Предизвиците на италијанскиот претседател

Пре­тсе­да­те­лот на Ита­ли­ја не­ма исти ов­ла­сту­ва­ња ка­ко Вла­да­та, но има пре­циз­но утвр­де­ни функ­ции спо­ред Уста­вот, вклу­чу­вај­ќи ја и таа за прет­ста­ву­ва­ње на Ита­ли­ја на ме­ѓу­на­род­на­та аре­на, за­ед­но и во до­го­вор со Вла­да­та и со по­чи­ту­ва­ње на ов­ла­сту­ва­ња­та на из­врш­на­та власт за до­не­су­ва­ње од­лу­ки, по­ткре­пе­ни од до­вер­ба­та на пар­ла­мен­тот, ка­ко во од­нос на над­во­реш­на­та по­ли­ти­ка, та­ка и во од­нос на без­бед­но­ста и од­бра­на­та.

Та­ка, без ка­кво би­ло ме­ша­ње или уд­во­ју­ва­ње на над­леж­но­сти­те и од­го­вор­но­сти­те (освен мал број слу­чаи на не­сог­ла­су­ва­ње во пос­лед­ни­те не­кол­ку де­це­нии), пре­тсе­да­те­лот на ре­пуб­ли­ка­та е учес­ник и ко­про­та­го­нист во тес­на­та мре­жа на од­но­си, кои се дви­жат од кон­та­кти со ше­фо­ви на стран­ски дип­ло­мат­ски ми­сии, чии акре­ди­ти­ви ги при­ма, до со­ста­но­ци со ше­фо­ви на др­жа­ви, кои ги при­ма во Ита­ли­ја и кои го при­ма­ат за вре­ме на др­жав­ни, офи­ци­јал­ни или не­о­фи­ци­јал­ни по­се­ти во странс­тво.

Та­му за­тоа, има го­лем број сред­би со ме­ѓу­на­ро­ден фо­кус – ова си­гур­но се од­не­су­ва на мо­јот ман­дат. Имав 112 сред­би во Ита­ли­ја со стран­ски ше­фо­ви на др­жа­ви, плус мно­гу по­ве­ќе со вла­ди­ни функ­ци­о­не­ри и прет­став­ни­ци на ам­ба­са­ди, ре­а­ли­зи­рав 75 по­се­ти на стран­ски др­жа­ви, вклу­чу­вај­ќи и по­се­ти на по­ка­на на ме­ѓу­на­род­ни ор­га­ни­за­ции, ка­ко што се Обе­ди­не­ти­те на­ции, НА­ТО и Европ­ски­от пар­ла­мент.

Тре­ба да до­да­дам и да наг­ла­сам де­ка овие актив­но­сти до­ве­доа до бли­ски кон­та­кти со мно­гу клуч­ни ме­ѓу­на­род­ни акте­ри со кои, на тој на­чин, ус­пе­ав да вос­по­ста­вам важ­ни лич­ни од­но­си. Спо­ред тоа, би мо­же­ло да би­де од ин­те­рес да на­ве­дам не­кои при­ме­ри и да се при­се­там на не­кои од на­ста­ни­те што има­ат, за ме­не, по­себ­но лич­но и емо­тив­но зна­че­ње. На при­мер, на­чи­нот на кој поч­на мо­јот прв се­дум­го­ди­шен ман­дат и на­чи­нот на кој тој за­вр­ши.

Мо­јот ман­дат поч­на на 21 мај 2006 го­ди­на, са­мо не­кол­ку де­на по мо­ја­та ина­у­гу­ра­ци­ја на Кви­ри­на­ле, со по­се­та на остро­вот Вен­то­те­не, на це­ре­мо­ни­ја­та за од­бе­ле­жу­ва­ње на 20-го­диш­ни­на­та од смрт­та на Ал­ти­е­ро Спи­не­ли. Све­че­но­ста прет­ста­ву­ва­ше со­од­вет­но од­да­ва­ње по­чит на чо­ве­кот од ко­го ја на­у­чив нај­вред­на­та лек­ци­ја во жи­во­тот, ка­ко за иде­а­ли­те, та­ка и за од­не­су­ва­ње­то.

Мо­јот се­дум­го­ди­шен ман­дат за­вр­ши на 24 март 2013 го­ди­на со аџи­лак во Сан­та Ана ди Ста­це­ма, ме­сто­то ка­де што пред кра­јот на Вто­ра­та свет­ска вој­на се слу­чи ед­но од нај­ло­ши­те и нај­гро­зо­мор­ни на­ци­стич­ки зло­сторс­тва во Ита­ли­ја. Бев та­му, ка­ко пре­тсе­да­тел на Ита­ли­јан­ска­та Ре­пуб­ли­ка, за­ед­но со Јо­а­ким Га­ук, пре­тсе­да­тел на Со­јуз­на Ре­пуб­ли­ка Гер­ма­ни­ја. Од­да­дов­ме за­ед­нич­ка по­чит во спо­мен на жр­тви­те, бес­по­мош­ни лу­ѓе на си­те во­зра­сти, де­ца, це­ли се­мејс­тва. Во таа чест, ка­ко што ние двај­ца пре­тсе­да­те­ли се пок­ло­нив­ме и се за­вр­тев­ме кон жи­те­ли­те од тоа ма­ло се­ло, ли­ца што го пре­жи­ве­а­ле ма­са­крот и по­том­ци на жр­тви­те – по­кор­ни и вред­ни лу­ѓе – го по­чув­ству­вав­ме ду­хот, це­лис­ход­но­то и нај­ви­со­ко зна­че­ње на она за што се за­ла­га­ме – европ­ско­то единс­тво.

Мо­е­то дол­го­го­диш­но искус­тво во ме­ѓу­на­род­ни­те од­но­си – иа­ко дел од тие го­ди­ни ги по­ми­нав со пар­ти­ско-по­ли­тич­ки уло­ги, со иск­лу­чок на пер­и­о­дот ко­га бев пре­тсе­да­тел на ита­ли­јан­ски­от пар­ла­мент и пре­тсе­да­вач со Ко­ми­те­тот за устав­ни пра­ша­ња на Европ­ски­от пар­ла­мент – зна­чи де­ка отсе­ко­гаш сум се спра­ву­вал со лес­но­ти­ја и ни­ко­гаш не ми би­ло ни нај­мал­ку те­шко ко­га, ко­неч­но, ја до­бив до­вер­ба­та да ја прет­ста­ву­вам мо­ја­та зем­ја, це­ла­та зем­ја, во Евро­па и во це­ли­от свет, ка­ко пре­тсе­да­тел на ре­пуб­ли­ка­та.

Бев во мож­ност да ги про­дол­жам, не­пре­че­но, мо­и­те при­ја­телс­тва и со­ра­бо­тка со лу­ѓе­то кои прв­пат ги срет­нав 20 го­ди­ни пред тоа, ка­ко што се пре­тсе­да­те­ли­те на Ав­стри­ја, Хајнц Фи­шер, и на Изра­ел, Ши­мон Пе­рес. И уште од са­ми­от по­че­ток уви­дов де­ка имам мно­гу за­ед­нич­ко со мно­гу пом­ла­да­та ге­не­ра­ци­ја про­е­вро­пеј­ци. Лу­ѓе­то ка­ко Бро­нис­лав Ко­мо­ров­ски, кој ста­на пре­тсе­да­тел на Пол­ска спо­ред го­ле­ма­та тра­ди­ци­ја на со­ли­дар­ност, чиј нај­е­ми­нен­тен прет­став­ник, во од­нос на европ­ски­от сен­зи­би­ли­тет и кул­ту­ра, Бро­нис­лав Ге­ре­мек прв­пат го за­поз­нав и се во­о­ду­ше­вив од не­го во 80-ти­те го­ди­ни на 20 век.

Или Да­ни­ло Тирк, пре­тсе­да­те­лот на Сло­ве­ни­ја до 2012 го­ди­на и екс­перт од ита­ли­јан­ска­та шко­ла за ме­ѓу­на­род­но пра­во. Со­ра­бо­ту­вав со Тирк и со но­ви­от пре­тсе­да­тел на Хр­ват­ска, Иво Јо­си­по­виќ, на отво­ра­ње на па­тот за но­ва­та ера на по­ми­ру­ва­ње и со­ра­бо­тка на Ја­дра­нот за да се олес­нат страш­ни­те тен­зии од на­ста­ни­те по Вто­ра­та свет­ска вој­на на Бал­ка­нот. Мо­и­те сред­би, не са­мо на нај­ви­со­ко ин­сти­ту­ци­о­нал­но ни­во, ту­ку и со обич­ни­те гра­ѓа­ни, во Трст во 2010 го­ди­на и во Пу­ла во 2011 го­ди­на беа и се ме­ѓу мо­и­те нај­жи­во­пис­ни искус­тва во про­це­сот на европ­ско­то про­ши­ру­ва­ње и обе­ди­ну­ва­ње.

По­себ­ни­от од­нос што се раз­ви ме­ѓу ме­не, ка­ко пре­тсе­да­тел на Ита­ли­јан­ска­та Ре­пуб­ли­ка, и па­па­та Бе­не­дикт Шес­на­е­сет­ти, се до не­го­ва­та оста­вка во фе­вру­а­ри 2013 го­ди­на, исто та­ка, има свои ко­ре­ни во тоа европ­ско па­ту­ва­ње кон единс­тво. На­ше­то при­ја­телс­тво про­из­ле­зе од ди­рект­ни­от и за­ед­нич­ки ин­те­рес за лич­но поз­нанс­тво и ме­ѓу­себ­но раз­би­ра­ње и од спо­ре­ду­ва­ње­то на ста­во­ви­те и мис­ле­ња­та за пра­ша­ња на кои бев­ме ан­га­жи­ра­ни ка­ко но­си­те­ли на на­ши­те со­од­вет­ни уло­ги.

Вре­ме­то по­ми­на­то во друш­тво на па­па­та бе­ше но­во искус­тво за ме­не, ме на­пра­ви по­бо­гат и бев пот­тик­нат од кул­тур­на­та ши­ро­чи­на и дла­бо­чи­на на не­го­ва­та лич­ност. Но, на­ша­та не­во­о­би­ча­е­на до­вер­ба и бли­зи­на не мо­жат да се об­јас­нат са­мо во смис­ла на лич­ни­те афи­ни­те­ти. Она што е за­ед­нич­ко за нас е су­штин­ска­та за­ед­нич­ка ос­но­ва на на­ши­те жи­во­ти, од­бе­ле­жа­на со на­ста­ни­те од 20 век, ка­ко мно­гу важ­ни та­ка и страш­ни.

На­ста­ни кои на­ши­те две зем­ји, Гер­ма­ни­ја и Ита­ли­ја, по­ве­ќе од си­те дру­ги, ги иску­си­ја со се­та нив­на дра­ма­тич­ност и тра­у­ма сѐ до сре­ди­на­та на ми­на­ти­от век. Ка­ко по­е­дин­ци, Јо­зеф Ра­цин­гер и јас бев­ме по­ве­де­ни од тоа за­ед­нич­ко искус­тво, мо­тив и ре­ше­ност да се иден­ти­фи­ку­ва­ме со ви­зи­ја­та за но­ва, обе­ди­не­та Евро­па, ка­ко и да про­дол­жи­ме да ја не­гу­ва­ме и да ја ре­а­ли­зи­ра­ме таа ви­зи­ја ду­ри и отка­ко ги до­стиг­нав­ме по­зи­ци­и­те со нај­ви­со­ка од­го­вор­ност, ка­ко ли­дер на Ка­то­лич­ка­та цр­ква и шеф на ита­ли­јан­ска­та др­жа­ва.

Ва­ква­та искре­на и дла­бо­ка вр­ска ме­ѓу пре­тсе­да­те­лот и па­па­та, исто та­ка, е од огром­но зна­че­ње за на­та­мош­но­то јак­не­ње на су­штин­ска­та со­ра­бо­тка зас­но­ва­на на ме­ѓу­себ­но по­чи­ту­ва­ње ме­ѓу цр­ква­та и др­жа­ва­та во Ита­ли­ја. Го спо­ме­ну­вам та­кви­от од­нос ов­де не тол­ку мно­гу ка­ко еле­мент на ме­ѓу­на­род­на­та по­ли­ти­ка ко­ја ја во­дев ка­ко пре­тсе­да­тел, ту­ку ка­ко гла­вен фа­ктор на ко­хе­зи­ја во ита­ли­јан­ско­то оп­штес­тво, ко­хе­зи­ја ко­ја мо­ра по­сто­ја­но да се за­јак­ну­ва и об­но­ву­ва. На исти­от тој пат че­ко­ри­ме се­га за­ед­но со но­ви­от па­па Фран­циск.

Евро­пе­из­мот, кој од 50-ти­те го­ди­ни на ми­на­ти­от век е клу­чен еле­мент за при­сус­тво­то на Ита­ли­ја и неј­зи­ни­от при­до­нес во ме­ѓу­на­род­ни­те ра­бо­ти, во исто вре­ме се­ко­гаш бил не­раз­де­лен од ед­на дру­га кар­ди­нал­на ка­ра­кте­ри­сти­ка: на­ше­то при­ја­телс­тво и со­јуз­ниш­тво со САД во по­ши­ро­ки­те рам­ки на транс­ат­лант­ски­те од­но­си. Спо­ред мо­е­то искус­тво, во те­кот на пр­ви­те се­дум го­ди­ни од мо­јот ман­дат ка­ко пре­тсе­да­тел, овие две стра­те­ги­ски оски на по­ли­ти­ка и на­та­му се не­раз­дел­ни ка­ко и во прет­ход­ни­те три де­це­нии.

Во 1978 го­ди­на, ко­га бев во пр­ва по­се­та на САД, не се огра­ни­чив се­бе­си са­мо на пре­зен­ти­ра­ње на по­ли­тич­ка­та си­ту­а­ци­ја во Ита­ли­ја, во ко­ја ста­во­ви­те на ле­ви­ца­та во тоа вре­ме се бо­реа да го нај­дат сво­е­то ви­стин­ско ме­сто. Го­во­реј­ќи на не­кои од нај­пре­стиж­ни­те аме­ри­кан­ски уни­вер­зи­те­ти и ин­сти­ту­ции за кре­и­ра­ње мис­ле­ња, бев во уло­га на стан­дар­ден но­си­тел на ви­зи­ја­та за европ­ска­та за­ед­ни­ца ко­ја ста­ну­ва­ше сè по­инк­лу­зив­на и по­са­ку­ва­на Евро­па, ко­ја, исто та­ка, поч­ну­ва­ше да раз­ви­ва по­а­вто­но­мен про­фил на ме­ѓу­на­род­на­та сце­на, без да се до­ве­де во пра­ша­ње исто­ри­ска­та вр­ска со САД. Таа ми­си­ја бе­ше да­ле­ку од оној вид ан­ти­а­ме­ри­ка­ни­зам кој то­гаш сѐ уште бе­ше рас­про­стра­нет ме­ѓу опо­зи­ци­ска­та ле­ви­ца во Ита­ли­ја.

Ви­зи­ја­та ко­ја ја пре­зен­ти­рав бе­ше при­фа­те­на во тоа вре­ме – со ог­лед на мо­ја­та по­зи­ци­ја ка­ко по­стар член на Ита­ли­јан­ска­та ко­му­ни­стич­ка пар­ти­ја – ка­ко еден вид „евро­ко­му­ни­зам“, дви­же­ње за кое по­се­ри­оз­ни­те и отво­ре­ни по­ли­тич­ки и кул­тур­ни кру­го­ви во САД по­ка­жаа го­лем ин­те­рес. Исто ка­ко што не по­ка­жаа го­лем ин­те­рес за се­којд­нев­ни­те слу­чу­ва­ња во ита­ли­јан­ска­та до­маш­на по­ли­ти­ка, ка­ко и за единс­тве­на­та ре­ал­ност ко­ја бе­ше ИКП. За вре­ме на мо­ја­та пос­лед­на по­се­та на САД – др­жав­на по­се­та во фе­вру­а­ри 2013 го­ди­на – на мое из­не­на­ду­ва­ње, на­и­дов на одг­лас од тој ин­те­рес и спо­ме­ни кои сѐ уште жи­ве­ат од уло­га­та ко­ја ја оди­грав во 70-ти­те го­ди­ни на ми­на­ти­от век.

По­сте­пе­но се стек­нав со под­ла­бо­ко и по­се­оп­фат­но раз­би­ра­ње на исто­ри­ја­та и иде­а­ли­те во под­др­шка на од­но­си­те ме­ѓу Евро­па и САД, на нив­ни­те за­ед­нич­ки ко­ре­ни и нив­на­та за­ед­нич­ка при­пад­ност на За­па­дот, ка­ко ср­це на де­мо­кра­ти­ја­та. Во ос­но­ва, мо­же да се твр­ди де­ка по­стои одре­де­на ко­хе­рент­ност и кон­зи­стент­ност кај та­кво­то раз­би­ра­ње, за­јак­на­ти пре­ку ре­ви­зи­и­те и про­ме­ни­те во кул­тур­ни­от и по­ли­тич­ки­от пеј­заж, на што бев све­док, на на­ста­ни­те кои до­ве­доа до исто­ри­ски пре­сврт во 1989 го­ди­на. Кон­ти­ну­и­те­тот и дру­ги­те плод­ни искус­тва ми пос­лу­жи­ја во ис­пол­ну­ва­ње­то на мо­и­те долж­но­сти и во при­до­не­сот кој го да­дов во те­кот на овие се­дум го­ди­ни ка­ко пре­тсе­да­тел, ка­ко на европ­ски­от по­ли­тич­ки и ин­сти­ту­ци­о­на­лен фронт, та­ка и во европ­ско-аме­ри­кан­ски­те од­но­си.

Мно­гу­те искус­тва и вли­ја­ни­ја на кои се по­тсе­тив на овие не­кол­ку стра­ни­ци, на кра­јот, се со­е­ди­ну­ва­ат во од­но­сот кој се раз­ви, на нај­ви­со­ко ни­во, со ра­ко­водс­тво­то на САД: ме­ѓу пре­тсе­да­те­лот на Ита­ли­ја и пре­тсе­да­те­лот на САД. Го сле­дев по­ја­ву­ва­ње­то на Ба­рак Оба­ма и из­бо­рот за ли­дер на САД одб­ли­ску, со со­од­вет­на ин­сти­ту­ци­о­нал­на не­у­трал­ност, но со ли­чен ен­ту­зи­ја­зам и на­деж. Од­но­сот ме­ѓу нас до­стиг­на ни­во на раз­би­ра­ње, под­др­шка и за­ем­на до­вер­ба – или уште по­ве­ќе, ви­стин­ско при­ја­телс­тво – не­што што не мо­жев да го за­мис­лам.

Ита­ли­ја и Евро­па има­ат ко­рист од оваа кли­ма вос­по­ста­ве­на ме­ѓу пре­тсе­да­те­лот на Ита­ли­ја и пре­тсе­да­те­лот на Со­е­ди­не­ти­те Аме­ри­кан­ски Др­жа­ви во вр­ше­ње­то на нив­ни­те со­од­вет­ни уло­ги и нив­ни­те за­ед­нич­ки од­го­вор­но­сти. На­ци­о­нал­ни­от ин­те­рес на Ита­ли­ја и за­ед­нич­ки­от европ­ски ин­те­рес: на кра­јот, отсе­ко­гаш би­ле важ­ни, и сѐ уште се важ­ни, за ме­не по­ве­ќе откол­ку што би­ло дру­го.

(Текст објавен во 87. број на неделникот „Република“, 2.05.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.