Д-р Јованка Костовска: Ни­ка­ко над­вор на сон­це без ка­па на гла­ва­та

Ма­ке­до­ни­ја ги жи­вее нај­же­шки­те де­но­ви. Топ­ло­то вре­ме ги за­тво­ри гра­ѓа­ни­те во до­мо­ви­те, а го­ле­ми­те гра­до­ви се пре­тво­ри­ја во топ­лин­ски остро­ви. Нај­го­ле­ма опас­ност им се за­ка­ну­ва на оние што жи­ве­ат во цен­три­те ка­де што тем­пе­ра­ту­ра­та е се­ко­гаш за не­кол­ку сте­пе­ни по­ви­со­ка од онаа офи­ци­јал­на­та. По­ра­ди же­шко­то вре­ме, Вла­да­та до­не­се во­нред­ни мер­ки со кои бре­ме­ни­те же­ни и ли­ца­та над ше­е­сет го­ди­ни кои има­ат хро­нич­ни бо­ле­сти се ос­ло­бо­де­ни од ра­бо­та. За оние кои се­пак, мо­ра да ги из­вр­шу­ва­ат ра­бот­ни­те об­вр­ски, оста­ну­ва пре­по­ра­ка­та да ги по­чи­ту­ва­ат со­ве­ти­те на ле­ка­ри­те. Ни­ка­ко над­вор на сон­це без ка­па на гла­ва­та, со­ве­ту­ва д-р Јо­ван­ка Ко­стов­ска, пре­тсе­да­тел на Комисијата за климатски промени во Министерството за здравство.

Целото интервју може да го погледнете на следниот линк.

Што велат податоците, дали граѓаните се придржуваат на препораките од Министерството за здравство?

КОСТОВСКА: Ме радува тоа што граѓаните навистина се придржуваат на препораките на Министерството за здравство, и не само оваа година, туку и неколку години наназад. Тоа го забележавме токму поради намалениот број на штетни последици од топлото време што ги имаме на годишно ниво. Мислам дека тоа е резултат на овие интензивни кампањи што се промовираат по медиумите. Посебно се придржуваат старите лица, кои се научија до 10-11 часот да ги завршуваат обврските и потоа останатиот дел од денот седат дома, пијат повеќе течности, лесна храна, лесно се облекуваат, ја земаат пропишаната терапија и постојано прашуваат за совети на нашите телефони.

За­дол­жи­тел­ни се и очи­ла за сон­це, кон­су­ми­ра­ње мно­гу теч­но­сти и ко­га не се жед­ни, лес­на об­ле­ка, раз­ла­ду­ва­ње

Како да се преживеат горештините? Владата донесе вонредни мерки по­ра­ди же­шко­то вре­ме со кои бре­ме­ни­те же­ни и ли­ца­та над ше­е­сет го­ди­ни кои има­ат хро­нич­ни бо­ле­сти се ос­ло­бо­де­ни од ра­бо­та, се­пак, оста­ну­ва еден по­го­лем дел од по­пу­ла­ци­ја­та ко­ја мо­ра да ги за­вр­ши ра­бот­ни­те об­вр­ски. Има нај­а­ви де­ка же­шко­то вре­ме ќе про­дол­жи. Ка­ко да се за­шти­тат?

КО­СТОВ­СКА: По­да­то­ци­те што ги до­би­ва­ме од Хи­дро­ме­те­о­ро­ло­шки­от за­вод се де­ка топ­ло­то вре­ме ќе про­дол­жи. Ќе ја сле­ди­ме со­стој­ба­та и по­на­та­му. Ран­ли­ви­те ка­те­го­рии се ос­ло­бо­де­ни од ра­бо­та и во за­вис­ност од тем­пе­ра­ту­ра­та ќе ѝ пре­по­ра­ча­ме на Вла­да­та и до­пол­ни­тел­на мер­ка за да се про­дол­жи пре­по­ра­ка­та за бре­ме­ни­те же­ни­те и за ли­ца­та над ше­е­сет го­ди­ни со хро­нич­ни бо­ле­сти. А за оние што мо­ра да одат на ра­бо­та, пре­по­ра­ки­те оста­ну­ва­ат исти: во ра­бот­ни­те ме­ста, ра­бо­то­да­ва­чи­те, ако е воз­мож­но да обез­бе­дат кли­ма-уре­ди или вен­ти­ла­то­ри. Вен­ти­ла­то­ри­те мо­же да по­мог­нат до тем­пе­ра­ту­ра до 35 сте­пе­ни. Над оваа тем­пе­ра­ту­ра нив­на­та уло­га не е до­вол­на. Во до­маш­ни ус­ло­ви да си по­ста­ват тем­ни за­ве­си, да ги спу­штат ро­лет­ни­те, да ги вклу­чат кли­ма-уре­ди­те. На­јо­пас­но е ди­рект­но­то из­ло­жу­ва­ње на сон­це, по­себ­но во пер­и­о­дот од 11 до 17 ча­сот. Ќе слуш­не­те од мно­гу­ми­на де­ка по 17 ча­сот им е уште по­те­шко. Тоа е та­ка би­деј­ќи зем­ја­та е за­гре­а­на и чув­ство­то на топ­ли­на е уште по­го­ле­мо. Но, за сре­ќа, тоа не е тол­ку штет­но по здрав­је­то на ор­га­низ­мот ка­ко што е штет­но ди­рект­но­то из­ло­жу­ва­ње на сон­це. Ако мо­ра да из­ле­зат, за­дол­жи­тел­но е да се има ка­па на гла­ва­та, би­деј­ќи из­ли­ви­те или мо­зоч­ни­те уда­ри се ре­зул­тат на ди­рект­на­та из­ло­же­ност на сон­це. За­дол­жи­тел­ни се и очи­ла за сон­це, кон­су­ми­ра­ње мно­гу теч­но­сти и ко­га не се жед­ни, лес­на об­ле­ка, раз­ла­ду­ва­ње.

Ма­ке­до­ни­ја е ед­на од ре­тки­те зем­ји во ре­ги­о­нот ко­ја има ак­ци­ски план за то­ло­то вре­ме. Што со­др­жи тој?

КО­СТОВ­СКА: Ак­ци­ски­от план го до­не­се Вла­да­та, а го под­го­тви Ми­ни­стерс­тво­то за здрав­ство со дру­ги­те над­леж­ни ми­ни­стерс­тва. Во сог­лас­ност со ак­ци­ски­от план, има че­ти­ри фа­зи со точ­но за­пи­ша­на тем­пе­ра­ту­ра спо­ред ко­ја се одре­ду­ва во ко­ја фа­за спа­ѓа зем­ја­та. Пр­ва­та е зе­ле­на или под­го­тви­тел­на фа­за, по­тоа е жол­та или алерт­на фа­за, тре­та­та е пор­то­ка­ло­ва фа­за или фа­за на топ­ло­тен бран и пос­лед­на­та е цр­ве­на фа­за или во­нред­на со­стој­ба, ко­ја до­се­га не се слу­чи­ла. Со ак­ци­ски­от план е точ­но одре­де­но што тре­ба да пре­зе­ме одре­де­на ин­сти­ту­ци­ја во се­ко­ја од фа­зи­те. Спо­ред над­во­реш­на­та тем­пе­ра­ту­ра точ­но се знае во ко­ја фа­за се на­о­ѓа се­кој ре­ги­он од др­жа­ва­та. На при­мер, ако за Скоп­је и скоп­ски­от ре­ги­он жол­та фа­за е 39 Цел­зи­у­со­ви сте­пе­ни, за Бе­ро­во и Охрид жол­та фа­за е 36 сте­пе­ни. Во пос­лед­ни­те не­кол­ку го­ди­ни најм­но­гу сме ста­са­ле до пор­то­ка­ло­ва­та фа­за. За пор­то­ка­ло­ва фа­за во ју­ли во Скоп­је тре­ба да има 41 или 42 сте­пе­ни.

На овие же­шти­ни мож­ни се и мо­зоч­ни уда­ри. Кои ли­ца стра­да­ат најм­но­гу?

КО­СТОВ­СКА: Најм­но­гу стра­да­ат по­ста­ри­те хро­нич­но бол­ни ли­ца, би­деј­ќи нив­ни­те крв­ни са­до­ви се оште­те­ни и под­лож­ни на не­га­тив­но­то вли­ја­ние од топ­ло­то вре­ме. Има­ме та­кви слу­чаи и ова ле­то и за­тоа пре­по­ра­чу­ва­ме ста­ри­те и хро­нич­но бол­ни ли­ца ре­дов­но да си ја зе­ма­ат те­ра­пи­ја­та. Освен хро­нич­но бол­ни­те ли­ца и труд­ни­ци­те, ран­ли­ви гру­пи се и ли­ца­та што ра­бо­тат на отво­ре­но – гра­деж­ни­те ра­бот­ни­ци, оние што асфал­ти­ра­ат по па­ти­шта­та кои, иа­ко се пом­ла­ди, би­деј­ќи по­дол­го вре­ме се ди­рект­но из­ло­же­ни на топ­ло­то вре­ме, кај нив ри­зи­кот од мо­зо­чен удар е по­го­лем. Во ри­зич­ни ран­ли­ви гру­пи се и без­дом­ни­ци­те.

По­ста­ве­ни се и здрав­стве­ни пун­кто­ви низ др­жа­ва­та. Да­ли гра­ѓа­ни­те ги ко­ри­стат нив­ни­те ус­лу­ги?

Топлотниот удар се манифестира со изнемоштеност, малаксаност, зашеметеност, главоболки, повраќање, грчеви, покачена телесна температура до 40 степени

КО­СТОВ­СКА: Отка­ко поч­наа да функ­ци­о­ни­ра­ат овие пун­кто­ви, од 7 ју­ли, се ја­ви­ле над де­сет ил­ја­ди лу­ѓе. Лу­ѓе­то ба­ра­ат со­ве­ти за сво­е­то здрав­је, ме­рат кр­вен при­ти­сок, пра­шу­ва­ат ка­ко да се за­шти­тат од топ­ло­то вре­ме, се ин­те­ре­си­ра­ат за на­чи­нот на ис­хра­на.

Кои се симп­то­ми­те на топ­ло­тен удар? 

КО­СТОВ­СКА: Топ­лот­ни­от удар е нај­те­шка­та со­стој­ба ко­ја се ја­ву­ва ка­ко не­га­тив­на пос­ле­ди­ца од топ­ло­то вре­ме и ди­рект­но­то из­ло­жу­ва­ње на сон­це. Ка­ко по­лес­на фор­ма се ја­ву­ва во вид на ис­цр­пе­ност, оток на но­зе­те, исип кај малите деца, потоа колабирање или моментален колапс. Топлотниот удар се манифестира со изнемоштеност, малаксаност, зашеметеност, главоболки, повраќање, грчеви, покачена телесна температура до 40 степени. Тоа значи дека организмот во тој момент бил толку изложен на топлото време, што изгубил можност за терморегулација. Нарушена е терморегулацијата на организмот и затоа температурата се искачува на 40 степени и пациентот е во лоша состојба што може да заврши со шок, да изгуби свест. Таквите пациенти треба да се препознаат навреме и ако е возможно веднаш да им се помогне, веднаш да се транспортираат до итна медицинска помош.

Граѓаните се обидуваат да се разладат на различни начини. Што не треба да прават? Кои се најчестите грешки што ги правиме кога сакаме да се разладиме?

КОСТОВСКА: Првата грешка што најчесто ја правиме е тоа што сакаме да пиеме ладни пијалаци со многу мраз. Да, тоа може, ама ако сме приспособени и ако се наоѓаме во просторија со нормална температура. Ако доаѓаме однадвор, вжештени, загреани, ладен пијалак со многу мраз може да предизвика состојба на шок. Дозволено е да се пијат ладни пијалаци, но не премногу. Најлоша комбинација е загреано тело со ладен пијалак. Втората грешка е климатизираната просторија. Знаеме да го наместиме клима-уредот на 18-20 степени, а потоа излегуваме надвор на 38-39 степени. Идеално е кога просторијата би била климатизирана на 26-27 степени. Третата најчеста грешка е за време на летните одмори. Помладите имаат обичај да се фрлаат во студена вода. Се препорачува прво да се олади со вода пред да се влезе во базен, езеро или море, бидејќи се можни грчеви, давење или инфаркт.

Зошто овие 40 степени кои сега ги живееме ни се потешки за преживување од пред 20-30 години кога исто така било долго топло лето?

КОСТОВСКА: Постарите ќе кажат – тогаш можеби бевме помлади, повеќе издржувавме. Но, на овие температури се жалат сите – и младите и старите. Тоа е сигурно резултат на озонските дупки и на директното зрачење на УВ зраците. Сончевите зраци сега се чувствуваат многу поинаку на телото, како да пржи, да пече, за разлика од порано кога помалку се чувствувале. Затоа и овие денови велевме дека иако е 36-37 степени, чувството е како да има 42 Целзиусови степени. Многу повеќе штетни ефекти има во урбаните средини. Ова сонце со 38 степени во некое планинско село нема толку да направи проблеми, попријатно е отколку во градска средина каде што асфалтот се вжештува, има поголемо испарување и зрачење и чувството е како да има 44 Целзиусови степени. Затоа луѓето многу повеќе се жалеа и затоа презедовме мерки и решивме да ги ослободиме од работа ранливите категории и трудниците во овој период.

Раз­го­ва­ра­ше: Але­ксан­дра М. Бун­да­лев­ска

Фо­то: Але­ксан­дар Ива­нов­ски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.