Кои се клучните последици од изборите во ЕУ?

Мај­ски­те из­бо­ри за Европ­ски­от пар­ла­мент, нај­ве­ро­јат­но, ќе би­дат пре­че­ка­ни со апа­ти­ја низ це­ли­от кон­ти­нент, а мно­гу­ми­на од тие што гла­са­ат, ќе го сто­рат тоа имај­ќи ги пред­вид на­ци­о­нал­ни­те пра­ша­ња или ќе ја иско­ри­стат мож­но­ста да го осу­дат це­ло­куп­ни­от про­ект за та­ква Уни­ја. Се оче­ку­ва де­ка из­бор­ни­от ре­зул­тат ќе би­де од­лу­ка на са­мо мал дел гла­са­чи од го­ле­ми­те зем­ји-член­ки, кои би ги прет­по­чи­та­ле цен­трал­но­ле­ви­чар­ски­те и цен­трал­но­дес­ни­чар­ски­те европ­ски пар­тии. Тоа, ге­не­рал­но, зна­чи де­ка за­ко­но­дав­на­та аген­да на Бри­сел не е це­лос­но ур­на­та иа­ко до Европ­ска­та ко­ми­си­ја ќе има не­кол­ку имп­ли­ка­ции. Нај­ло­ши­те пос­ле­ди­ци ќе се по­чув­ству­ва­ат на на­ци­о­нал­но ни­во, ка­де што пар­ти­и­те кои се да­ле­ку од по­ли­тич­ки­от тренд, нај­ве­ро­јат­но, ќе ја иско­ри­стат при­го­да­та во мај да го из­диг­нат сво­јот про­фил и да ге­не­ри­ра­ат моќ во сво­ја­та др­жа­ва.

Европ­ски­те пар­ла­мен­тар­ни из­бо­ри се за­ка­жа­ни од 22 до 25 мај низ кон­ти­нен­тот. Тие се слу­чу­ва­ат во мо­мент ко­га Пар­ла­мен­тот е по­мо­ќен од ко­га и да е, со вол­ја да ја пре­диз­ви­ка Европ­ска­та ко­ми­си­ја, из­врш­на­та ра­ка на Европ­ска­та уни­ја. Ме­ѓу­тоа, из­бо­ри­те ќе би­дат пре­че­ка­ни и од евро­скеп­ти­ци­те низ кон­ти­нен­тот, за кои е ди­ску­та­бил­на са­ма­та ле­ги­тим­ност на Пар­ла­мен­тот. Оваа ле­ги­тим­ност, изра­зе­на спо­ред из­бор­ни­от од­ѕив, е нај­ни­ска до­се­га.

Из­бор­ни­те ре­зул­та­ти ќе има­ат го­ле­мо вли­ја­ние на ЕУ во кри­ти­чен мо­мент, по­себ­но врз од­лу­ка­та за след­ни­от пре­тсе­да­тел на Европ­ска­та ко­ми­си­ја. На из­бо­ри­те во 2014 го­ди­на глав­ни­те пар­ла­мен­тар­ни гру­пи – цен­трал­но­дес­ни­чар­ска­та Европ­ска на­род­на пар­ти­ја (ЕПП), цен­трал­но­ле­ви­чар­ска­та Пар­ти­ја на европ­ски со­ци­ја­ли­сти (ПЕС) и цен­трал­на­та Али­јан­са на ли­бе­ра­ли и де­мо­кра­ти за Евро­па (АЛ­ДЕ) – но­ми­ни­ра­ат кан­ди­да­ти за пре­тсе­да­тел на Ко­ми­си­ја­та (се­га­шен пре­тсе­да­тел е Хо­зе Ма­ну­ел Ба­ро­со). Тоа, пак, ќе вли­јае врз тоа кој ќе би­де сле­ден пре­тсе­да­тел на Со­ве­тот (мо­мен­тал­но е Хер­ман ван Ром­пуј) и кој ќе би­де ви­сок прет­став­ник за над­во­реш­ни ра­бо­ти и без­бед­нос­на по­ли­ти­ка (мо­мен­тал­но Ке­трин Ештон).

Важ­ни те­ми што ќе од­лу­чу­ва­ат на из­бо­ри­те

На огром­но раз­о­ча­ру­ва­ње на Бри­сел, мал­ку­ми­на Евро­пеј­ци би го да­ле сво­јот глас за про­гра­ма ко­ја пред­ви­ду­ва се­е­вроп­ска пар­ти­ја. Факт е де­ка мно­гу Евро­пеј­ци не­ма да из­ле­зат на гла­са­ње, а тие што ќе гла­са­ат, нај­ве­ро­јат­но, ќе гла­са­ат имај­ќи ги пред­вид на­ци­о­нал­ни­те фа­кто­ри. След­ни­те те­ми ќе би­дат од огром­но зна­че­ње:

– Кон­крет­ни­те на­ци­о­нал­ни пра­ша­ња, нај­ве­ро­јат­но, ќе има­ат нај­го­ле­мо вли­ја­ние врз од­лу­ка­та за ко­го гла­са­чи­те ќе го да­дат сво­јот глас. Ди­на­ми­ка­та во ше­сте нај­го­ле­ми зем­ји – Гер­ма­ни­ја, Фран­ци­ја, Ита­ли­ја, Обе­ди­не­то­то Кралс­тво, Шпа­ни­ја и Пол­ска – кои ќе има­ат 421 од вкуп­но 751 пра­те­ник во след­ни­от Европ­ски пар­ла­мент – ќе би­де од­лу­чу­вач­ка.

– Мно­гу­ми­на ќе го иско­ри­стат сво­е­то пра­во на глас са­мо за да иска­жат не­га­тив­на осу­да на ЕУ во це­ли­на, со тоа што би гла­са­ле за ан­ти­е­вроп­ски­те пар­тии. Свет­ска­та фи­нан­си­ска кри­за од 2008-2009 го­ди­на и кри­за­та со евро­то, ко­ја сле­ду­ва­ше по­тоа, го зго­ле­ми­ја бро­јот на про­тив­ни­ци на ЕУ во мно­гу зем­ји. Тоа соз­да­де кли­ма за ек­стре­ми­стич­ки­те гру­пи да до­би­јат по­го­ле­ма јав­на под­др­шка, осо­бе­но ек­стрем­на­та дес­ни­ца.
– По­стои и ге­не­ра­ци­ски еле­мент, по­себ­но во Јуж­на Евро­па, ка­де што не­вра­бо­те­но­ста кај мла­ди­те под 25 го­ди­ни е на ре­корд­но ни­во и мно­гу од нив се при­ну­де­ни да еми­гри­ра­ат во по­бо­га­ти­те се­вер­ни зем­ји за да ба­ра­ат ра­бо­та.

– Кри­за­та во Укра­и­на би има­ла одре­де­но вли­ја­ние врз тоа ка­ко лу­ѓе­то ќе гла­са­ат иа­ко од по­го­ле­ми­те зем­ји што има­ат нај­го­лем број пра­те­ни­ци во Европ­ски­от пар­ла­мент во Бри­сел, кри­за­та во Укра­и­на би би­ла од­лу­чу­вач­ки фа­ктор са­мо во Пол­ска.

Кој ќе по­бе­ди?

Те­шко е да се пред­ви­ди из­бор­ни­от ре­зул­тат за пар­ла­мент со 751 пра­те­ник и со гла­са­чи во 28 зем­ји. Спо­ред ан­ке­та­та на „Во­у­твоч“ (Votewatch) од 23 април, ЕПП ќе освои 217 ме­ста, ПЕС – 208, а АЛ­ДЕ – 63. Тоа е слич­но со оста­на­ти­те не­о­дам­неш­ни ан­ке­ти, спо­ред кои ЕПП ќе про­дол­жи да би­де нај­го­ле­ма пар­ти­ја, но со зна­чај­но по­ма­ла под­др­шка од таа во се­гаш­ни­от Пар­ла­мент, до­де­ка, пак, под­др­шка­та на ПЕС ќе би­де во благ по­раст.

Во не­кои од по­го­ле­ми­те зем­ји, осо­бе­но во Обе­ди­не­то­то Кралс­тво и во Фран­ци­ја, пар­ти­и­те кои се дес­но­о­ри­ен­ти­ра­но во пог­лед на ЕПП, ужи­ва­ат го­ле­ма моќ и има­ат од­лич­ни изг­ле­ди. Ме­ѓу­тоа, во дру­ги зем­ји, ка­ко, на при­мер, Шпа­ни­ја и Гер­ма­ни­ја, ек­стрем­но­дес­ни­чар­ски гру­пи ре­чи­си не по­сто­јат, што зна­чи де­ка мо­ќта на ек­стрем­на­та дес­ни­ца во след­ни­от Пар­ла­мент, нај­ве­ро­јат­но, ќе би­де огра­ни­че­на. Во Пол­ска, пак, кри­за­та во Укра­и­на ка­ко да ја зго­ле­ми под­др­шка­та за вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја Гра­ѓан­ска пла­тфор­ма (ПО), ко­ја при­па­ѓа кон ЕПП. Во Ита­ли­ја, Дви­же­ње 5 ѕвез­ди (М5С) има до­бри мож­но­сти за ус­пех и раст на под­др­шка­та од 25 про­цен­ти, ко­ја ја до­би на оп­шти­те из­бо­ри во фе­вру­а­ри 2013 го­ди­на.

Ме­ѓу­тоа, иа­ко М5С е по­пу­ли­стич­ка и евро­скеп­тич­на пар­ти­ја, ко­ја е про­тив по­ре­до­кот на ЕУ, не е ек­стрем­но дес­ни­чар­ска. Зна­чи, ду­ри и да ис­пра­ти зна­ча­ен број евро­пра­те­ни­ци во Бри­сел, ма­ла е ве­ро­јат­но­ста де­ка ќе про­нај­дат слич­но­сти со мно­гу дру­ги про­тест­ни пар­тии во Пар­ла­мен­тот.

На из­бо­ри­те во 2009 го­ди­на, 12 од 15 нај­го­ле­ми зем­ји-член­ки имаа од­ѕив под про­се­кот на ЕУ. Тоа су­ге­ри­ра де­ка ре­зул­та­ти­те од из­бо­ри­те ќе за­ви­сат најм­но­гу од гру­па мо­ти­ви­ра­ни гла­са­чи од нај­го­ле­ми­те зем­ји. Со ог­лед на до­бро­ор­га­ни­зи­ра­на­та и про­стра­на пар­ти­ска ма­ши­не­ри­ја и дис­цип­ли­на­та на цен­трал­на­та дес­ни­ца и на цен­трал­на­та ле­ви­ца во овие зем­ји, глав­но, ЕПП и ПЕС ќе има­ат по­го­ле­ма пред­ност пред по­ма­ли­те пар­тии. Се чи­ни де­ка цен­трал­ни­те и про­е­вроп­ски­те пар­тии ќе си го за­др­жат мно­зинс­тво­то во стру­кту­ра­та на но­ви­от пар­ла­мент.

Не­кои за­гри­жу­вач­ки пос­ле­ди­ци за до­маш­на­та по­ли­ти­ка

Иа­ко не се оче­ку­ва ек­стрем­на­та дес­ни­ца да до­бие до­вол­но ме­ста во но­ви­от пар­ла­мент и да има зна­чи­тел­но вли­ја­ние врз за­ко­но­дав­на­та аген­да, сли­ка­та мо­же да би­де раз­лич­на во не­кои по­е­ди­неч­ни зем­ји-член­ки. По­зи­тив­ни­от ре­зул­тат на не­кои ек­стрем­но­дес­ни­чар­ски пар­тии, ка­ко Не­за­вис­на­та пар­ти­ја на Обе­ди­не­то­то Кралс­тво (УКИП), фран­цу­ски­от На­ци­о­на­лен фронт (ФН) и хо­ланд­ска­та Пар­ти­ја за сло­бо­да (ПВВ), би ја зго­ле­мил нив­на­та важ­ност, при­тоа соз­да­вај­ќи си­лен им­пулс кон до­бар ре­зул­тат на на­ци­о­нал­ни­те из­бо­ри. А, пак, по­го­ле­ма­та важ­ност за овие пар­тии би ги пот­тур­на­ла цен­трал­но­дес­ни­чар­ски­те (и мо­же­би и цен­трал­но-ле­ви­чар­ски­те) пар­тии во овие зем­ји кон дес­ни­ца­та око­лу пра­ша­ња, ка­ко, на при­мер, ими­гра­ци­ја­та. Мо­же да се твр­ди де­ка ова се има слу­че­но, ба­рем во Ве­ли­ка Бри­та­ни­ја и во Фран­ци­ја. А, осо­бе­но до­бри­от ре­зул­тат на ита­ли­јан­ска­та по­ли­тич­ка пар­ти­ја M5С мо­же да из­вр­ши по­на­та­мо­шен при­ти­сок врз Вла­да­та да оди про­тив фи­скал­ни­те це­ли на Европ­ска­та ко­ми­си­ја.

Пос­ле­ди­ци за Европ­ска­та ко­ми­си­ја

Сѐ уште по­стои шан­са де­ка зем­ји­те-член­ки не­ма да ги зе­мат пред­вид ре­зул­та­ти­те од пар­ла­мен­тар­ни­те из­бо­ри при из­бо­рот на след­ни­от пре­тсе­да­тел на Ко­ми­си­ја­та. Се­пак, ние ве­ру­ва­ме де­ка е мно­гу ве­ро­јат­но оти след­ни­от шеф на Ко­ми­си­ја­та ќе би­де или кан­ди­да­тот од ЕПП, Жан-Клод Јун­кер, или кан­ди­да­тот од ПЕС, Мар­тин Шулц. Ќе би­де осо­бе­но те­шко да се иг­но­ри­ра  Шулц до­кол­ку по­бе­ди ПЕС. Ка­ко шеф на Европ­ски­от пар­ла­мент, тој се по­ка­жа ка­ко мно­гу спо­со­бен опе­ра­тор во ко­ри­до­ри­те на бри­сел­ска­та би­ро­кра­ти­ја. На­ше­то мис­ле­ње е де­ка од нив двај­ца, по­го­ле­ма е ве­ро­јат­но­ста де­ка Шулц е тој што би ја раз­мр­дал ста­тус кво со­стој­ба­та. Поз­на­то е де­ка тој фа­во­ри­зи­ра по­го­лем фе­де­ра­ли­зам и не се пла­ши од со­о­чу­ва­ње со вла­ди­те во по­го­ле­ми­те зем­ји-член­ки, вклу­чу­вај­ќи ја и Гер­ма­ни­ја, не­го­ва­та ро­де­на зем­ја. Жан-Клод Јун­кер по­ве­ќе би прет­ста­ву­вал про­дол­же­ние на акту­ел­на­та си­ту­а­ци­ја, ка­де што по­го­ле­ми­те зем­ји-член­ки ќе про­дол­жат да има­ат го­ле­мо вли­ја­ние врз во­де­ње­то на це­ло­куп­на­та по­ли­ти­ка. Еден одре­ден тип про­ме­ни под водс­тво на Шулц мо­же да зна­чи и про­ме­на на стро­го­ста на Ко­ми­си­ја­та. Шулц ве­ќе ба­ра по­пу­шта­ње кон фран­цу­ска­та цел за на­ма­лу­ва­ње на бу­џет­ски­от де­фи­цит. Тоа би мо­же­ло да соз­да­де тен­зии ме­ѓу Ко­ми­си­ја­та и не­кои чле­но­ви на Со­ве­тот, со ог­лед на про­ти­ве­ње­то за олес­ну­ва­ње на цел­та за на­ма­лу­ва­ње на бу­џет­ски­от де­фи­цит од стра­на на зем­ји­те ка­ко Гер­ма­ни­ја и Фин­ска.

Пос­ле­ди­ци за Европ­ски­от пар­ла­мент

Глав­но, оче­ку­ва­ме уме­ре­ни­те и про­е­вроп­ски пар­тии да го за­др­жат мно­зинс­тво­то во Пар­ла­мен­тот, што би тре­ба­ло да при­до­не­се евро­скеп­тич­ни­те пар­тии да не би­дат во по­зи­ци­ја да ја на­ру­шу­ва­ат за­ко­но­дав­на­та аген­да во го­ле­ма ме­ра. Ако пар­ти­и­те што про­те­сти­ра­ат се по­ка­жат во по­до­бро свет­ло од тоа што се во мо­мен­тов, тоа ќе соз­да­де по­се­ри­оз­ни проб­ле­ми врз кре­и­ра­ње­то на по­ли­ти­ка­та во Бри­сел. Се­пак, ду­ри и не се слу­чи тоа, по­стои до­бра шан­са де­ка овие гру­пи, ед­но­став­но, ќе ги иско­ри­стат ре­зул­та­ти­те од пар­ла­мен­тар­ни­те из­бо­ри за да ја за­јак­нат нив­на­та по­ра­ка на на­ци­о­нал­но ни­во, со ог­лед на не­до­сти­гот од вид­ли­вост од стра­на на чле­но­ви­те на Европ­ски­от пар­ла­мент од по­ве­ќе­то зем­ји-член­ки. Шан­си­те на евро­скеп­тич­ни­те пар­тии да фор­ми­ра­ат си­лен и обе­ди­нет фронт и да се оби­дат да ја кре­и­ра­ат по­ли­ти­ка­та во Бри­сел се ми­ни­мал­ни. Отка­ко ќе се сме­стат во но­ви­от пар­ла­мент, тие, ве­ро­јат­но, ќе доз­на­ат де­ка во мно­гу слу­чаи нив­ни­те раз­ли­ки се по­важ­ни од нив­ни­те слич­но­сти.

(Пишува: Ненад Мирчевски
Текст објавен во 90. број на неделникот „Република“, 23.02.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.