Во време кога државата се соочува со безбедносен ризик поради емиграцискиот наплив, се има чувство дека МВР, стожерот на безбедноста, не функционира, а притоа внатре се комуницира преку соопштенија и толкувања на судски одлуки.
Чавков: Во контекст на актуелните безбедносни прашања, на емиграциската криза, се наоѓаме во исклучително чувствителен временски период, кога се актуелни и безбедносните закани од аспект на насилен екстремизам, тероризам и емиграциските процеси, но морам да констатирам дека МВР функционира така што само по себе е несоодветно за ефикасно и за ефективно соочување со ризиците и со предизвиците со кои се соочуваме.
Сакам да дадам еден приказ на МВР пред ова назначување на техничкиот министер и во тој контекст, како долгогодишен работник во Министерството, речиси 30 години, сум ги поминал сите нивоа, можам да кажам дека го познавам системот, но не би одел историски, туку од 2006 година наваму, до назначување на техничкиот министер од СДСМ.
Тоа беше период на интензивни реформски процеси во МВР, кои даваа резултати. Ова не случајно го споменувам бидејќи на Договорот од Пржино му претходеа многу шпекулации и конструкции за, наводно, партизација и политизација во МВР и не само пред доаѓањето на Спасовски. Тој и по доаѓањето во МВР продолжи со таквата реторика и дава такви квалификации.
Но, ситуацијата е сосема поинаква, јас би го демантирал тука со конкретни факти, ги наведов реформските процеси, чијашто последица се исклучително високите достигнувања на МВР како институција што има важна улогата на чување на безбедноста и на јавниот ред и мир во државата.
Последица на тие реформи се и многубројните признанија. Дванаесет години ОБСЕ спроведува различни опсежни анкети за довербата на граѓаните во полицијата. Од 2008 година ние имаме континуиран пораст на довербата од граѓаните во работата на полицијата, а можам слободно да кажам дека показателите се импресивни бидејќи се над просекот во државите од ЕУ.
Друг показател се глобалните извештаи на американскиот Стејт департмент за капацитетите на државите во искоренувањето и во борбата со трговијата со луѓе. Македонија повеќе години наназад се наоѓа во првата група држави со развиени капацитети, во друштво со неколку држави од ЕУ, Велика Британија, Финска, Италија, Франција, Германија, или пошироко во друштво со САД.
И да не набројувам многу за показателите за кои јавноста знае и беше информирана во континуитет за сето тоа што беше достигнување во борбата против организираниот криминал и тероризам. Нема историски да се осврнувам, ќе ги споменам само „Диво Насеље“, акцијата „Ќелија“, кои се последни од таков обем на МВР и мислам дека Министерството е заслужно за чување на безбедносната состојба во државата, која беше доведена во прашање, особено со случајот „Диво Насеље“, но со ефикасна и ефективна енергична акција беа спречени заканите и намерите за дестабилизација на државата.
И со Договорот од Пржино, наместо стручњак, доаѓа генералниот секретар на СДСМ, кој почнува да носи и вработува партиски луѓе, унапредувања без да се почитува системот на кариера во МВР,, за потоа вработени во МВР и полицијата да испраќаат пораки за насилство кон јавноста. Како влијае сето тоа и што може да се направи за да се превенира?
Чавков: Не случајно посочив на периодот пред доаѓањето на Спасовски. Сега, практично, се гледа еден преоден поинаков период. Тоа што дојде генералниот секретар на функцијата, сметав и имав процена дека ќе има значителен товар на дополнителна политичка одговорност бидејќи се работи за генералниот секретар во СДСМ, најголемата опозициска партија. Токму од таа позиција Спасовски требаше да биде внимателен за сите тие постапки и дејства што ги презеде. Очекував постапки во духот на Договорот од Пржино, на воспоставување една доверба во општеството, но, место тоа, бев изненаден, се случија сосема спротивни работи.
Има ли ред сега во МВР?
Чавков: Морам да ви кажам дека нема ред во МВР бидејќи тој што треба да го воспоставува и гарантира редот, тој е генератор на хаос, на неред, на правна несигурност. Во тој контекст ќе тргнам од првиот негов потег кога дојде за министер. Првата одлука беше одземање на овластувањата од директорите на Бирото за јавна безбедност и на Управата за безбедност и за контраразузнавање, како и овластувањата на началниците на регионалните сектори за внатрешни работи.
Тоа беше прв чекор што за мене беше еден јасен показател дека работите нема да се движат по добар пат. Втор чекор понатаму беше неговото опкружување со полициски советници, практично, со лица што се членови на матичните комисии во СДСМ. Веднаш почна со партизација на МВР преку регрутирање нивни партиски активисти, кои надвор од системот за управување човечки ресурси беа поставувани на различни несоодветни позиции со скокање на неколку позиции нагоре. Со тоа, практично, направија хаос. Организацијата, структурата и функционирањето на МВР е утврдено со Законот за внатрешни работи. Многу јасно и недвосмислено е утврдено дека во функционирањето на МВР има три нивоа. Тоа е политичко ниво – министерот и неговите советници; стратегиско ниво – околу директорите за Бирото за јавна безбедност, Управата за разузнавање и за контраразузнавање; и оперативно-тактичкото ниво преку регионалниот сектор за внатрешни работи. Значи, јасен систем на децентрализација, кој целосно го нарушија со директно мешање лично од страна на министерот, конкретно во оперативно-тактички прашања. Мешајќи се во разни истраги и занимавајќи се со повикување лица за кои се водат некакви конструирани случаи, па еве имаме информации дека тоа повикување е проследено со одредени закани, и да не набројувам… тоа е, практично, генерирање хаос. И тоа токму во врвот на администрацијата на МВР. Тоа не може да води на добро затоа што создава една правна несигурност кај вработените. Незаконски сменија пет началници на регионални центри за внатрешни работи, а на нивно место поставија луѓе што не се вклопуваат во законски утврдените критериуми. Скокаат по неколку хиерархиски нивоа за да бидат поставени за началници на регионални центри. Во Куманово полицаец е поставен за началник на регионален центар. Во Скопје е поставен активист на СДСМ, кој мислам дека беше ангажиран во обезбедувањето на Шекеринска на едни од изборите. Од него ќе очекувате департизација? Бидејќи тие настапуваат со тези дека ВМРО-ДПМНЕ го партизирало МВР, што не е точно. Претходните показатели што ги кажав говорат токму за спротивното. Дека МВР е професионално.
Тука доаѓаме до случајот со приведувањето на Едмонд Темелко, кој го спореди однесувањето на началникот во Битола со однесување во времето на грчките полицајци.
Чавков: Интересен е примерот што го дадовте. Тој пример ја докажува тезата дека се измешани одговорноста и активностите што се доведуваат на различни нивоа. Имате министер за внатрешни работи што директно, во договор со началникот на секторот за внатрешни работи во Битола, со уште еден полицаец, без знаење на директорот за јавна безбедност, без знаење на командирот на полициската станица во матичното место каде што живее Едмонд Темелко, организирал упад врз основа на некоја наредба од СЈО и врши незаконско лишување од слобода. За што мислам дека од кривичниот совет во Основен суд Скопје 1 веќе е утврдено дека се работи за незаконско лишување од слобода. Значи, еклатантно кршење на прописите во МВР.
Што е со претепувањето на Тодор Петров? Работи ли полицијата на тој случај?
Чавков: Еве два случаја во кои можеме да видиме различен пристап на полицијата. Ако кај Едмонд Темелко, на некој начин, имате тргнување на системот настрана, па се ангажирани неколку луѓе за лишување од слобода, тука имате неефикасно постапување на полицијата. Се работи за случај на насилство во кој, според мене, се исполнети условите за определување притвор. Во тој случај полицијата може да лиши од слобода без наредба од судија на претходна постапка и лицето кое ќе биде лишено од слобода да го спроведе пред судија на претходна постапка кој одлучува за законистоста на постапувањето. Во овој случај МВР не постапуваше соодветно, реагираше тромаво, со дописи, со покани, со службени белешки…
Висок полициски службен во Чаир во моментот кога Тодор Петров беше нападнат, преку Фејсбук упати порака „сите ќе завршите како него“.
Чавков: Суштинско е прашањето дали има личен и професионален интегритет, а не дали има политичко убедување. Постојат правила што треба да бидат применети во оваа ситуација, има многу такви примери во кои е неопходно да се спроведе дисциплинска постапка за нарушување на угледот на МВР со сопствени тези. Ние како припадници на МВР треба да бидеме гаранција за безбедноста и за јавниот ред и мир, да бидеме гаранција за граѓаните, а не да настапуваме од партиски позиции и притоа да искажуваме мислење и ставови што се спротивни на стандардите што треба да важат за едно однесување со интегритет на полициски службеник. Во тој контекст морам да кажам дека ги следиме сите тие состојби , ги детектираме, и во тој контекст би сакал да испратам две пораки. Едната порака е во правец на непрофесионалното и неетичко однесување на одредени припадници на МВР, кои го уриваат угледот на МВР. За овие лица ќе се преземаат дејства и мерки…
Веројатно е дека тие ќе се соочат со институционална одговорност во рамките на МВР. Значи не со промени, не со незаконски преместувања, туку со институционална одговорност. Тоа е порака што сакам да ја испратам до сите тие припадници на МВР што го уриваат угледот на министерството. Другата порака што сакам да ја испратам, практично, се однесува на најголемиот дел на припадниците на МВР, кои се вистински професионалци. Ги охрабрувам да опстојат и да издржат и на притисоците со кои некои од нив се соочуваат или се изложени. Да не наседнуваат да преземаат незаконски дејства да продолжат да се однесуваат професионално. Тоа е единствена гаранција за функционирањето на МВР на начин како што очекуваат граѓаните.
Кога Оливер Спасовски дојде на функцијата технички министер најави еден голем случај со фалсификувани лични карти, кој беше објавен во неделникот „Фокус“. Најави и голема истрага, но потоа се случи аферата „Фабрика“ и од Спасовски не слушнавме ништо.
Чавков: Морам да се вратам на моите очекувања откако беше поставен Спасовски за министер. Со оглед на тоа што не го познавав претходно, самиот факт што станува збор за генерален секретар на една голема политичка партија, очекував дека ќе имаме работа со човек што ќе има одговорно однесување. Меѓутоа, реториката на генерален секретар продолжи да ја користи и кога беше назначен за министер. Како, на пример, за мене највулгарната теза за конструкциите во Куманово со која сакаа да ја стават во сенка акцијата на полицијата. Тој почна истата реторика да ја применува кога дојде за министер за внатрешни работи опструирајќи различни случаи, иницирајќи различни истраги, излегувајќи на прес-конференции, информирајќи ја јавноста за некои големи случаи и во тој контекст беа поврзани случаите со патните исправи од 2014 година, па случаите со лични карти, кои излегоа по самото негово назначување … Сето тоа беше пренесено во јавноста така за да се спои со познатиот случај со кој сега се занимава СЈО за лични карти од Пустец.
Сакаа да создадат фама дека работите во МВР биле толку исполитизарани, што не е точно. Морав да излезам во јавноста по неговиот настап за патните исправи и за личните карти и да го повикам да се воздржи од такви коментари и од такви конструкции и дека многу брзо можат да се расчистат тие дилеми. И така се случи. Не само што се потврди, не само што се утврди дека не станува збор за криминални дејности во министерството, туку се потврди дека станува збор за криминални активности на една криминална структура, која била многу блиска во комуникациите со лидерот на СДСМ и со генералниот секретар Оливер Спасовски. Ние откривме дека тие се креаторите и на аферата за патни исправи и за лични карти за што се водат судски постапки. Тоа беа случаи што беа злоупотребени со обид да се фрли една црна дамка на функционирањето на МВР, но, за среќа, професионалните структури успеаја да ги расчистат тие дилеми и да посочат што е, практично, вистината. Во тој контекст беа споменати и евентуалните возачки дозволи. Веднаш следниот ден се потврди дека станува збор за грешка на една меѓународна реномирана компанија со седиште во Германија. Но, тоа се само случаи од кои може да се види до кој степен Оливер Спасовски е подготвен да го злоупотреби МВР за дневно-политички цели.
Наскоро нѐ очекуваат нови предизвици со бегалците. Како тече соработката со другите земји и колку оваа криза може да влијае на безбедноста? Подготвено ли е МВР да се соочи со ваков предизвик?
Чавков: Актуелна безбедносна тема, актуелно безбедносно прашање. Во контекст на моментните состојби на кои посочивме, со незаконските промени и незаконските назначувања, со судските постапки што се одвиваат во Управниот суд, со правосилното решение со кое, практично, треба да се вратат сменетите началници и незаконски назначените извршители од нивна страна. Од друга страна ризиците со кои се соочува само по себе се наметнува како проблем на функционирањето на министерството. Дотолку повеќе што, според информациите и коментарите на нивните перјаници во рамките на МВР, како советниците или лицата што вие ги споменавте, преку „Фејсбук“ и други социјални мрежи, планирано е да одат и понатаму со незаконски промени, сѐ со цел да имаат целосна контрола на МВР. Со тоа , одговорно тврдам, само ќе се наметне и воспостави целосен хаос во МВР. Сигурно е дека јас ќе ги информирам за тоа претставниците на меѓународната заедница бидејќи во многу од реформските процеси за кои говорев на почетокот, биле директно вклучени и сега мојата грижа за состојбите во МВР сакам да ја споделам и со тие претставници.
Токму во контекст на спречување и превенирање на идно хаотично однесување, на идни хаотични одлуки во рамки на МВР, сѐ со цел да можеме да бидеме способни да се соочуваме со овие безбедносни прашања, особено околу емигрантската криза, за која граѓаните на Македонија се сведоци дека од ден на ден ескалира како состојба и постојат ризици да излезат од контрола.
Сведоци сме на фактот дека ЕУ сѐ уште нема една заедничка конзистентна рамка на дејствување во однос на емиграциските проблеми, нема соодветна координација, сѐ поочигледни се интенциите на националните влади да пристапуваат кон унилатерални решенија, и во тој контекст ние, како Република Македонија, се наоѓаме во незавидна позиција. Граничиме со Грција, која има исклучително тешки проблеми со емиграциските движења, тие доаѓаат од Турција и сега, практично, со унилатералните активности на државите по балканската маршрута и државите од крајната дестинација, во контекст на редуцирање на влез на емигранти веќе се создава една состојба што може да ескалира и во Република Македонија и во Република Грција.
Да се вратиме на состојбите во МВР, нѐ очекуваат избори, дали е МВР во полн капацитет за обезбедување на тие избори за сѐ да помине во совршен ред, како што веќе се гласа во Република Македонија?
Чавков: Јас сум сигурен дека МВР има капацитети да обезбеди соодветни услови за спроведување фер и демократски избори, тоа било случај и досега. Секогаш имало организиран систематски пристап во планирањето на мерките и на активностите, штапски пристап во координирањето на активностите пред изборите и за време на изборите, за тоа можат да сведочат многуте претставници на странските мисии во Македонија, кои биле дел од тој републички оперативен штаб, кој бил одговорен за спроведување на безбедносни и соодветни услови за фер и демократски избори, и независно од тенденциите за партизација на МВР преку незаконско назначувања, награди на политички активисти на СДСМ со назначување на високи позиции надвор од системот за кариера во МВР, јас сум сигурен дека МВР, во најголем број, го сочинуваат професионалци со висок личен и професионален интегритет и тоа е за мене гаранција дека и на следните избори ќе се однесуваат професионално и одговорно и ќе дадат придонес за создавање услови и претпоставки за фер и демократски избори.
Дали сметате дека изборите ќе стават крај на ова што го опишувате како хаос во МВР?
Чавков: Мислам дека само изборите се претпоставка за враќање на државата на колосек и враќање на МВР на вистинската патека на кој беше и сум убеден дека по тоа ќе се создадат предуслови за надминување на слабостите што постоеле во системот на МВР, кои беа искористени и злоупотребени од една субверзивно криминална структура на луѓе. Се виде дека тоа се припадници на СДСМ што го злоупотребиле системот во УБК, не би сакал веќе да должам бидејќи се води судска постапка за тоа, а истата таа субверзивно криминална структура практично беше генератор на слична активност и во 2001 година со аферата „Големото уво“.
Во тој контекст, мислам дека само со избори ќе се создадат соодветни претпоставки за да се надминат овие состојби и да продолжиме да го градиме системот во МВР надминувајќи ги сите слабости и зацврстувајќи ги сите капацитети во сите сегменти на дејствување на МВР.
Разговараше: Наум Стоилковски
Фото: Александар Ивановски
(Интервјуто со Митко Чавков е објавено во 183. број на неделникот Република, 4.03.2016)
Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.