Д-р Ирфан Ахмети: Се­кој ја­зол на ти­ро­ид­на­та жлез­да не зна­чи де­ка ќе се раз­вие кан­цер

Во зем­ја­ва по­сто­ја­но рас­те бро­јот на па­ци­ен­ти што има­ат на­ру­шу­ва­ње на ра­бо­та­та на ти­ро­ид­на­та, од­нос­но штит­на­та жлез­да, а ви­стин­ски­те при­чи­ни за­се­га не се зна­ат. Симп­то­ми­те за­фа­ќа­ат ши­рок спе­ктар, па че­сто се иг­но­ри­ра­ат или па­ци­ен­ти­те не ги пре­поз­на­ва­ат. Хор­мо­ни­те што ги ла­чи ти­ро­ид­на­та жлез­да го ре­гу­ли­ра­ат ме­та­бо­лиз­мот, од­нос­но енер­ги­ја­та – те­лес­на­та тем­пе­ра­ту­ра, вли­ја­ат врз функ­ци­ја­та на си­те ор­га­ни во смис­ла на за­ба­ву­ва­ње, од­нос­но за­бр­зу­ва­ње на функ­ци­ја­та на ор­га­ни­те во те­ло­то. Ти­ро­ид­на­та жлез­да ла­чи два глав­ни хор­мо­на – ти­ро­ксин Т4  и три­јод­ти­ро­нин Т3 ка­ко по­а­кти­вен ме­та­бо­лит. Проб­ле­мот се ја­ву­ва по­ра­ди нив­но на­ма­ле­но или зго­ле­ме­но ла­че­ње. Нај­че­сто ста­ну­ва збор за авто­и­му­но за­бо­лу­ва­ње. Но, по­ра­но при­чи­на за хи­по­ти­ро­и­диз­мот бе­ше јод­ни­от де­фи­цит, а со во­ве­ду­ва­ње­то на суп­ле­мен­та­ци­ја­та на јод во ис­хра­на­та, при­чи­на­та на хи­по­ти­ро­за по­ра­ди јо­ден де­фи­цит е на­ма­ле­на. По­сто­јат и дру­ги по­ре­тки при­чи­ни, ка­ко вос­па­ле­ни­ја, ма­ла жлез­да (хи­поп­ла­стич­на) или, пак, ако во еден пер­и­од од жи­во­тот, па­ци­ен­тот имал зра­че­ње во пре­де­лот на вра­тот. За сре­ќа, хи­по­ти­ро­и­диз­мот се тре­ти­ра до­жи­вот­но со ле­ко­ви што не се штет­ни, ве­ли аси­стент д-р Ир­фан Ах­ме­ти од Кли­ни­ка­та за ен­до­кри­но­ло­ги­ја, ди­ја­бе­тес и на­ру­шу­ва­ња на ме­та­бо­лиз­мот.

Од 23 до 29 мај Здру­же­ни­е­то „Бор­ка – за се­кој нов ден“ ја одр­жа на­ци­о­нал­на­та кам­па­ња за по­диг­ну­ва­ње на све­ста за ти­ро­ид­ни­те за­бо­лу­ва­ња во Ма­ке­до­ни­ја, „Ви­о­ле­тов кар­ван 2016“. Што оп­фа­ти кам­па­ња­та?

АХ­МЕ­ТИ: „Ви­о­ле­то­ви­от кар­ван“ се ор­га­ни­зи­ра­ше прв­пат и има­ше цел да ја по­диг­не свес­но­ста на на­се­ле­ни­е­то за бо­ле­сти­те на ти­ро­ид­на­та жлез­да, со цел на­вре­ме­но да се за­бе­ле­жат про­ме­ни­те и зна­ци­те на ти­ро­ид­но­то за­бо­лу­ва­ње и на­вре­ме да се тре­ти­ра­ат за да се спре­чат мож­ни­те комп­ли­ка­ции. Ме­ѓу­на­род­на­та не­де­ла на све­ста за ти­ро­ид­ни­те за­бо­лу­ва­ња прв­пат е ор­га­ни­зи­ра­на во 2007 го­ди­на и во склоп на таа не­де­ла има Ме­ѓу­на­ро­ден ден за ти­ро­ид­но за­бо­лу­ва­ње, 25 мај. Кар­ва­нот оп­фа­ти по­се­та на се­дум гра­да, со бесп­лат­ни ехо-прег­ле­ди за да се на­пра­ви ске­ни­ра­ње на на­се­ле­ни­е­то кое не е свес­но де­ка има симп­то­ми и зна­ци за ти­ро­ид­но за­бо­лу­ва­ње. Оваа го­ди­на мо­то­то е „Хи­по­ти­ро­и­ди­зам – де­ма­ски­ра­ње симп­то­ми и зна­ци“.

За сре­ќа, хи­по­ти­ро­и­диз­мот се тре­ти­ра до­жи­вот­но со ле­ко­ви што не се штет­ни за те­ло­то, се да­ва суп­сти­ту­ци­о­на те­ра­пи­ја и се сле­ди па­ци­ен­тот вели д-р Ахмети

Иа­ко во све­тот има око­лу 300 ми­ли­о­ни лу­ѓе што стра­да­ат од бо­лест на ти­ро­ид­на­та жлез­да, мно­гу­ми­на не се свес­ни де­ка има­ат проб­ле­ми со оваа жлез­да. Зо­што е тоа та­ка?

АХ­МЕ­ТИ: Нај­че­сто­то за­бо­лу­ва­ње кај ти­ро­ид­на­та жлез­да е хи­по­ти­ро­за ко­га има на­ма­ле­но ла­че­ње ти­ро­ксин, хор­мон кој се ла­чи од ти­ро­ид­на­та жлез­да. Функ­ци­ја­та на ти­ро­кси­нот е одр­жу­ва­ње на ме­та­бо­лиз­мот на те­ло­то, од­нос­но на енер­ги­ја­та. Тој хор­мон вли­јае на си­те кле­тки, тки­ва и ор­га­ни. Ако па­ци­ен­тот има хи­по­ти­ро­за, зна­чи има за­ба­ве­ни про­це­си во ме­та­бо­лиз­мот, ка­ко, на при­мер, те­шко­тии со ме­мо­ри­ја, на­ма­ле­на кон­цен­тра­ци­ја, де­пре­си­ја, чув­стви­тел­ност на студ, зде­бе­ле­ност, за­др­шка на теч­но­сти, на­ру­шу­ва­ње на мен­стру­ал­ни­от цик­лус кај же­ни­те, бол­ки во му­ску­ли­те и во згло­бо­ви­те, ко­жа­та ста­ну­ва по­ра­па­ва, кај по­те­шки­те фор­ми се ја­ву­ва­ат ото­ци на ра­це­те и на но­зе­те, арит­ми­ја и бра­ди­кар­ди­ја (за­ба­ве­на ра­бо­та на ср­це­то), за­ба­ве­на ра­бо­та на цре­ва­та (за­пек), пос­па­ност. Овие зна­ци се јас­ни и обич­но ако па­ци­ен­тот за­бе­ле­жи ва­кви про­ме­ни, се ја­ву­ва на ле­кар. Кај хи­пер­ти­ро­за­та е обрат­но, од­нос­но има за­бр­зан ме­та­бо­ли­зам, па­ци­ен­ти­те се хи­пе­ра­ктив­ни, има­ат топ­ла ко­жа, се пре­по­ту­ва­ат, ср­це­то им ра­бо­ти за­бр­за­но, има­ат та­хи­кар­дии и арит­мии, за­бр­за­на ра­бо­та на цре­ва­та. И по­крај тоа што кон­су­ми­ра­ат го­ле­мо ко­ли­чес­тво хра­на, тие се сла­би и гу­бат од те­лес­на­та те­жи­на. Ова е јас­на симп­то­ма­то­ло­ги­ја, но по­сто­јат и бла­ги фор­ми на хи­по­ти­ро­за и на хи­пер­ти­ро­за кои ние ги ви­ка­ме супк­ли­нич­ки фор­ми на две­те со­стој­би, при што и па­ци­ен­ти­те не им обр­ну­ва­ат мно­гу вни­ма­ние на та­кви­те лес­ни, ма­ски­ра­ни симп­то­ми и зна­ци.

Ова е авто­и­му­на бо­лест. Да­ли те­ра­пи­ја­та трае цел жи­вот?

АХ­МЕ­ТИ: Во по­ве­ќе­то слу­чаи. По­ра­но нај­че­ста при­чи­на бил јод­ни­от де­фи­цит, кој во­ед­но бил и глав­на при­чи­на за гу­ша­вост. За да ја ком­пен­зи­ра по­тре­ба­та од ти­ро­ксин по­ра­ди јо­ден де­фи­цит, жлез­да­та се зго­ле­му­ва. Та­ква­та гу­ша не­ко­гаш, и по­крај зго­ле­му­ва­ње­то на жлез­да­та, со те­кот на вре­ме­то пре­ми­ну­ва во на­ма­ле­но ла­че­ње на ти­ро­ксин, т.е. хи­по­ти­ро­за. Ти­ро­кси­нот е хор­мон кој го кон­тро­ли­ра хи­по­фи­зат пре­ку хор­мо­нот ТСХ. Не­га­тив­на­та спре­га ние ја на­ре­ку­ва­ме хор­мо­нал­на оска и ко­га има­ме ни­ски вред­но­сти на ти­ро­ксин во хи­по­фи­за­та се по­ка­чу­ва ТСХ за да го нор­ма­ли­зи­ра ти­ро­кси­нот. Ако има­ме ви­со­ки вред­но­сти на ти­ро­ксин, то­гаш ТСХ е на­ма­лен. Дру­ги при­чи­ни­те­ли мо­же да би­дат ин­фек­ци­и­те, тра­у­ми­те на вра­тот, прет­ход­ни зра­че­ња во пре­де­лот на вра­тот, ка­ко и при­род­ни ано­ма­лии со ма­ла (хи­поп­ла­стич­на) ти­ро­ид­на жлез­да иа­ко по­ре­тко. За сре­ќа, хи­по­ти­ро­и­диз­мот се тре­ти­ра до­жи­вот­но со ле­ко­ви што не се штет­ни за те­ло­то. Се да­ва суп­сти­ту­ци­о­на те­ра­пи­ја и се сле­ди па­ци­ен­тот. Ре­тко се слу­чу­ва­ат не­са­ка­ни по­ја­ви.

Да­ли се­кое за­бо­лу­ва­ње на ти­ро­ид­на­та жлез­да зна­чи де­ка па­ци­ен­тот ќе за­бо­ли од кан­цер на таа жлез­да?

АХ­МЕ­ТИ: Про­ме­ни­те што на­со­чу­ва­ат на мо­жен ри­зик за по­ја­ва на кар­ци­ном на ти­ро­ид­на­та жлез­да се ти­ро­ид­ни­те јаз­ли. Спо­ред ехо­граф­ски­те ка­ра­кте­ри­сти­ки на јаз­ли­те мо­же да ка­же­ме де­ка се ра­бо­ти за сом­ни­те­лен ја­зол. Кај та­кви­те јаз­ли, освен прег­лед со ехо, се пре­по­ра­чу­ва и ске­ни­ра­ње. Ако се ра­бо­ти за та­ка­на­ре­чен то­пол ја­зол, ја­зол што ла­чи ти­ро­ксин, мно­гу ре­тко, еден од пет от­сто, мо­же да се слу­чи да би­де ма­ли­ген. Но, јаз­ли­те што се сту­де­ни, за­ед­но со ка­ра­кте­ри­сти­ки­те од ехо-прег­ле­дот, ни да­ва­ат за пра­во да се сом­не­ва­ме за ма­лиг­ни­тет и да им на­пра­ви­ме би­оп­си­ја. Ре­зул­та­ти­те од би­оп­си­ја­та ќе по­ка­жат за ка­ков ја­зол се ра­бо­ти, да­ли е бе­ни­ген ту­мор или ста­ну­ва збор за кар­ци­ном. Ста­ти­сти­ка­та ве­ли де­ка кај се­кој трет па­ци­ент што се прег­ле­ду­ва со ехо, мо­же да се за­бе­ле­жи не­кој ја­зол и за­тоа не тре­ба да се алар­ми­ра кај па­ци­ен­тот би­деј­ќи че­сто ло­шо се сфа­ќа­ат тие ин­фор­ма­ции. Ста­ти­сти­ка­та ве­ли де­ка око­лу 90 про­цен­ти од јаз­ли­те се од бе­ниг­на фор­ма. Кај хи­по­ти­ро­за­та и гу­ша­во­ста има по­го­ле­ма шан­са со те­кот на жи­во­тот да се по­ја­ват јаз­ли кои по­доц­на би мо­же­ле да пре­ми­нат во кан­цер, до­де­ка кај хи­пер­ти­ро­за­та тие шан­си се по­ма­ли.

Ти­ро­ид­ни­те за­бо­лу­ва­ња се по­че­сти кај же­ни, и тоа до осум па­ти. За­што е тоа та­ка, сѐ уште е не­об­јас­не­то

Да­ли па­ци­ен­ти­те со на­ру­ше­на функ­ци­ја на ти­ро­ид­на­та жлез­да мо­жат да жи­ве­ат долг, ква­ли­те­тен и ис­пол­нет жи­вот?

АХ­МЕ­ТИ: Цел­та е на­вре­ме да се ди­јаг­но­сти­ци­ра­ат за­бо­лу­ва­ња­та за да се на­ма­ли, од­нос­но да се спре­чи ефе­ктот на ти­ро­кси­нот врз тки­ва­та, од­нос­но врз ор­га­ни­те. Ед­на од та­кви­те ка­ра­кте­ри­сти­ки по­ра­ди на­ру­шу­ва­ње на ме­та­бо­лиз­мот на ли­пи­ди­тен е ате­роск­ле­ро­за­та по­ра­ди по­ка­чу­ва­ње на мас­но­ти­и­те и при­ти­со­кот кои мо­же да во­дат кон мо­зо­чен удар. По­те­шки­те фор­ми (ми­ксе­дем) се ма­ни­фе­сти­ра­ат со мно­гу бав­на ра­бо­та на ср­це­то, арит­мии, мно­гу ни­ска тем­пе­ра­ту­ра на те­ло­то, ко­ма, па ду­ри мо­же да во­дат кон смрт. Кај хи­пер­ти­ро­за­та за­бр­за­ни­от ме­та­бо­ли­зам до­ве­ду­ва до бр­за ра­бо­та на ср­це­то, арит­ми­ја, ср­це­ва сла­бост, ко­ја мо­же да про­из­ве­де по­те­шки комп­ли­ка­ции кои мо­же да му го за­гро­зат жи­во­тот на па­ци­ен­тот. За­тоа е по­тре­бен на­вре­мен трет­ман, ду­ри и на бла­ги­те фор­ми.

Ка­кви се пре­по­ра­ки­те кај бре­ме­ни­те же­ни?

АХ­МЕ­ТИ: Ти­ро­ид­ни­те за­бо­лу­ва­ња се по­че­сти кај же­ни, и тоа до осум па­ти. За­што е тоа та­ка, сѐ уште е не­об­јас­не­то, но факт е де­ка же­на­та во те­кот на жи­во­тот пре­ми­ну­ва низ не­кол­ку по­о­сет­ли­ви пер­и­о­ди, ка­ко што се пу­бер­те­тот и пр­ва­та мен­стру­а­ци­ја, бре­ме­но­ста, пр­ви­те 6 ме­се­ци по по­ро­ду­ва­ње­то, ме­но­па­у­за­та. Во чув­стви­тел­на по­пу­ла­ци­ја спа­ѓа­ат бре­ме­ни­те же­ни, при што мно­гу стро­го тре­ба да се сле­дат па­ра­ме­три­те на хор­мо­ни­те, по­себ­но на ТСХ и на ти­ро­ксин, и спо­ред тоа да се да­ва и те­ра­пи­ја. Ле­во­ти­ро­кси­нот, лек за трет­ман на хи­по­ти­ро­за, е без­бе­ден, не пра­ви ште­та за вре­ме на бре­ме­но­ста, се пре­пи­шу­ва ако има ин­ди­ка­ци­ја, но важ­но е да спом­не­ме де­ка кај се­ко­ја бре­ме­на же­на во пр­ви­те три ме­се­ци, и ако се нор­мал­ни ти­ро­ид­ни­те хор­мо­ни, пре­вен­тив­но се зе­ма јод и фол­на ки­се­ли­на. Тоа е по­треб­но по­ра­ди раз­вој на цен­трал­ни­от нер­вен си­стем кај пло­дот. Кај хи­пер­ти­ро­из­мот те­ра­пи­ја­та е по­раз­лич­на. Таб­ле­ти­те што го на­ма­лу­ва­ат ле­че­ње­то на ти­ро­кси­нот, ти­ро­су­пре­си­ви, мо­же да би­дат штет­ни за пло­дот, па за­тоа тре­ба да би­дат пре­пи­ша­ни иск­лу­чи­во од ен­до­кри­но­лог. Исто та­ка, не се пре­по­ра­чу­ва зра­че­ње кај мла­ди и кај же­ни што пла­ни­ра­ат бре­ме­ност, т.е. им се со­ве­ту­ва пос­ле ра­ди­о­и­од да од­бег­нат за­бре­ме­ну­ва­ње нај­мал­ку осум ме­се­ци.

Раз­го­ва­ра­ше: Але­ксан­дра М. Бун­да­лев­ска

Фо­то: Але­ксан­дар Ива­нов­ски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.