­ли­ки. Мал­ку­ми­на се се­ќа­ва­ат на Ри­чард Бар­тон кој, исто та­ка, го глу­ме­ше Але­ксан­дар, но тој, ба­рем за екс­ју­гос­ло­ве­ни­те, оста­ну­ва филм­ски­от Ти­то. При­сус­тво­то на Фа­рел во Лон­дон, ед­но­став­но, ќе бе­ше прем­но­гу за Гр­ци­ја…

Ви­ли­јам Хејг, бри­тан­ски­от шеф на дип­ло­ма­ти­ја­та, кој бе­ше ко­до­ма­ќин на пре­стиж­ни­от на­стан, ја да­де по­ли­тич­ка­та те­жи­на на грч­ки­от по­раз, со кој во рок од са­мо де­се­ти­на де­на Ма­ке­до­ни­ја по­бе­ди со 3:0. Дру­ги­те две по­бе­ди ни ги до­не­се ра­ко­мет­на­та ре­пре­зен­та­ци­ја, но тоа не го на­ма­ли фа­ктот за по­бе­да во Ати­на, Скоп­је, па и во Лон­дон. Скеп­ти­ци­те ќе ре­чат де­ка е не­вкус­но ме­ша­ње­то на спор­тот и на по­ли­ти­ка­та, но де­гу­тант­но­ста на це­ла­та игра ја на­мет­на Гр­ци­ја, ко­ја, по­ра­ди упо­тре­ба­та на на­ше­то устав­но име, го отка­жа учес­тво­то на нај­го­ле­ми­от свет­ски на­стан про­тив се­ксу­ал­на­та зло­у­по­тре­ба на же­на­та. За да би­де по­го­ле­ма ми­зе­ри­ја­та, са­ми­тот го бој­ко­ти­ра­ше и Ки­пар, кој ре­ал­но е вто­ра грч­ка др­жа­ва и чии жи­те­ли се – Гр­ци.

Гр­ци­ја ви­де тро­јан­ски коњ во са­ми­тот

Ве­ста за са­ми­тот ми­на мла­ко низ ма­ке­дон­ски­те ме­ди­у­ми, без по­го­ле­мо вни­ма­ние, дел од ше­го­биј­ци­те пре­не­соа и де­ка Ан­џе­ли­на Џо­ли нѐ приз­на­ла под устав­но­то име. Пре­не­брег­ну­вај­ќи го фа­ктот за уда­рот што овој на­стан им го до­не­се на на­ши­те емо­тив­ни со­се­ди. Очиг­лед­но, ни­шка­та на шоу-биз­нис, пре­диз­ви­ка­на ток­му со при­сус­тво­то на Џо­ли и на Пит, го надв­ла­деа мо­мен­тот што ор­га­ни­за­тор на на­ста­нот бе­ше бри­тан­ско­то МНР, а ток­му Фо­рин офи­сот е сто­же­рот на ед­на од најв­ли­ја­тел­ни­те член­ки во НА­ТО и во ЕУ. Те­жи­на­та ја зго­ле­му­ва и фа­ктот што Гр­ци­ја го сто­ри тоа во вре­ме на пре­тсе­да­ва­ње со ЕУ или, ка­ко што сме­та­ат мно­гу­ми­на, кра­јот го кра­си де­ло­то. Гле­да­но од стра­на и имај­ќи пред­вид во ка­ков исто­ри­ски филм жи­ве­ат на­ши­те со­се­ди, осо­бе­но нив­ни­те по­ли­ти­ча­ри, нај­ве­ро­јат­но во лон­дон­ски­от са­мит ви­доа дел од грч­ки­от фолк­лор, по­вр­зан ток­му со ли­кот на Ахил и со Хо­ме­ро­ва­та „Или­ја­да“. Спо­ред ре­ак­ци­ја­та, лу­цид­ни­от ум на офи­ци­јал­на Ати­на во учес­тво­то на ва­ков гло­ба­лен на­стан за за­шти­та на же­ни­те од се­ксу­ал­но на­силс­тво во конф­ликт ви­де тро­јан­ски коњ, за­чи­нет со устав­но­то име на на­ша­та зем­ја.

Ко­га ве­лат де­ка ос­но­ва­та на ва­ше­то по­сто­е­ње, а во овој слу­чај дип­ло­ма­ти­ја, е пра­ве­ње­то спле­тки и за­го­во­ри, нор­мал­но е и вие да оче­ку­ва­те од дру­ги­те та­ков при­стап, кол­ку и да не е ви­сти­на тоа.

Се­пак, Гр­ци­ја ед­но­став­но не мо­же­ше да се по­ни­жи и да при­фа­ти да учес­тву­ва за­ед­но со Ма­ке­до­ни­ја, ко­ја овој пат, за про­ме­на, бе­ше рам­но­прав­на и прет­ста­ве­на со устав­но­то име. По­те­гот, кој нај­ве­ро­јат­но бил про­тол­ку­ван ка­ко ни­зок или удар „под па­зу­ви“, не го из­др­жаа ни­ту нив­ни­те со­на­род­ни­ци од Ки­пар, кои во оби­дот да да­дат „ма­сов­ност“ на бој­ко­тот, во сво­ја­та не­ин­вен­тив­ност и па­те­ти­ка по мал­ку ли­чеа на опо­зи­ци­ја­та од зем­ја­та чие име не го приз­на­ва­ат. Еван­ге­лос Ве­ни­зе­лос, пак, кој бе­ше по­ка­нет да при­сус­тву­ва на на­ста­нот, не смог­на си­ли за овој чин, а на­бр­гу по не­го исти­от ан­ти­ма­ке­дон­ски симп­том го за­фа­ти и ки­пар­ски­от ми­ни­стер Хри­сто­фо­рос Фо­ка­и­дис.

До­пол­ни­тел­на, го­ле­ма ду­шев­на бол­ка на на­ши­те со­се­ди им соз­да­де сред­ба­та на ма­ке­дон­ски­от шеф на дип­ло­ма­ти­ја­та, Ни­ко­ла По­по­ски, со Бред Пит и со Ан­џе­ли­на Џо­ли. По­ра­зи­те­лен бе­ше и де­лот во кој се пре­не­се де­ка збо­ру­ва­ле за Ма­ке­до­ни­ја и де­ка Пит зна­ел мно­гу ра­бо­ти за на­ша­та зем­ја. Во те­кот на раз­го­во­рот им се при­дру­жи­ла и со­пру­га­та Џо­ли. По­по­ски, ба­рем во умот на Гр­ци­те, се на­шол во при­ја­тен раз­го­вор со Ахил и со Олим­пи­ја.

Ла­за­ров оп­ти­мист, Бо­цев­ски не оче­ку­ва ниш­то од Велс

Слу­чај­но или не, но при­ка­ска­та со са­ми­тот во Лон­дон до­а­ѓа на ре­чи­си три ме­се­ци пред са­ми­тот на НА­ТО во Велс. Иа­ко, ток­му но­ви­от ми­ни­стер за од­бра­на, Зо­ран Јо­лев­ски, во пр­ви­те из­ја­ви истак­на де­ка на Ма­ке­до­ни­ја не ѝ е по­тре­бен са­мит за да до­бие членс­тво, но поз­на­ва­чи­те на со­стој­би­те сво­и­те оче­ку­ва­ња ги те­ме­лат ток­му на со­би­рот во Кар­диф. Да­ли упо­тре­ба­та на устав­но­то име на др­жа­ва­та ток­му во Ве­ли­ка Бри­та­ни­ја, мал вре­мен­ски пер­и­од пред ви­со­ка­та сред­ба на али­јан­са­та, има предз­нак на по­зи­тив­ни на­ста­ни за Ма­ке­до­ни­ја или, се­пак, се­то тоа е уто­пи­ја. Ма­ке­до­ни­ја пред ре­чи­си еден ме­сец поч­на зат­скри­е­на дип­ло­мат­ска офан­зи­ва, во ко­ја нај­пр­во пре­тсе­да­те­лот Ѓор­ге Ива­нов бе­ше на ина­у­гу­ра­ци­ја­та на Пе­тро По­ро­шен­ко во Ки­ев, а на­бр­гу за прв чо­век на од­бра­на­та бе­ше наз­на­чен ам­ба­са­до­рот во САД, Зо­ран Јо­лев­ски. Два­та че­ко­ра се про­тол­ку­ваа и ка­ко ма­ке­дон­ско приб­ли­жу­ва­ње кон Ва­шин­гтон, а ги да­де ли са­ми­тот во Лон­дон пр­ви­те ре­зул­та­ти? По­вр­за­но­ста на две­те зем­ји е нес­пор­на, осо­бе­но во НА­ТО и на во­ен план. Во ме­ѓу­на­род­ни­те ку­ло­а­ри, ток­му Ве­ли­ка Бри­та­ни­ја се сме­та за дес­на, а че­сто и за про­дол­же­на ра­ка на САД во ос­тва­ру­ва­ње­то на ге­о­стра­те­ги­ски­те ин­те­ре­си на нај­моќ­на­та др­жа­ва. Ма­ке­дон­ски­те поз­на­ва­чи на со­стој­би­те со спро­тив­ста­ве­ни мис­ле­ња и оче­ку­ва­ња.

Да­ли акту­ел­на­та ге­о­по­ли­тич­ка кон­сте­ла­ци­ја, пре­диз­ви­ка­на од слу­чу­ва­ња­та по­вр­за­ни со Укра­и­на, отво­ра про­стор за Ма­ке­до­ни­ја? Про­фе­со­рот по ме­ѓу­на­род­но пра­во Ла­зар Ла­за­ров е оп­ти­мист. Ве­ли, на Ва­шин­гтон и на Лон­дон им е дој­де­но пре­ку гла­ва од од­не­су­ва­ње­то на Ати­на.

Лазаров: Оп­ти­ми­зам мо­ра да по­стои, но пра­ша­ње­то е кол­ку тој е ре­а­лен. Не са­мо по­ра­ди кри­за­та во Укра­и­на, ту­ку и по­ра­ди при­до­не­сот на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја во во­е­ни­те ми­сии, кои одат во при­лог на тоа на­ша­та зем­ја да ста­не член­ка на НА­ТО. Ние да­ва­ме по­го­лем при­до­нес од мно­гу зем­ји вклу­чу­вај­ќи ја и Гр­ци­ја, има­ме зна­чи­тел­но по­го­ле­мо учес­тво во ми­ров­ни­те ми­сии. Кај ме­не пре­ов­ла­ду­ва оп­ти­миз­мот. И Ма­ке­до­ни­ја му е по­треб­на на НА­ТО, и не са­мо на НА­ТО, ту­ку и на ЕУ, а се­то тоа е по­вр­за­но со со­стој­би­те на Бал­ка­нот. Ста­вот на САД е нај­ва­жен. Се­пак, за жал, де­мо­кра­ти­те се по­мал­ку нак­ло­не­ти кон Ма­ке­до­ни­ја од ре­пуб­ли­кан­ци­те. Ште­та што са­ми­тот на НА­ТО во Бу­ку­решт се слу­чи ко­га ман­да­тот на Џорџ Буш бе­ше при крај. Но, мис­лам де­ка се­га се ис­пол­не­ти си­те ус­ло­ви и оче­ку­вам по­мош од САД и од Ве­ли­ка Бри­та­ни­ја.

Ток­му Ве­ли­ка Бри­та­ни­ја, на на­стан чиј до­ма­ќин бе­ше неј­зи­ни­от шеф на дип­ло­ма­ти­ја­та Ви­ли­јам Хејг, ја име­ну­ва­ње Ма­ке­до­ни­ја под устав­но­то име. По­ра­ди тоа, учес­тво­то го отка­жаа Гр­ци­ја и Ки­пар. Мис­ли­те ли де­ка тој чин е по­вр­зан со нив­но­то рас­по­ло­же­ние за Ма­ке­до­ни­ја во НА­ТО?

Лазаров: Да, тоа е ја­сен знак и зна­чи де­ка Гр­ци­ја ги гу­би по­зи­ци­и­те. На Ве­ли­ка Бри­та­ни­ја и на САД им е дој­де­но пре­ку гла­ва од не­ра­зум­но­то од­не­су­ва­ње и од ста­вот на Ати­на кон Ма­ке­до­ни­ја. Тоа е предз­нак за ра­бо­ти­те што сле­ду­ва­ат.

Са­ми­тот на НА­ТО во Велс од ма­ке­дон­ска перс­пе­кти­ва се гле­да единс­тве­но низ приз­ма на ма­ке­дон­ска­та ап­ли­ка­ци­ја за членс­тво во НА­ТО, ве­ли ана­ли­ти­ча­рот Иви­ца Бо­цев­ски, кој оче­ку­ва про­дол­же­ние на иг­но­рант­ски­от од­нос кон Ма­ке­до­ни­ја.

Боцевски: Во од­нос на пра­ша­ње­то за Ма­ке­до­ни­ја, јас сме­там де­ка не тре­ба да оче­ку­ва­ме во­оп­што ни­што од са­ми­тот на НА­ТО. Не­ма ни­ка­кво по­ме­сту­ва­ње на грч­ки­те по­зи­ции кон Ма­ке­до­ни­ја. Ан­то­нис Са­ма­рас, ар­хи­те­ктот на грч­ка­та шо­ви­ни­стич­ка по­ли­ти­ка кон Ма­ке­до­ни­ја, оста­ну­ва пре­ми­ер на Гр­ци­ја. Тој во очи­те на грч­ка­та ели­та, но и на мно­гу ме­ѓу­на­род­ни кру­го­ви, е единс­тве­на­та бра­на пред по­де­мот на СИ­РИ­ЗА, пар­ти­ја што са­ка да го пре­ос­мис­ли не са­мо грч­ки­от од­нос кон евро­то, ту­ку и грч­ки­от ан­гаж­ман во ЕУ и во НА­ТО. Ка­ко та­ков, Са­ма­рас оста­ну­ва не­оп­хо­ден за про­дол­жу­ва­ње на акту­ел­на­та по­ли­ти­ка, па не ве­ру­вам де­ка не­кој ќе се ос­ме­ли до­пол­ни­тел­но да го оп­то­ва­ру­ва и со ма­ке­дон­ско­то пра­ша­ње.

Нор­мал­но, ка­ко и се­ко­гаш во из­ми­на­ти­те че­твр­ти­на век, при­ти­со­ци­те кон Ма­ке­до­ни­ја и кон неј­зи­но­то ра­ко­водс­тво ќе про­дол­жат, но и иг­но­рант­ски­от од­нос на ме­ѓу­на­род­на­та за­ед­ни­ца кон ма­ке­дон­ски­те чув­стви­тел­но­сти вр­за­ни со пра­ша­ње­то за име­то. Најп­ла­сти­чен опис на овој иг­но­рант­ски од­нос се из­ја­ви­те на ге­не­рал­ни­от се­кре­тар на НА­ТО, Ан­дерс Фог Рас­му­сен, во вр­ска со пра­ша­ње­то за име­то. Та­ква др­скост и бес­чув­стви­тел­ност кон иден по­тен­ци­ја­лен парт­нер е при­мер за скан­да­лоз­но од­не­су­ва­ње. При­ти­со­ци ќе до­а­ѓа­ат во раз­лич­ни фор­ми. Од по­ни­жу­вач­ки ар­гу­мен­ти, од ти­пот „тие се вна­тре, а вие над­вор“ или „зна­е­ме де­ка не е фер, но жи­во­тот не е фер“, пре­ку „не е са­мо до име­то“, па сѐ до убе­ду­ва­ња­та де­ка „не се ра­бо­ти за иден­ти­те­тот“.

Спо­ред Бо­цев­ски, кол­ку по­ве­ќе се упо­тре­бу­ва­ат овие ар­гу­мен­ти, тол­ку по­ве­ќе рас­те и се хо­мо­ге­ни­зи­ра ста­вот на ма­ке­дон­ски­те гра­ѓа­ни де­ка не до­а­ѓаа пред­вид да се при­фа­ти ре­ше­ние на спо­рот кое ќе би­де не­до­сто­инс­тве­но и по­ни­жу­вач­ко за Ма­ке­до­ни­ја.

Боцевски: На са­ми­тот, ве­ро­јат­но, пра­ша­ње­то за Ма­ке­до­ни­ја ќе би­де акту­а­ли­зи­ра­но од не­кол­ку при­ја­тел­ски зем­ји од цен­трал­на и од источ­на Евро­па (Сло­ве­ни­ја, Че­шка Ре­пуб­ли­ка, Пол­ска, Сло­вач­ка …), но на кра­јот ќе се по­вто­ри зак­лу­чо­кот од Бу­ку­решт де­ка членс­тво­то за Ма­ке­до­ни­ја е отво­ре­но и ќе се ре­а­ли­зи­ра вед­наш штом ќе се ре­ши спо­рот за име­то.

Та­ка што про­стор за оп­ти­ми­зам не­ма, а јас се на­де­вам де­ка, за раз­ли­ка од Бу­ку­решт, овој пат ма­ке­дон­ски­те по­ли­ти­ча­ри, дип­ло­ма­ти, ана­ли­ти­ча­ри и но­ви­на­ри не­ма да за­пад­нат во еу­фо­ри­ја и ши­ре­ње лаж­на на­деж кои се пот­па­лу­ва­ат од опре­де­ле­ни дип­ло­мат­ски кру­го­ви. На­ши­те гра­ѓа­ни не зас­лу­жу­ва­ат та­ка да се ма­ни­пу­ли­ра со нив.

2004 – го­ди­на­та ко­га се сни­маа фил­мо­ви­те и со­стој­би­те во Ма­ке­до­ни­ја

„Тро­ја“ и „Але­ксан­дар“ ги обе­ди­ну­ва и го­ди­на­та на сни­ма­ње. Два­та фил­ма, ко­га Бред Пит и Ан­џе­ли­на Џо­ли сѐ уште не беа двој­ка, се сни­ме­ни во 2004 го­ди­на. Тоа е го­ди­на­та во ко­ја во Ма­ке­до­ни­ја тра­гич­но за­ги­на пре­тсе­да­те­лот Бо­рис Трај­ков­ски, а Бран­ко Цр­вен­ков­ски бе­ше из­бран за нов шеф на др­жа­ва­та и го­ди­на ко­га бе­ше спро­ве­де­на те­ри­то­ри­јал­на­та ор­га­ни­за­ци­ја, по­поз­на­та ка­ко те­ри­то­ри­јал­на по­дел­ба. Ток­му во таа „оп­штин­ска“, де­цен­тра­ли­зи­ра­на по­дел­ба на др­жа­ва­та, глав­на­та уло­га во про­па­ста на ре­фе­рен­ду­мот про­тив по­дел­ба­та ја оди­граа САД. Ва­шин­гтон бе­ше ди­ре­ктен учес­ник во ре­зул­та­тот на ре­фе­рен­ду­мот, а тоа го по­стиг­на ток­му пре­ку приз­на­ва­ње­то на на­ше­то устав­но име на са­мо еден ден пред гла­са­ње­то. Еу­фо­ри­ја­та од приз­на­ва­ње­то на САД, ко­ја то­гаш ги за­фа­ти гра­ѓа­ни­те, до­пол­ни­тел­но „нав­ле­че­ни“ и од кам­па­ња­та ко­ја то­гаш ја пред­во­де­ше Рад­ми­ла Ше­ке­рин­ска и гла­се­ше „Не­кои пра­ша­ња не зас­лу­жу­ва­ат од­го­вор“, до­ве­де до зас­лу­же­на ал­ба­ни­за­ци­ја на Ки­че­во, Стру­га и на Скоп­је. Во тоа вре­ме, пак, грч­ки­от шеф на дип­ло­ма­ти­ја­та, Еван­ге­лос Ве­ни­зе­лос, бе­ше ми­ни­стер за кул­ту­ра и спорт во вла­да­та на Ко­стас Си­ми­тис.

„Тро­ја“ и „Але­ксан­дар“, кои из­ле­гоа оваа го­ди­на, ед­ни­от во ре­жи­ја на култ­ни­от Оли­вер Сто­ун, дру­ги­от под пал­ка­та на Вол­фганг Пе­тер­сен, за­бе­ле­жаа огро­мен ус­пех на бла­гај­ни­те и вле­гоа ме­ѓу 100 најг­ле­да­ни фил­ма на си­те вре­ми­ња. Ток­му огром­на­та сла­ва и гле­да­ност на овие ви­со­ко­бу­џет­ни фил­мо­ви соз­да­де од акте­ри­те си­но­ним за ли­ко­ви­те што ги глу­меа.

(Пишува: Љупчо Цветановски
(Текст објавен во 94. број на неделникот „Република“, 20.06.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.