ЦСИ Скопје во Судска медицина

На Ин­сти­ту­тот за суд­ска ме­ди­ци­на и кри­ми­на­ли­сти­ка ра­бо­ти единс­тве­на­та не­за­вис­на фо­рен­зич­на ла­бо­ра­то­ри­ја за ДНК во Ма­ке­до­ни­ја, ко­ја вр­ши ана­ли­за на би­о­ло­шки ма­те­ри­јал. Ла­бо­ра­то­ри­ја­та да­ва пре­циз­ни на­о­ди кои се од ко­рист на ме­ди­ци­на­та, кри­ми­на­ли­сти­ка­та и на ме­ди­цин­ска­та де­он­то­ло­ги­ја. Опре­ма­та што ја има ла­бо­ра­то­ри­ја­та овоз­мо­жу­ва да се зго­ле­ми по­тен­ци­ја­лот на ла­бо­ра­то­ри­ја­та за нај­мал­ку осум па­ти на ден, ка­ко и да се ро­бо­ти­зи­ра це­ло­куп­ни­от про­цес на обра­бо­тка на ДНК-мо­ле­ку­ла­та на би­о­ло­шки тра­ги.

- Ла­бо­ра­то­ри­ја­та функ­ци­о­ни­ра од 2004 го­ди­на. Ста­ну­ва збор за про­ект ме­ѓу Ин­сти­ту­тот за суд­ска ме­ди­ци­на и Аген­ци­ја­та за гер­ман­ска тех­нич­ка по­мош (ГТЗ). Тоа е нив­на до­на­ци­ја. Од 2005 го­ди­на до­се­га кон­ти­ну­и­ра­но се акре­ди­ти­ра­ме во нај­го­ле­ма­та Аген­ци­ја за акре­ди­та­ци­ја на фо­рен­зич­ни ла­бо­ра­то­рии за ДНК во све­тот. Ста­ну­ва збор за те­сто­ви кои тие ни ги пра­ќа­ат се­ко­ја го­ди­на, со­др­жат 14 при­ме­ро­ци и прет­ста­ву­ва­ат микс од по­ве­ќе би­о­ло­шки ма­те­ри­ја­ли (крв, плун­ка, спер­ма). Зна­чи, мо­же да е ед­на тра­га, мо­же да се тра­ги од че­тво­ри­ца и тре­ба да се до­ка­же што е (крв, плун­ка, спер­ма) и со кој ме­тод си го до­ка­жал тоа, ка­ко и да го одре­диш ге­но­ти­пот за си­те лич­но­сти. Ние ап­ли­ци­ра­ме за си­те ло­ку­си што до­се­га се из­мис­ле­ни на мо­ле­ку­ла­та на ДНК. Тоа се авто­зом­ни ло­ку­си (ло­ку­си се дел од мо­ле­ку­ла­та ка­де што се на­о­ѓа­ат ге­ни од мај­ка­та и од та­тко­то). Ги има­ме акре­ди­ти­ра­но си­те авто­зом­ни ло­ку­си. Ста­ну­ва збор за 50 ло­ку­си на мо­ле­ку­ла­та на ДНК, и тоа за ге­ни кои се нас­ле­ду­ва­ат по­дед­на­кво од мај­ка­та и од та­тко­то. Има­ме ли­цен­ци­ра­но 27 ип­си­лон-хро­мо­зо­ми – ло­ку­си кои се нас­ле­ду­ва­ат са­мо по та­тко­то, и тоа е нај­го­лем број ло­ку­си кои се ра­бо­тат во све­тот. Од оваа го­ди­на има­ме акре­ди­ти­ра­но и ми­то­хон­ди­јал­на ана­ли­за на ДНК, ко­ја ја ра­бо­те­ше ко­ле­шка­та Ре­на­та Јан­ко­ва-Аја­нов­ска. Има­ме це­ла па­ле­та на акре­ди­та­ции на ло­ку­си на ДНК-мо­ле­ку­ла­та што се ра­бо­тат и ние сме единс­тве­на­та ла­бо­ра­то­ри­ја во ре­ги­о­нот што по­кри­ва ли­цен­ца со тол­кав број ло­ку­си на ДНК-мо­ле­ку­ла­та, вклу­чу­вај­ќи ја ту­ка и ми­то­хон­ди­јал­на­та ДНК, што е врв во ед­на фо­рен­зич­на пра­кти­ка со ДНК – ве­ли до­цент до­ктор Зла­тко Ја­ќов­ски, спе­ци­ја­лист по суд­ска ме­ди­ци­на.

Сертификатите кои секоја година ги добива форензичната лабораторија

Акре­ди­та­ци­и­те што ги има ла­бо­ра­то­ри­ја­та зна­чат де­ка си­те ре­зул­та­ти што из­ле­гу­ва­ат од овој Ин­сти­тут се си­гур­ни, ве­ро­до­стој­ни и приз­на­е­ни во се­кој суд во све­тот. Ре­зул­та­ти­те се изра­бо­те­ни по нај­до­бри стан­дар­ди.

- Во по­стап­ка сме и за акре­ди­та­ци­ја за стан­дар­дот ИСО на ла­бо­ра­то­ри­ја­та за ДНК, но и на си­те ла­бо­ра­то­рии на Ин­сти­ту­тот за суд­ска ме­ди­ци­на и кри­ми­на­ли­сти­ка. По­треб­ни се средс­тва, стру­ктур­ни прис­по­со­бу­ва­ња на про­сто­ри­и­те, по­тоа за одр­жу­ва­ње на апа­ра­ти­те… Акре­ди­та­ци­ја­та ИСО ќе зна­чи де­ка на­ша­та ла­бо­ра­то­ри­ја ќе би­де ком­па­ти­бил­на со си­те свет­ски ин­сти­ту­ции и ќе мо­же да кон­ку­ри­ра на свет­ски­от па­зар – ве­ли д-р Ја­ќов­ски.

Кли­ен­ти на оваа ла­бо­ра­то­ри­ја се су­до­ви­те во Ма­ке­до­ни­ја, но ра­бо­тат и со при­ват­ни ли­ца. Нај­че­сто се ис­пи­ту­ва, од­нос­но до­ка­жу­ва та­тков­ство, а за су­до­ви­те се ра­бо­тат си­те кри­вич­ни де­ла – убис­тва, са­мо­у­бис­тва, не­среќ­ни слу­чаи, си­лу­ва­ња, по­лов на­пад врз де­те. Во фо­рен­зич­на­та ла­бо­ра­то­ри­ја се вр­ши и иден­ти­фи­ка­ци­ја. Кон­крет­но, тие ја вр­шеа иден­ти­фи­ка­ци­ја­та во не­сре­ќа­та во ко­ја за­ги­на по­ра­неш­ни­от пре­тсе­да­тел на Ма­ке­до­ни­ја, Бо­рис Трај­ков­ски. То­гаш, за 48 ча­са из­вр­ши­ја иден­ти­фи­ка­ци­ја на се­дум те­ла, што бе­ше еден вид свет­ски ре­корд – за тол­ку кра­тко вре­ме да се из­вр­ши иден­ти­фи­ка­ци­ја на се­дум те­ла.

Ти­мот што ра­бо­ти во оваа ла­бо­ра­то­ри­ја е мал – го со­чи­ну­ва­ат двај­ца спе­ци­ја­ли­сти по суд­ска ме­ди­ци­на, д-р Ја­ќов­ски и д-р Јан­ко­ва-Аја­нов­ска, ко­ја е и спе­ци­ја­лист по ме­ди­цин­ска ге­не­ти­ка, и еден фар­ма­ко­лог, кој, за жал, сѐ уште е во­лон­тер.

Д-р Ре­на­та Јан­ко­ва-Аја­нов­ска на работното место во лабораторијата

Ла­бо­ра­то­ри­ја­та има по­ве­ќе апа­ра­ти за ис­пи­ту­ва­ње на си­те ви­до­ви би­о­ло­шки ма­те­ри­јал – крв, плун­ка, спер­ма, влак­на, ко­ски, за­би, пред­ме­ти кои би­ле во кон­такт со сто­ри­тел или жр­тва на кри­вич­но де­ло. Два од апа­ра­ти­те се глав­ни но­си­те­ли на фо­рен­зич­ни­те ДНК- ана­ли­зи.

- Ед­ни­от е за изо­ла­ци­ја на ДНК-мо­ле­ку­ла по ро­бот­ски си­стем, со што за мно­гу по­кра­тко вре­ме се изо­ли­ра­ат при­ме­ро­ци­те, но се на­ма­лу­ва и мож­но­ста за кон­та­ми­на­ци­ја од чо­веч­ко по­тек­ло. Вто­ри­от апа­рат, кој е ме­ѓу по­ска­пи­те, ги чи­та ре­зул­та­ти­те. За осум па­ти се зго­ле­му­ва до­се­гаш­на­та ра­бо­та на ла­бо­ра­то­ри­ја­та и за че­ти­ри па­ти се зго­ле­му­ва сен­зи­тив­но­ста – ве­ли д-р Ја­ќо­ски.

Ла­бо­ра­то­ри­ја­та ра­бо­ти и со кли­ен­ти од странс­тво. Нај­че­сто нив­ни­те ус­лу­ги ги ко­ри­стат су­до­ви­те од Ко­со­во, по­ре­тко од јуж­на Ср­би­ја.

- Оваа ла­бо­ра­то­ри­ја се одр­жу­ва од ме­ѓу­на­род­ни на­уч­ни про­е­кти. Пос­ле­ден про­ект во кој учес­тву­ва­ме бе­ше над­град­ба на ба­за­та на ип­си­лон-хро­мо­зом на свет­ско ни­во. Тоа зна­чи де­ка ед­на од ла­бо­ра­то­ри­и­те што да­доа ре­зул­тат бе­ше на­ша­та ла­бо­ра­то­ри­ја. Ина­ку, да­доа ре­зул­тат вкуп­но 17 ла­бо­ра­то­рии од це­ли­от свет. Ние бев­ме единс­тве­ни во ре­ги­о­нот. Во тој про­ект до­ми­ни­раа ла­бо­ра­то­рии од Гер­ма­ни­ја, скан­ди­нав­ски­те зем­ји и од Ла­тин­ска Аме­ри­ка. Има­ме над­гра­ду­ва­ње на авто­зом­ни­те ло­ку­си за ба­за на по­пу­ла­ции. На­ша­та ба­за на по­пу­ла­ции и за ми­то­хон­ди­јал­на­та ДНК е вле­зе­на во свет­ска­та ба­за. Во таа ба­за е и ма­ке­дон­ска­та по­пу­ла­ци­ја. Тоа е важ­но би­деј­ќи пре­ку из­град­ба на тие ба­зи на по­пу­ла­ции мо­же да се вр­шат ста­ти­стич­ки ана­ли­зи за да се утвр­ди иден­ти­тет на по­тек­ло на би­о­ло­шка тра­га. За да ка­же­ме де­ка ед­но влак­но при­па­ѓа на одре­ден чо­век, освен што ќе тре­ба да се сов­пад­не влак­но­то на осом­ни­че­ни­от или жр­тва­та, тре­ба да изра­бо­ти­ме и ста­ти­сти­ка со кол­кав про­цент на ве­ро­јат­ност тоа влак­но при­па­ѓа на тој чо­век. Про­цен­тот на ве­ро­јат­ност тре­ба да би­де 99,99. Исто та­ка, има­ме и прет­по­ста­вка на ко­ја ба­за при­па­ѓа тој чо­век и ста­ти­сти­ка­та ја ра­бо­ти­ме врз ос­но­ва на по­пу­ла­ци­ја­та на ко­ја при­па­ѓа чо­ве­кот – об­јас­ну­ва Ја­ќов­ски.

До­цент д-р Зла­тко Ја­ќов­ски, спе­ци­ја­лист по суд­ска ме­ди­ци­на

Ли­цен­ци­те за ра­бо­та на ла­бо­ра­то­ри­ја­та се об­но­ву­ва­ат се­ко­ја го­ди­на. Ла­бо­ра­то­ри­ја­та при Ин­сти­ту­тот има за­ед­нич­ка со­ра­бо­тка со дру­ги ме­ѓу­на­род­ни ла­бо­ра­то­рии – со таа во За­греб, Хр­ват­ска, по­тоа во Инз­брук, Ав­стри­ја. Ти­мот се усо­вр­шу­вал и во Сло­ве­ни­ја и во Но­ви Сад, а со­ра­бо­ту­ва­ат и со ла­бо­ра­то­ри­ја­та за ДНК во Бел­град.

- Ор­га­ни­зи­рав­ме и ра­бо­тил­ни­ца на фо­рен­зич­ни ла­бо­ра­то­рии во ре­ги­о­нот за акре­ди­та­ци­ја на фо­рен­зич­ни ла­бо­ра­то­рии за стан­дар­дот ИСО. Имав­ме пре­да­ва­чи од Гер­ма­ни­ја, Шпа­ни­ја, Анг­ли­ја, Че­шка. Ние со­ра­бо­ту­ва­ме со си­те ла­бо­ра­то­рии, на­уч­ни, уни­вер­зи­тет­ски, по­ли­ци­ски, но и со при­ват­ни ла­бо­ра­то­рии. Кај нас не­ма при­ват­ни ла­бо­ра­то­рии, но за­тоа, пак, има во Бу­га­ри­ја, Бос­на и Хер­це­го­ви­на, Хр­ват­ска… Со­ра­бо­ту­ва­ме со си­те ла­бо­ра­то­рии за ДНК кои по­ка­жу­ва­ат ин­те­рес и ра­бо­тат по свет­ски стан­дар­ди – ве­ли д-р Ја­ќов­ски.

Ти­мот кој ра­бо­ти е мал и ком­па­ктен, но си­гур­но де­ка тие би би­ле за­до­вол­ни ако се зго­ле­ми бро­јот на ли­ца­та што се вклу­че­ни во ра­бо­та­та на ла­бо­ра­то­ри­ја­та.

- Иде­ал­но би би­ло ако има­ме уште двај­ца вра­бо­те­ни со ви­со­ко обра­зо­ва­ние и уште еден ла­бо­рант – за­вр­ши д-р Ја­ќов­ски.

(Пишува: Але­ксан­дра М. Бун­да­лев­ска | Фото: Игор Ан­ге­лов­ски
Текст објавен во 79. број на неделникот „Република“, 7.03.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.