Кампањите немаат голем ефект, победниците се гледаат преку анкети

По­дол­го вре­ме се за­ни­ма­ва­те со ана­ли­за на ан­ке­ти­те по­вр­за­ни со из­бо­ри. Што по­ка­жу­ва­ат пос­лед­ни­те не­кол­ку цик­лу­си, кол­ку по­да­то­ци­те од пре­диз­бор­ни­те ан­ке­ти се точ­ни, во спо­ред­ба со офи­ци­јал­ни­те из­бор­ни ре­зул­та­ти?
Маџоски: Точ­но е де­ка истра­жу­ва­ње­то на јав­но­то мис­ле­ње ка­ко дел од по­ли­тич­ка­та на­у­ка во Ма­ке­до­ни­ја во пос­лед­ни­те 15 го­ди­ни до­стиг­на зна­ча­ен на­пре­док. Во таа смис­ла, спо­ред ме­не, еден мал дел од аген­ци­и­те и од ин­сти­ту­ти­те што се за­ни­ма­ва­ат со сон­да­жа на јав­но­то мис­ле­ње ги уна­пре­ди­ја сво­и­те ме­то­ди, а со тоа во сво­и­те пре­диз­бор­ни ан­ке­ти ус­пе­ва­ат мно­гу пре­циз­но да го прес­ли­ка­ат рас­по­ло­же­ни­е­то на гла­са­чи­те. Ме­ѓу­тоа, бро­јот на тие со­од­вет­ни ин­сти­ту­ти и аген­ции не е по­го­лем од три, евен­ту­ал­но че­ти­ри. Нам, кои се за­ни­ма­ва­ме со по­ли­тич­ки кам­па­њи, ни е поз­на­то кои по­да­то­ци од кои ин­сти­ту­ти мо­же­ме да ги сме­та­ме за точ­ни и за пре­циз­ни. Ве­ро­до­стој­но­ста на нив­ни­те ан­ке­ти мо­же мно­гу лес­но да се про­ве­ри та­ка што се зе­ма­ат про­цен­ти­те од нив­ни­те пос­лед­ни ан­ке­ти из­вр­ше­ни пред из­бор­ни­от про­цес и се спо­ре­ду­ва­ат со офи­ци­јал­ни­те из­бор­ни ре­зул­та­ти. Во таа на­со­ка, пред­ви­ду­ва­ња­та на со­од­вет­ни­те ин­сти­ту­ти и аген­ции се мно­гу бли­ску до офи­ци­јал­ни­те из­бор­ни ре­зул­та­ти на ми­на­ти­те из­бор­ни цик­лу­си.

Од дру­га стра­на, све­до­ци сме де­ка пред се­кој из­бо­рен цик­лус се по­ја­ву­ва­ат фан­том­ски ин­сти­ту­ти и аген­ции за истра­жу­ва­ње на јав­но­то мис­ле­ње, кои слу­жат за ед­но­крат­на упо­тре­ба. Тие се по­ја­ву­ва­ат пред се­кои из­бо­ри и по­тоа ги сне­му­ва. Спо­ред ме­не, при­мар­на цел на овие лаж­ни ин­сти­ту­ти и аген­ции е пре­ку сво­и­те од­на­пред фин­ги­ра­ни по­да­то­ци да го фор­ми­ра­ат јав­но­то мис­ле­ње, а не да го истра­жу­ва­ат.

Ту­ка, са­кам да наг­ла­сам де­ка истра­жу­ва­ње­то на јав­но­то мис­ле­ње не е цел са­ма по се­бе. Тоа е ала­тка што им по­ма­га на по­ли­тич­ки­те пар­тии да ја уна­пре­дат сво­ја­та по­ли­ти­ка, да ги утвр­дат сво­и­те пред­но­сти и не­до­ста­то­ци и со­од­вет­но да ре­а­ги­ра­ат, да уви­дат во кои ре­ги­о­ни од др­жа­ва­та ужи­ва­ат сил­на под­др­шка, во кои ре­ги­о­ни таа е пос­ла­ба и слич­но. Не­кои од пар­ти­и­те на­вре­ме го сфа­ти­ја тоа и нив­ни­те из­бор­ни ре­зул­та­ти се еви­дент­ни.

На што се дол­жи раз­ли­ка­та ме­ѓу вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја и опо­зи­ци­ја­та. Ло­гич­но е по осум го­ди­ни таа раз­ли­ка да се на­ма­лу­ва?
Маџоски: Не по­стои ед­но­ста­вен од­го­вор на ова пра­ша­ње. Нај­кра­тко ка­жа­но, раз­ли­ка­та во реј­тин­зи­те ме­ѓу вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја и опо­зи­ци­ја­та се дол­жи на по­го­ле­ма­та ме­то­дич­ност, те­мел­ност и ор­га­ни­за­ци­ја со ко­ја рас­по­ла­га ВМРО-ДПМНЕ и во исто вре­ме на не­до­сти­гот од тие зна­чај­ни ка­ра­кте­ри­сти­ки кај СДСМ.

Уште во 2006 го­ди­на, со са­мо­то до­а­ѓа­ње на власт на ВМРО-ДПМНЕ, таа се дек­ла­ри­ра­ше ка­ко пар­ти­ја со дес­на иде­о­ло­ги­ја, ме­ѓу­тоа па­зар­но­о­ри­ен­ти­ра­на (Market oriented party). По де­фи­ни­ци­ја, па­зар­но­о­ри­ен­ти­ра­ни­те пар­тии за вре­ме на сво­е­то вла­де­е­ње ја за­чу­ву­ва­ат сво­ја­та иде­о­ло­шка ма­три­ца, но, од дру­га стра­на, се тру­дат да ги за­до­во­лат по­тре­би­те и да ги ре­шат проб­ле­ми­те на што по­го­лем број гра­ѓа­ни, сѐ со цел да би­де за­до­во­лен нај­го­лем дел од „па­за­рот“ (во овој слу­чај гра­ѓа­ни­те). Се ра­бо­ти за еден мо­де­рен на­чин на вла­де­е­ње, кој се ко­ри­сти во нај­го­лем дел од за­пад­но­е­вроп­ски­те др­жа­ви, во кој гра­ѓа­ни­те се де­лат во цел­ни гру­пи и се при­ста­пу­ва кон ре­ша­ва­ње на проб­ле­ми­те на тие цел­ни гру­пи, па­ра­лел­но и по­сто­ја­но. На при­мер: ва­у­че­ри и на­ма­ле­на пар­ти­ци­па­ци­ја за сту­ден­ти­те; зго­ле­му­ва­ње на пен­зи­и­те, бесп­ла­тен ја­вен пре­воз и бесп­лат­но бањ­ско ле­ку­ва­ње за пен­зи­о­не­ри­те; суб­вен­ции и по­до­бру­ва­ње на оп­шта­та фи­нан­си­ска со­стој­ба кај зем­јо­дел­ци­те; ре­ша­ва­ње на ста­ту­сот на го­лем дел од сте­чај­ни­те ра­бот­ни­ци; зго­ле­му­ва­ње на пла­ти­те во др­жав­на­та ад­ми­ни­стра­ци­ја и слич­но.

Исто та­ка, со до­а­ѓа­ње­то на ВМРО-ДПМНЕ на власт за прв­пат во Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја бе­ше при­ме­нет по­ли­тич­ки­от мар­ке­тинг во сво­ја­та це­лос­на фор­ма. Тоа зна­чи де­ка по ис­пол­ну­ва­ње­то на пре­диз­бор­ни­те ве­ту­ва­ња, оваа пар­ти­ја, по пра­ви­ло, при­ста­пу­ва кон ефе­ктив­но и ефи­кас­но ко­му­ни­ци­ра­ње пре­ку рек­лам­ни кам­па­њи и кам­па­њи за од­но­си со по­ши­ро­ка­та јав­ност во др­жа­ва­ва сѐ со цел до гра­ѓа­ни­те да до­прат ин­фор­ма­ци­и­те за тоа ка­де, во кол­кав обем и што се сра­бо­ти­ло. Та­ка што, ефи­кас­на­та ко­му­ни­ка­ци­ска стра­те­ги­ја не­сом­не­но ѝ до­не­се го­лем по­ли­тич­ки ка­пи­тал на вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја. Со дру­ги збо­ро­ви, ВМРО-ДПМНЕ во пос­лед­ни­те 10 го­ди­ни соз­да­де свој „про­из­вод и при­каз­на“, кои, ка­ко што мо­же­ме да ви­ди­ме, до де­не­шен ден ус­пеш­но се „про­да­ва­ат“. Нив­на­та пар­ти­ска ба­за со­ста­ве­на од пар­ти­ско членс­тво и ло­јал­ни сим­па­ти­зе­ри, на си­те из­бор­ни цик­лу­си од 2006 го­ди­на, па сѐ до де­нес, на те­рен им ис­по­ра­чу­ва од 400.000 до 450.000 гла­со­ви.

Од дру­га стра­на, опо­зи­ци­ја­та, да­ли по­ра­ди кра­тки­от пер­и­од отка­ко но­во­то ра­ко­водс­тво ја пре­зе­де пар­ти­ја­та, да­ли по­ра­ди не­кои дру­ги фа­кто­ри, сѐ уште се ка­ра­кте­ри­зи­ра­ат со не­до­стиг од кон­зи­стент­ност, ме­то­дич­ност и од истрај­ност во сво­е­то функ­ци­о­ни­ра­ње. И по­крај не­кои, спо­ред ме­не, по­тен­ци­јал­но ква­ли­тет­ни ка­дров­ски ре­ше­ни­ја во СДСМ, таа пар­ти­ја сѐ уште не ус­пе­ва да ја над­ми­не гра­ни­ца­та од 300.000 до 350.000 гла­со­ви.

Ка­ко зак­лу­чок, спо­ред по­да­то­ци­те со кои рас­по­ла­гам, мо­мент­на­та раз­ли­ка ме­ѓу ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ е око­лу 100.000 гла­со­ви во ко­рист на вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја и оче­ку­вам таа раз­ли­ка во реј­тин­зи­те да се отс­ли­ка и на пар­ла­мен­тар­ни­те и на пре­тсе­да­тел­ски­те из­бо­ри. Та­ка што, да се на­вра­ти­ме на ва­ше­то пр­вич­но пра­ша­ње, не оче­ку­вам го­ле­ми про­ме­ни во со­од­но­сот ме­ѓу две­те нај­го­ле­ми по­ли­тич­ки пар­тии во Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја.

Кол­ку вли­јае от­че­тот на пар­ти­и­те врз нив­ни­те реј­тин­зи?
Маџоски: Ка­ко што спо­ме­нав и прет­ход­но, от­че­тот бе­ше во­ве­ден од вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја ка­ко дел од неј­зи­на­та ко­му­ни­ка­ци­ска стра­те­ги­ја. От­че­тот го ка­ра­кте­ри­зи­рам ка­ко мно­гу ед­но­ста­вен, но во исто вре­ме и функ­ци­о­на­лен на­чин за ко­му­ни­ка­ци­ја со гра­ѓа­ни­те, од­нос­но по­тен­ци­јал­ни­те гла­са­чи, за тоа ка­де, што и во кол­кав обем сра­бо­ти­ле по­ли­тич­ки­те пар­тии. Мис­лам де­ка оваа отво­ре­ност вли­јае за по­го­лем реј­тинг кај по­ли­тич­ки­те пар­тии.

Ми­на­та­та го­ди­на на ло­кал­ни­те из­бо­ри ВМРО-ДПМНЕ има­ше огром­на пред­ност во од­нос на СДСМ. Мо­же ли таа да се исто­пи за ед­на го­ди­на?
Маџоски: Те­о­рет­ски е мож­но, но во пра­кти­ка тоа е мно­гу те­шко ос­твар­ли­во. Ка­ко што наг­ла­сив и прет­ход­но, ВМРО-ДПМЕ во се­кој мо­мент, на кои би­ло из­бо­ри, мо­же да ис­по­ра­ча од 400.000 до 450.000 гла­са. Се ра­бо­ти за ор­га­ни­зи­ра­на пар­ти­ја со ја­сен кон­цепт. Спо­ред ме­не, бро­јот на гла­са­чи што вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја кон­ти­ну­и­ра­но ги до­би­ва на се­кои из­бо­ри од 2006 го­ди­на, па сѐ до де­нес, е сѐ уште не­до­сти­жен за нај­го­ле­ма­та опо­зи­ци­ска пар­ти­ја.

Од дру­га стра­на, иа­ко но­во­то ра­ко­водс­тво на СДСМ са­мо ед­на го­ди­на ја во­ди пар­ти­ја­та, крај­но вре­ме е да по­ну­ди нов, ја­сен и пре­поз­нат­лив кон­цепт и ус­пеш­но да се ре­кон­стру­и­ра. Кај нив е по­тре­бен нов по­зи­ти­вен по­ли­тич­ки про­из­вод, но­ва при­каз­на, ко­ја но­во­то ра­ко­водс­тво се тру­ди да ја по­ну­ди, но се­то тоа изг­ле­да бле­до. Ако са­ка­ат ре­зул­та­ти, тие мо­ра да по­ра­бо­тат на тој нов по­ли­тич­ки про­из­вод, кој се со­стои од про­гра­ма, по­ну­да, имиџ, ка­дров­ски ре­ше­ни­ја, ма­ши­не­ри­ја, пре­поз­нат­ли­вост на пар­ти­ја­та и слич­но. Нив­на­та но­ва при­каз­на мо­ра да би­де јас­на и чи­ста. Уште по­важ­но, таа но­ва при­каз­на мо­ра да би­де про­фе­си­о­нал­но спо­де­ле­на со по­ши­ро­ка­та јав­ност. Спо­ред ме­не, тие сѐ уште не ус­пе­ва­ат да го по­ну­дат тој нов кон­цепт. На при­мер, опо­зи­ци­ја­та сѐ уште не по­ну­ди вла­да во сен­ка, ед­на од ос­нов­ни­те ала­тки на опо­зи­ци­ски­те пар­тии во де­мо­крат­ски­те др­жа­ви. Таа мо­ра да по­ну­ди ал­тер­на­ти­ва за ре­ше­ни­ја­та на акту­ел­на­та власт, се­којд­нев­но, па­ра­лел­но и по­сто­ја­но. Сѐ до­де­ка не ус­пе­ат во тоа, тие не­ма да мрд­нат од точ­ка­та ка­де што се се­га.

Што е тоа што вли­јае најм­но­гу на гла­са­чи­те? Да­ли се тоа лич­ни ин­те­ре­си, иде­о­ло­ги­ја, ет­нич­ки и на­ци­о­нал­ни пра­ша­ња или не­што дру­го?
Маџоски: Це­лос­ни­от од­го­вор на ова пра­ша­ње, на­ви­сти­на, би бил мно­гу обе­мен. На­јед­но­став­но ка­жа­но, тоа би бил не­кој суб­ли­мат од си­те на­ве­де­ни вли­ја­ни­ја што ги на­бро­и­вте, плус уште не­кои дру­ги. За да кон­ци­пи­рам ја­сен од­го­вор, ќе ги на­бро­јам дол­го­роч­ни­те фа­кто­ри, кои ана­ли­зи­те до­ка­жаа де­ка се глав­на­та дви­жеч­ка си­ла во на­со­чу­ва­ње­то на од­не­су­ва­ње­то на гла­са­чи­те. Ту­ка би ги изд­во­ил: иде­о­ло­шка­та ори­ен­ти­ра­ност, при­род­на­та по­тре­ба за при­па­ѓа­ње кон одре­ден по­ли­тич­ки суб­јект, мож­но­ста за лич­на при­до­би­вка од при­пад­но­ста кон одре­ден по­ли­тич­ки суб­јект, раз­лич­на­та по­ста­ве­ност на одре­ден по­ли­тич­ки суб­јект кон на­ци­о­нал­ни­те пра­ша­ња, со­стој­ба­та во еко­но­ми­ја­та, без­бед­нос­на­та со­стој­ба во др­жа­ва­та и со­ци­јал­на­та прав­да. Овие се­дум фа­кто­ри се изд­во­ју­ва­ат ка­ко глав­ни­те мо­ти­ви зо­што лу­ѓе­то се опре­де­лу­ва­ат да под­др­жат еден или друг по­ли­тич­ки суб­јект.

На ми­на­ти­те из­бо­ри ма­ли­те пар­тии беа збри­ша­ни од по­ли­тич­ка­та ма­па. Што ве­лат овој пат ан­ке­ти­те, има ли шан­си не­ко­ја од нив да кон­цен­три­ра до­вол­но гла­со­ви за да до­бие по­ве­ќе пра­те­нич­ки ме­ста?
Маџоски: Точ­но е де­ка по­ра­ди про­пор­ци­о­нал­ни­от из­бо­рен мо­дел и Дон­то­ви­от мо­дел на прес­ме­тка на гла­со­ви, ни­ту ед­на од по­ма­ли­те пар­тии не ус­пеа да до­бие пра­те­нич­ки ман­дат на пар­ла­мен­тар­ни­те из­бо­ри во 2011 го­ди­на. Ме­ѓу­тоа, сме­там де­ка на овие пар­ла­мен­тар­ни из­бо­ри си­ту­а­ци­ја­та ќе се сме­ни.

Факт е де­ка две­те нај­го­ле­ми пар­тии од ма­ке­дон­ски­от блок и две­те нај­го­ле­ми пар­тии од ал­бан­ски­от блок ап­сор­би­ра­ат око­лу 50 про­цен­ти од вкуп­ни­от еле­кто­рат во др­жа­ва­ва. Ме­ѓу­тоа оста­ну­ва­ат по­ве­ќе од 40 про­цен­ти од вкуп­ни­от број гра­ѓа­ни со пра­во на глас, кои не ги под­др­жу­ва­ат овие че­ти­ри го­ле­ми пар­тии. Пред сѐ, на овие пар­ла­мен­тар­ни из­бо­ри, ту­ка ѝ да­вам шан­са на Гра­ѓан­ска­та оп­ци­ја за Ма­ке­до­ни­ја – ГРОМ на Стев­чо Ја­ки­мов­ски. Мо­и­те ин­фор­ма­ции се де­ка оваа пар­ти­ја са­мо шест ме­се­ци од неј­зи­но­то фор­ми­ра­ње ус­пеа да по­ста­ви се­ри­оз­на пар­ти­ска ин­фра­стру­кту­ра отво­рај­ќи 50-ина оп­штин­ски ор­га­ни­за­ции низ це­ла­та др­жа­ва со око­лу 30.000 чле­но­ви. Oд тоа што ус­пе­вам да го ви­дам, мис­лам де­ка та­му по­стои ка­па­ци­тет, зна­е­ње и енер­ги­ја за ток­му таа пар­ти­ја да ста­не до­ми­нант­на во по­ли­тич­ки­от цен­тар. Во нив­ни при­лог оди и тоа де­ка во по­ста­ве­но­ста на по­ли­тич­ки­от си­стем во Ма­ке­до­ни­ја има ме­сто за ед­на се­ри­оз­на пар­ти­ја, ко­ја би го за­зе­ла тој по­ли­тич­ки цен­тар, имај­ќи пред­вид де­ка нив­ни­те гла­со­ви се кон­цен­три­ра­ни во не­кол­ку из­бор­ни еди­ни­ци, а тоа, не­сом­не­но, им оди в при­лог. Ту­ка, мо­ра да се кал­ку­ли­ра и тоа де­ка пар­ти­ја­та е но­ва, а со тоа има го­ле­ми шан­си да при­до­бие дел од не­о­пре­де­ле­ни­те гла­са­чи, гла­са­чи­те што не пла­ни­ра­ат да из­ле­зат да гла­са­ат, раз­о­ча­ра­ни­те гла­са­чи итн. Исто та­ка, ан­ке­ти­те го­во­рат де­ка на оваа пар­ти­ја ѝ се за­га­ран­ти­ра­ни не­кол­ку пра­те­нич­ки ман­да­ти, та­ка што тие на овие пар­ла­мен­тар­ни из­бо­ри има­ат се­ри­оз­ни шан­си за по­во­лен по­ли­тич­ки ре­зул­тат, а на сре­ден рок да ста­нат кру­пен играч на по­ли­тич­ка­та ма­па во Ма­ке­до­ни­ја.

Го нач­на­вте пра­ша­ње­то за по­ли­тич­ки­от си­стем во Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја. Што би се слу­чи­ло до­кол­ку Ма­ке­до­ни­ја би­де ед­на из­бор­на еди­ни­ца. Ка­ко ќе вли­јае тоа на рас­по­ре­дот на по­ли­тич­ка­та моќ?
Маџоски: Лу­ѓе­то што се за­ни­ма­ва­ат со из­бор­на­та проб­ле­ма­ти­ка зна­ат де­ка про­пор­ци­о­нал­но­ста на рас­пре­дел­ба­та на пра­те­нич­ки­те ман­да­ти е пра­во­про­пор­ци­о­нал­на со го­ле­ми­на­та на из­бор­на­та еди­ни­ца. По­го­ле­ми из­бор­ни еди­ни­ци ќе зна­чат и по­го­ле­ма про­пор­ци­о­нал­ност при рас­пре­дел­ба на осво­е­ни­те гла­со­ви во пра­те­нич­ки ман­да­ти. И обрат­но, по­ма­ли из­бор­ни еди­ни­ци ќе пов­ле­чат го­лем број за­гу­бе­ни и не­и­ско­ри­сте­ни гла­со­ви.

По­ед­но­став­но ка­жа­но, до­кол­ку Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја би­де кон­стру­и­ра­на ка­ко ед­на из­бор­на еди­ни­ца, вед­наш ќе се зго­ле­ми бро­јот на по­ли­тич­ки­те пар­тии што ќе осво­јат пра­те­нич­ки ме­ста во Со­бра­ни­е­то. Ма­ке­до­ни­ја ка­ко ед­на из­бор­на еди­ни­ца ќе ја до­ве­де до ма­кси­мум про­пор­ци­о­нал­но­ста при рас­пре­де­лу­ва­ње гла­со­ви во пра­те­нич­ки ман­да­ти, што зна­чи де­ка та­кво­то ре­ше­ние ќе оди во ко­рист на ма­ли­те по­ли­тич­ки пар­тии. На тој на­чин во пар­ла­мен­тот ќе мо­жат да вле­зат и пар­тии со по че­ти­ри или пет ил­ја­ди гла­со­ви. Од­лу­ка­та Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја да би­де ед­на из­бор­на еди­ни­ца ќе би­де спро­тив­на на ин­те­ре­си­те на го­ле­ми­те пар­тии би­деј­ќи пар­ла­мен­тар­ни­от ко­лач ќе тре­ба да го де­лат со по­го­лем број по­ли­тич­ки пар­тии, а со тоа при фор­ми­ра­ње на вла­да ќе тре­ба да за­ви­сат од под­др­шка­та на по­ма­ли­те суб­је­кти. Тре­ба да се зе­ме пред­вид де­ка ва­кво­то из­бор­но ре­ше­ние мо­же да до­ве­де до не­ста­бил­на из­врш­на власт, што отво­ра про­стор за по­сто­е­ње че­сти по­ли­тич­ки кри­зи.

Ва­ша­та ма­ги­стер­ска ра­бо­та е на те­ма уло­га­та на не­о­пре­де­ле­ни­те гла­са­чи во из­бор­ни­те ре­зул­та­ти. На нив сме­та­ат и вла­ста и опо­зи­ци­ја­та. Кол­ку тие ре­ал­но на кра­јот вли­ја­ат на ре­зул­та­тот на из­бо­ри­те?
Маџоски: По пра­ви­ло, вли­ја­ни­е­то на овие гла­са­чи за тоа кој ќе би­де по­бед­ни­кот на одре­де­ни из­бо­ри е нез­на­чи­тел­но. Јас во тој труд го обра­бо­тив пра­ша­ње­то на по­бед­ни­кот на пар­ла­мен­тар­ни­те из­бо­ри од 2002 го­ди­на до 2011 го­ди­на, од­нос­но да­ли не­о­пре­де­ле­ни­те гла­са­чи има­ле учес­тво во по­бе­ди­те на тие из­бо­ри. Ана­ли­зи­рај­ќи ги по­да­то­ци­те од пос­лед­ни­те че­ти­ри пар­ла­мен­тар­ни из­бо­ри во Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја, ма­те­ма­тич­ки до­ка­жав де­ка не­о­пре­де­ле­ни­те гла­са­чи, па ако са­ка­те и во­оп­што кам­па­ња­та, прем­но­гу мал­ку вли­ја­ат врз из­бор­ни­те ре­зул­та­ти што се од­не­су­ва до по­бед­ни­кот. Со дру­ги збо­ро­ви, ни­ту на СДСМ во 2002 го­ди­на, ни­ту на ВМРО-ДПМНЕ во 2006 го­ди­на, 2008 го­ди­на и во 2011 го­ди­на не им тре­ба­ле гла­со­ви­те на не­о­пре­де­ле­ни­те гла­са­чи за да из­во­ју­ва­ат по­бе­да на кон­крет­ни­те пар­ла­мен­тар­ни из­бо­ри. Тие ја из­дејс­тву­ва­ле сво­ја­та по­бе­да мно­гу вре­ме пред де­нот на гла­са­ње, ако мо­жам да се изра­зам та­ка. За да ја по­твр­дам хи­по­те­за­та де­ка не­о­пре­де­ле­ни­те гла­са­чи не­ма­ат есен­ци­јал­но вли­ја­ние врз из­бор­ни­те ре­зул­та­ти, ги обра­бо­тив си­те пре­тсе­да­тел­ски из­бо­ри што се одр­жа­ни во Со­е­ди­не­ти­те Аме­ри­кан­ски Др­жа­ви од 1972 го­ди­на до 2004 го­ди­на. Зак­лу­чо­ци­те беа исти. Во осум од де­вет обра­бо­те­ни пре­тсе­да­тел­ски из­бо­ри, на кан­ди­да­ти­те што има­ле пред­ност во пре­диз­бор­ни­те ан­ке­ти во­оп­што не им би­ла по­треб­на под­др­шка­та од не­о­пре­де­ле­ни­те гла­са­чи. Са­мо во еден слу­чај од овие де­вет пре­тсе­да­тел­ски из­бо­ри во САД, во 1976 го­ди­на во тр­ка­та по­ме­ѓу Џе­ралд Форд и Џи­ми Кар­тер, кан­ди­да­тот Кар­тер го до­бил сво­јот ман­дат со по­мош на не­о­пре­де­ле­ни­те гла­са­чи. От­ту­ка, твр­де­ње­то де­ка не­о­пре­де­ле­ни­те гла­са­чи го одре­ду­ва­ат по­бед­ни­кот на кон­крет­ни из­бо­ри е мит.

Ту­ка би наг­ла­сил де­ка но­ви­те пар­тии има­ат по­го­ле­ми шан­си да до­би­јат дел од под­др­шка­та на не­о­пре­де­ле­ни­те гла­са­чи, а таа под­др­шка во одре­де­ни слу­чаи мо­же да им зна­чи и не­кол­ку пра­те­нич­ки ме­ста. А што се од­не­су­ва до по­бед­ни­кот на одре­де­ни из­бо­ри, мис­лам де­ка уште пред кам­па­ња­та ра­бо­ти­те се јас­ни.

Во таа на­со­ка, кол­ку вли­јае кам­па­ња­та врз од­лу­ка­та на гра­ѓа­ни­те за тоа на ко­ја по­ли­тич­ка оп­ци­ја би ѝ го до­ве­ри­ле сво­јот глас?
Маџоски: Во прин­цип, мно­гу мал­ку. По­ли­тич­ка­та кам­па­ња е еден кра­тко­ро­чен фа­ктор за вли­ја­ние на пар­ти­и­те врз из­бор­но­то од­не­су­ва­ње на гла­са­чи­те. Уште ед­наш би ак­цен­ти­рал де­ка со по­зи­тив­на и ино­ва­тив­на по­ну­да за вре­ме на кам­па­ња­та, но­ви­те пар­тии има­ат не­ка­кви шан­си да осво­јат дел од не­о­пре­де­ле­ни­те гла­са­чи. Ме­ѓу­тоа, што се од­не­су­ва до по­бед­ни­кот, ту­ка ве­ќе ре­зул­та­тот е мно­гу из­ве­сен. Ед­но­став­но ка­жа­но, таа пар­ти­ја што ја ужи­ва нај­го­ле­ма под­др­шка во со­од­вет­ни­те ан­ке­ти­те еден ме­сец пред из­бор­ни­от цик­лус, ре­чи­си по пра­ви­ло и ги до­би­ва тие из­бо­ри.

Во таа на­со­ка, ко­га се на­о­ѓа­ме во сре­ди­на­та на из­бор­на­та кам­па­ња, има тен­ден­ци­ја кај лу­ѓе­то, а осо­бе­но кај ме­ди­у­ми­те да го пре­у­ве­ли­чу­ва­ат зна­че­ње­то на одре­де­ни на­ста­ни. Во ова спа­ѓа­ат га­фо­ви­те што се слу­чу­ва­ат за вре­ме на кам­па­ња­та, кон­тро­верз­ни­те рек­лам­ни кам­па­њи на по­ли­тич­ки­те пар­тии, по­ве­ќе или по­мал­ку сим­па­тич­ни­те по­ли­тич­ки го­во­ри на ли­де­ри­те на пар­ти­и­те и дру­ги мо­мен­ти што прив­ле­ку­ва­ат го­ле­мо вни­ма­ние за вре­ме на кам­па­ња­та. Ме­ѓу­тоа, овие мо­мен­ти не­ма­ат мер­лив удар врз од­лу­ка­та на гра­ѓа­ни­те за тоа ко­му ќе му го да­дат сво­јот глас на из­бор­ни­от ден. Ме­ди­у­ми­те се за­ин­те­ре­си­ра­ни да го прив­ле­чат вни­ма­ни­е­то на гра­ѓа­ни­те, и тоа е раз­бир­ли­во, но по­ве­ќе­то од сто­ри­и­те и од ста­ти­и­те што ги гле­да­ме или слу­ша­ме се фо­ку­си­ра­ни на ра­бо­ти што се три­ви­јал­ни. От­ту­ка, из­бор­но­то од­не­су­ва­ње на гра­ѓа­ни­те е де­тер­ми­ни­ра­но од дру­ги фун­да­мен­ти.

Ге­не­рал­но гле­да­но, и по­крај тоа што е оп­што при­фа­те­но де­ка кам­па­њи­те има­ат зна­ча­ен сте­пен на вли­ја­ние на нив­на­та глав­на цел­на гру­па – не­о­пре­де­ле­ни­те гла­са­чи, а со тоа и вли­ја­ние врз из­бор­ни­те ре­зул­та­ти, исто­ри­ја­та и ана­ли­зи­те го до­ка­жу­ва­ат спро­тив­но­то. Ме­ѓу­тоа, тоа не е ни­што но­во. Уште во 40-ти­те го­ди­ни на ми­на­ти­от век, Пол Ла­зер­сфелд, еден од нај­поз­на­ти­те со­ци­о­ло­зи од по­но­во вре­ме, на оваа те­ма на­пи­ша: „До еден зна­ча­ен сте­пен, мо­дер­ни­те по­ли­тич­ки кам­па­њи се за­вр­ше­ни уште пред да поч­нат“. Тој пред­ла­га: „Не де­ка кам­па­њи­те не­ма­ат ни­ка­кво вли­ја­ние, ме­ѓу­тоа мо­дер­ни­те по­ли­тич­ки­те кам­па­њи се ка­ко ед­на ка­да пол­на со хе­ми­ска теч­ност за раз­ви­ва­ње фо­то­гра­фии. Хе­ми­ско­то вли­ја­ние на теч­но­ста во ка­да­та е не­оп­ход­но за да се раз­вие ед­на фо­то­гра­фи­ја, ме­ѓу­тоа мо­же да би­де раз­ви­е­на са­мо фо­то­гра­фи­ја што прет­ход­но се на­о­ѓа на филм“.

Разговараше: Го­ран Мо­ми­ро­ски
Фото: Александар Ивановски
(Интервјуто со Ивица Маџоски е објавено во 82. број на неделникот Република, 28.03.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.