Ин витрото сѐ повеќе ги охрабрува повозрасните жени

Ме­ѓу 100 и 150 же­ни го­диш­но во Ма­ке­до­ни­ја има­ат по­тре­ба од јај­це-кле­тки од дру­га же­на за да мо­же да се оби­дат да за­бре­ме­нат. Ле­ка­ри­те пре­ду­пре­ду­ва­ат де­ка е сѐ по­го­ле­ма по­тре­ба­та од до­ни­ра­ни јај­це-кле­тки би­деј­ќи сѐ по­ста­ри де­вој­ки се ре­ша­ва­ат да ста­нат мај­ки. По­ра­ди тоа, ги­не­ко­ло­зи­те ба­ра­ат и до­ни­ра­ње­то јај­це-кле­тки да се ре­гу­ли­ра со из­ме­ни­те на За­ко­нот за би­о­ме­ди­цин­ски пот­по­мог­на­то оп­ло­ду­ва­ње (БПО), за­ед­но со су­ро­гат-мај­ки.

Спо­ред ги­не­ко­ло­зи­те, во­зра­ста е глав­на при­чи­на за на­ма­лу­ва­ње на ква­ли­те­тот на јај­це-кле­тки­те, а сѐ по­го­лем број же­ни од­лу­чу­ва­ат да ра­ѓа­ат по­доц­на, ко­га се на­ма­лу­ва функ­ци­ја­та на јајч­ни­ци­те. Има и мла­ди же­ни што пред­вре­ме влег­ле во пер­и­ме­но­па­у­за.

Де­но­ви­ве бе­ше акту­ел­на и јав­на­та де­ба­та за из­ме­ни во За­ко­нот за би­о­ме­ди­цин­ски пот­по­мог­на­то оп­ло­ду­ва­ње, од­нос­но ди­ску­си­ја­та за овоз­мо­жу­ва­ње су­ро­гат-мај­ки во Ма­ке­до­ни­ја и пла­ќа­ње па­ри­чен на­до­мест за за­гу­бе­но­то вре­ме, пре­тр­пе­ни­от страв и бол­ка на же­ни што ќе до­ни­ра­ат јај­це-кле­тки.

– На­ши­те про­це­ни се де­ка го­диш­но се по­треб­ни око­лу 300 цик­лу­си за ин ви­тро. Има мно­гу же­ни не са­мо со на­вре­мен, ту­ку и пред­вре­мен кли­макс и ис­цр­пе­ни јајч­ни­ци. По­стап­ка­та е ле­гал­на и лес­но из­вод­ли­ва, осо­бе­но ко­га ја има­ме и кри­о­пре­зер­ва­ци­ја­та (за­мрз­ну­ва­ње со цел за­чу­ву­ва­ње кле­тки и тки­ва за по­долг пер­и­од), но до­на­тор­ски ре­чи­си не­ма. Спо­ред акту­ел­ни­от За­кон за би­о­ме­ди­цин­ски пот­по­мог­на­то оп­ло­ду­ва­ње, на до­на­тор­ки­те им се ре­фун­ди­ра­ат са­мо пат­ни­те тро­шо­ци. Во пред­ло­зи­те за из­ме­на на За­ко­нот, по­крај су­ро­гат, стои и чле­нот спо­ред кој оваа ре­фун­да­ци­ја за до­на­тор­ки­те на јај­це-кле­тки ќе би­де во ви­си­на на две про­сеч­ни пла­ти. Тро­шо­ци­те ги пла­ќа двој­ка­та што има по­тре­ба од јај­це-кле­тки. Сме­там де­ка тоа е до­бро ре­ше­ние и ќе при­до­не­се да има­ме зна­чи­тел­но по­го­лем број до­на­тор­ки, што ќе при­до­не­се мно­гу двој­ки да го ре­шат тој проб­лем во Ма­ке­до­ни­ја, а не да па­ту­ва­ат во странс­тво – ве­ли проф. д-р Гли­гор Ди­ми­тров, пре­тсе­да­тел на Здру­же­ни­е­то за ху­ма­на ре­про­ду­ктив­на ме­ди­ци­на и ра­ко­во­ди­тел на Од­де­лот за ги­не­ко­ло­ги­ја и аку­шерс­тво во при­ват­на­та оп­шта бол­ни­ца „Ре-ме­ди­ка“.

За су­ро­гат-мај­ки­те, д-р Ди­ми­тров сме­та де­ка тре­ба да се да­де оп­ци­ја за ал­тру­и­сти­чен, стро­го ре­гу­ли­ран и кон­тро­ли­ран су­ро­гат за ап­со­лут­но ме­ди­цин­ски ин­ди­ка­ции.

– Има па­ци­ен­тки со ме­ди­цин­ска ин­ди­ка­ци­ја (отсус­тво или те­шко оште­ту­ва­ње на ма­тка­та) за су­ро­гат. Не зна­е­ме точ­но кол­кав е нив­ни­от број, но се да­ле­ку по­мал­ку од тие на кои им тре­ба јај­це-кле­тка. Тоа не зна­чи де­ка не тре­ба да им по­мог­не­ме и ним. Ме­ди­цин­ски­от проб­лем ту­ка е лес­но­реш­лив, мно­гу по­го­ле­ми се прав­ни­те, етич­ки­те, пси­хо­ло­шки­те, со­ци­јал­ни­те и дру­ги ди­ле­ми и кон­тро­вер­зии – ве­ли д-р Ди­ми­тров.

Сто­ти­на двој­ки го­диш­но има­ат по­тре­ба од до­ни­ра­ни јај­це-кле­тки. До­на­то­ри нај­че­сто се се­стри, бли­ски род­ни­ни или при­ја­те­ли кои ги ис­пол­ну­ва­ат стро­ги­те ус­ло­ви за до­на­ци­ја – ис­пи­ту­ва­ња за ге­нет­ски, се­ксу­ал­ни и за нас­лед­ни бо­ле­сти.

Со до­се­гаш­ни­от За­кон се за­бра­ну­ва ку­пу­ва­ње, про­да­ва­ње и по­сре­ду­ва­ње со јај­це-кле­тки. До­ни­ра­ње­то е доз­во­ле­но са­мо ако же­на до­бро­вол­но се сог­ла­си да до­ни­ра јај­це-кле­тки.
Искус­тва­та на ле­ка­ри­те во бол­ни­ци­те ка­де што се вр­ши би­о­ме­ди­цин­ски пот­по­мог­на­то оп­ло­ду­ва­ње ве­лат де­ка во пос­лед­ни­те го­ди­ни се зго­ле­му­ва ста­ро­ста на па­ци­ен­тки­те што ба­ра­ат та­кво оп­ло­ду­ва­ње.

– Двој­ки­те сѐ по­доц­на се од­лу­чу­ва­ат за по­томс­тво, што да­ва вре­ме да се раз­ви­јат не­кои бо­ле­сти кај жен­ски­от парт­нер, ме­ѓу кои ми­о­ми, ен­до­ме­три­о­за, пел­вич­на инф­ла­ма­тор­на бо­лест… Се раз­би­ра, кол­ку и да е не­пра­вед­но, би­о­ло­шки­от ча­сов­ник от­чу­ку­ва, со од­ми­ну­ва­ње на во­зра­ста се на­ма­лу­ва бро­јот и ква­ли­те­тот на јај­це-кле­тки­те (ова­ри­јал­ни­те ре­зер­ви), што е нај­важ­ни­от фа­ктор во тре­ти­ра­ње на неп­лод­но­ста. Кај ма­шки­от парт­нер, исто та­ка, во свет­ски рам­ки е ве­ри­фи­ци­ра­но по­сте­пе­но, но си­гур­но на­ма­лу­ва­ње на кван­ти­та­тив­ни­те и на ква­ли­та­тив­ни­те па­ра­ме­три. Ко­неч­но, на­чи­нот на жи­вот и фа­кто­ри­те на око­ли­на­та, исто та­ка, не­из­беж­но има­ат вли­ја­ние. Се­то тоа при­до­не­су­ва за сѐ по­че­сто да се ин­ди­ци­ра по­стап­ка­та за ин ви­тро фер­ти­ли­за­ци­ја – ве­ли проф. д-р Гли­гор Ди­ми­тров.

Во Ма­ке­до­ни­ја го­диш­но се вр­шат око­лу ил­ја­да по­стап­ки за вон­те­лес­но оп­ло­ду­ва­ње и ви­сок е про­цен­тот на ус­пеш­но за­вр­ше­ни по­стап­ки. Ин ви­тро фер­ти­ли­за­ци­ја (ИВФ) е ре­во­лу­ци­о­нер­на и спе­ци­фич­на по­стап­ка, ви­со­ко­за­вис­на од тех­но­ло­ги­ја­та. Сле­де­ње­то на тој тех­но­ло­шки на­пре­док со ин­ве­сти­ции, но и по­сто­е­ње­то ка­дар кој кон­ти­ну­и­ра­но се еду­ци­ра во супс­пе­ци­јал­но­ста, осо­бе­но во ем­бри­о­ло­ги­ја­та и ге­не­ти­ка­та, се ос­нов­ни пре­дус­ло­ви за ус­пеш­на ра­бо­та на ла­бо­ра­то­ри­и­те за ИВФ.

– Та­кво не­што се слу­чи во Ма­ке­до­ни­ја пред пет­на­е­се­ти­на го­ди­ни и ре­зул­та­ти­те ги гле­да­ме пос­лед­ни­ве го­ди­ни. Се­пак, оваа гран­ка се раз­ви­ва на днев­на ос­но­ва, има ме­сто за по­до­бру­ва­ње и на овие ре­зул­та­ти, а се­ко­гаш тре­ба да има­ме на ум де­ка и нај­сит­на тех­но­ло­шка гре­шка или нев­ни­ма­ние мо­же дра­ма­тич­но да ги обо­ри ре­зул­та­ти­те – об­јас­ну­ва д-р Ди­ми­тров.

Во Ма­ке­до­ни­ја не­ма бан­ка на спер­ма­то­зо­и­ди

Во Ма­ке­до­ни­ја е доз­во­ле­но ин ви­тро оп­ло­ду­ва­ње и за са­мо­хра­ни мај­ки. Со ог­лед де­ка кај нас не­ма бан­ка на спер­ма­то­зо­и­ди, нај­че­сто се ко­ри­стат акре­ди­ти­ра­ни бан­ки од Скан­ди­на­ви­ја и од Шпа­ни­ја.

– Се­ка­ко, про­це­сот та­му е стро­го кон­тро­ли­ран, ка­ко и транс­пор­тот до на­ши­те ин­сти­ту­ции. Би­ро­то за ле­ко­ви да­ва одо­бру­ва­ње за се­кој увоз. Со ог­лед де­ка сме ма­ла и ет­нич­ки ме­ша­на зем­ја, сме­там де­ка та­кво­то ре­ше­ние е од­лич­но, а ре­ла­тив­но мал­ку фи­нан­си­ски ги оп­те­ре­ту­ва двој­ки­те. Во Ма­ке­до­ни­ја не­ма за­кон­ски преч­ки за да по­стои та­ква бан­ка, но не­ма­ме ур­гент­на по­тре­ба да ја фор­ми­ра­ме. Ко­га тоа ќе се слу­чи, мис­лам де­ка тре­ба да би­де са­мо во ед­на ин­сти­ту­ци­ја, нај­до­бро на ги­не­ко­ло­шко-аку­шер­ска­та кли­ни­ка – ве­ли д-р Ди­ми­тров.

Нај­го­ле­ми­от на­пре­док во ин ви­тро оп­ло­ду­ва­ње­то пос­лед­ни­ве го­ди­ни е на­пра­вен во за­мрз­ну­ва­ње­то јај­це-кле­тки. Тоа по­ра­но бе­ше го­лем проб­лем, про­цен­тот на пре­жи­ву­ва­ње на јај­це-кле­тки­те по од­мрз­ну­ва­ње бе­ше мно­гу ни­зок.

– Со со­вре­ме­ни­те ме­то­ди тој про­цент се иска­чи на 90. Со тоа се отво­ри­ја мно­гу мож­но­сти поч­ну­вај­ќи од смрз­ну­ва­ње јај­це-кле­тки за сопс­тве­ни по­тре­би за по­доц­на во жи­во­тот, до ко­ле­кти­ра­ње од до­на­тор­ки за по­тре­би на тие што ги не­ма­ат. Кри­о­пре­зер­ва­ци­ја­та на ова­ри­јал­но тки­во е мно­гу по­мал­ку упо­тре­бу­ва­на оп­ци­ја по­ра­ди тех­но­ло­ги­ја­та, и во де­неш­но вре­ме се ко­ри­сти најм­но­гу кај па­ци­ен­тки бол­ни од кан­цер, кои по из­ле­ку­ва­ње­то би са­ка­ле да ста­нат мај­ки – до­да­ва д-р Ди­ми­тров.

Бесп­лат­но ин ви­тро и за вто­ро де­те

Од по­че­то­кот на го­ди­на­ва поч­на да се спро­ве­ду­ва вла­ди­ни­от про­ект за бесп­лат­но ин ви­тро за вто­ро де­те. За оваа актив­ност се пла­ни­ра­ни до­пол­ни­тел­ни 1,5 ми­ли­он евра од Бу­џе­тот и за­ед­но со бесп­лат­но­то ин ви­тро за пр­во де­те, тоа ќе би­дат вкуп­но 2,5 ми­ли­о­на евра од­во­е­ни од Бу­џе­тот за оваа про­це­ду­ра.

Оваа мер­ка на Вла­да­та е пот­тик­на­та од ло­ша­та де­мо­граф­ска стру­кту­ра во Ма­ке­до­ни­ја би­деј­ќи по­да­то­ци­те по­ка­жу­ва­ат де­ка кај нас сѐ по­мал­ку се ра­ѓа­ат де­ца, а на­се­ле­ни­е­то ста­рее.

Во Ма­ке­до­ни­ја има се­дум ов­ла­сте­ни здрав­стве­ни уста­но­ви во кои се вр­ши спро­ве­ду­ва­ње на по­стап­ки­те за би­о­ме­ди­цин­ски пот­по­мог­на­то оп­ло­ду­ва­ње: Плод­ност (Би­то­ла), Си­сти­на, Ре-ме­ди­ка, Уни­вер­зи­тет­ска кли­ни­ка за ги­не­ко­ло­ги­ја и аку­шерс­тво (ГАК), Ул­тра­ме­ди­ка, Све­ти Ла­зар хос­пи­тал, д-р Ор­ган­џи­ски (Штип).

Сѐ по­ве­ќе ба­ра­ња за бесп­лат­но ин ви­тро

Вкуп­но 2.648 ба­ра­ња за ве­штач­ко оп­ло­ду­ва­ње на др­жа­вен тро­шок одо­брил Фон­дот за здрав­стве­но оси­гу­ру­ва­ње за 2010, 2011 и 2012 го­ди­на. Ми­на­та­та го­ди­на до Фон­дот стиг­на­ле 1.588 ба­ра­ња, а од нив 890 би­ле но­ви. Оста­на­ти­те ги до­комп­ле­ти­ра­ле до­ку­мен­ти­те. По­зи­тив­но би­ло од­го­во­ре­но на 950, а 17 до­би­ле не­га­ти­вен од­го­вор. Во 2011 го­ди­на има­ло 950 ба­ра­ња, а на 714 им би­ло одо­бре­но ин ви­тро на сме­тка на др­жа­ва­та. Би­ле од­би­е­ни 11 ба­ра­ња, а оста­на­ти­те би­ле вра­те­ни да ги сре­дат до­ку­мен­ти­те. Во 2010 го­ди­на ФЗО одо­брил 984 ба­ра­ња, а во 2009 го­ди­на др­жа­ва­та обез­бе­ди­ла па­ри за 1.700 про­це­ду­ри за оп­ло­ду­ва­ње по ве­штач­ки пат, што е за 21 про­цент по­ве­ќе од ба­ра­ња­та одо­бре­ни во 2008 го­ди­на.

Во при­ват­на­та бол­ни­ца „Ре-ме­ди­ка“ по­ве­ќе од 500 но­во­ро­ден­чи­ња се зач­на­ти во цен­та­рот за аси­сти­ра­на ре­про­дук­ци­ја и ИВФ во из­ми­на­ти­те че­ти­ри го­ди­ни.

Сѐ се за­бо­ра­ва ко­га ќе се ро­дат де­ца­та!

Доц­но­то ста­пу­ва­ње во брак, по­тоа гре­шка­та со че­ка­ње­то ус­ло­ви за де­ца на­пра­ви­ја мно­гу доц­на, ду­ри по 10 го­ди­ни, да откри­е­ме де­ка по­стои проб­лем за зач­ну­ва­ње по при­ро­ден пат. По ни­за ис­пи­ту­ва­ња низ кои ми­нав­ме и двај­ца­та, бе­ше откри­е­но де­ка кај еден од нас по­стои проб­лем – нас­ледс­тво од пре­ле­жа­на бо­лест. Тоа зна­че­ше де­ка има­ме ма­ли шан­си за при­род­но зач­ну­ва­ње. По ле­кар­ски со­вет, го поч­нав­ме про­це­сот за ИВФ – ја поч­ну­ва сво­ја­та при­каз­на 41-го­диш­ни­от Ни­ко­ла.

Тој де­нес со сво­ја­та со­пру­га им се ра­ду­ва на пе­тго­диш­ни­те близ­на­ци и са­мо тие зна­ат низ што по­ми­на­ле до­де­ка да се ро­дат де­ца­та.

– Тоа е ма­ко­тр­пен про­цес низ кој по­ми­ну­ва се­ко­ја же­на, во ко­ја со ле­кар­ски над­зор и те­ра­пии комп­лет­но се ме­ну­ва­ат хор­мо­нал­на­та сли­ка и ба­лан­сот во ор­га­низ­мот. Ко­га поч­ну­ва тој про­цес, ба­рем та­ка бе­ше на по­че­то­кот, ни­кој од до­кто­ри­те, всуш­ност, не по­со­чу­ва­ше на пси­хо­ло­шки­те мо­мен­ти низ кои се ми­ну­ва, осо­бе­но за вре­ме на тој хор­мо­на­лен диз­ба­ланс. Тој вли­јае врз рас­по­ло­же­ни­е­то на же­на­та, а на тоа се на­до­вр­зу­ва и стре­сот – ка­ко ќе би­де, ка­ко ќе се од­ви­ва, да­ли ќе би­де… Ка­ко ла­ик, би пре­по­ра­чал во це­ли­от тој си­стем во здрав­ство­то да се вклу­чи и пси­хо­лог, кој ќе ја во­ди двој­ка­та. Од искус­тво, во ко­му­ни­ка­ци­ја со ма­жи, знам де­ка дел од нив, ако по­пре­че­но­ста до­а­ѓа од нив, има проб­лем кој нај­че­сто е по­вр­зан со ма­шко­ста и со ста­тус­ни­от сим­бол. Осо­бе­но ко­га ќе тре­ба да се до­ни­ра за ис­пи­ту­ва­ње на спер­ма­то­зо­и­ди­те или да се оста­ви „ма­те­ри­јал“ за оп­ло­ду­ва­ње. Ве­ру­вај­те, ат­мо­сфе­ра­та во че­кал­ни­ци­те, во тој дел на бол­ни­ци­те, е за­бе­ле­жи­тел­но не­при­јат­на и по­стои срам кај нив, а се­то тоа е по­вр­за­но со бал­кан­ски­от мен­та­ли­тет. Вла­дее ти­ши­на, ка­ко ма­ли де­ца кои на­пра­ви­ле бе­ља, па се­дат пред кан­це­ла­ри­ја­та на ди­ре­кто­рот, со впе­рен пог­лед в зем­ја. Же­ни­те, пак, од дру­га стра­на, во тој про­цес се мно­гу по­о­тво­ре­ни, раз­ме­ну­ва­ат искус­тва, се за­поз­на­ва­ат, ду­ри поч­ну­ва­ат и при­ја­телс­тва – рас­ка­жу­ва Ни­ко­ла за искус­тва­та.

По­ра­но, сте­ри­ли­те­тот бе­ше те­ма за ко­ја не се раз­го­ва­ра­ше јав­но и за ле­ку­ва­ње се оде­ше во странс­тво – нај­че­сто во Сло­ве­ни­ја. При­чи­ни за сте­ри­ли­тет, по­крај бо­лест на ре­про­ду­ктив­ни­те ор­га­ни, се и по­од­ми­на­та во­зраст, проб­ле­ми со де­бе­ли­на­та, не­ква­ли­тет­на ис­хра­на, но и стрес. Спо­ред свет­ски­те ста­ти­сти­ки, 50 про­цен­ти од же­ни­те што при­ме­ну­ва­ат не­ко­ја од ме­то­ди­те за за­бре­ме­ну­ва­ње, ќе оста­нат бре­ме­ни во пр­ви­от обид.

Со­пру­га­та на Ни­ко­ла ја не­ма­ла сре­ќа­та да зач­не вед­наш, ту­ку тоа се слу­чи­ло во тре­ти­от обид.

– При ИВФ во ма­тка­та се вра­ќа­ат по три оп­ло­де­ни јај­це-кле­тки, ток­му по­ра­ди тоа да­ли ќе се „вр­зе“ за ма­тка­та. За­тоа нај­че­сто со овој трет­ман се ра­ѓа­ат двој­ки или трој­ки. Нам тоа ни се по­вто­ри во два оби­да. Тоа се тие нај­стрес­ни мо­мен­ти низ кои по­ми­ну­ва двој­ка­та и за­ед­но и по­е­ди­неч­но, се­кој во се­бе. То­гаш е нај­не­оп­ход­на ме­ѓу­себ­на под­др­шка и раз­би­ра­ње. Про­це­сот ба­ра дол­ги стрес­ни под­го­то­вки, што са­мо ја зго­ле­му­ва тен­зич­но­ста. Со кр­ва­ве­ње се со­о­чив­ме и во пос­лед­ни­от обид, што мис­лам де­ка бе­ше нај­стрес­но – ве­ли Ни­ко­ла.

Тој и не­го­ва­та со­пру­га би­ле свес­ни за си­те ри­зи­ци што ги но­си ве­штач­ко­то оп­ло­ду­ва­ње, ка­ко, на при­мер, хор­мо­нал­ни­от ста­тус, соз­да­ва­ње­то огро­мен број фо­ли­ку­ли во еден цик­лус што вли­јае врз по­ско­ро вле­гу­ва­ње на кли­ма­кте­ри­ум, по­тоа згрут­чу­ва­ње на кр­вта…

– Ако ме­не ме пра­шу­ва­те, ни­е­ден од тие ри­зи­ци не се раз­ли­ку­ва од ри­зи­ци­те што ги но­си бре­ме­но­ста со при­род­но зач­ну­ва­ње. Це­ли­от стрес, две­го­диш­ни­от про­цес со си­те кон­тро­ли, про­вер­ки, за­фа­ти, два про­пад­на­ти ИВФ цик­лу­си, те­шка ри­зич­на бре­ме­ност со близ­на­ци ко­ја ба­ра по­сто­ја­но ле­же­ње, ме­ди­цин­ски те­ра­пии со ин­јек­ции на­у­тро и на­ве­чер, фа­те­ни нер­ви ме­ѓу преш­ле­ни и што уште не… Сѐ се за­бо­ра­ва ко­га ќе дој­дат на свет де­ца­та! И бор­ба­та и ма­ка­та за нив­но за­ста­ну­ва­ње на но­зе е сто па­ти по­го­ле­ма. Не­кои пра­шу­ва­ат да­ли за­тоа се по­ми­ли, не­ли се до­би­е­ни со труд и ма­ка – се при­се­ту­ва Ни­ко­ла.

Тој те­о­рет­ски би са­кал уште две де­ца.

– След­но де­те, се­га ве­ќе – не. Ние го фа­тив­ме пос­лед­ни­от воз за мож­но­ста да има­ме де­ца. Ако ме пра­шу­ва­те она­ка, те­о­рет­ски би са­кал уште две – ја за­вр­шу­ва сво­ја­та при­каз­на Ни­ко­ла.

Пи­шу­ва: Але­ксан­дра М. Бун­да­лев­ска

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.