Куќата на дедо Митко во Драмче ја раскажува приказната за „Копачка“

Пи­ја­неч­ки­от крај изо­би­лу­ва со из­во­нред­ни пес­но­пој­ци, ин­стру­мен­та­ли­сти, пре­крас­ни игро­ор­ци и не­над­ми­на­ти рас­ка­жу­ва­чи и не­гу­ва­чи на на­род­но­то тво­реш­тво. Во тоа се уве­рив­ме и овој пат, при по­се­та­та на се­ло­то Драм­че, Дел­чев­ско. Тоа е ма­ал­ско се­ло и од не­го по­тек­ну­ва ед­но од нај­ста­ри­те кул­тур­но умет­нич­ки друш­тва „Ко­пач­ка”. Спо­ред пре­да­ни­ја­та што ги рас­ка­жу­ва­ат ло­кал­ни­те жи­те­ли, се­ло­то Драм­че би­ло ос­но­ва­но од не­кој дој­де­нец од Дра­ма што имал че­ти­ри си­на, кои ги рас­е­лил на овој про­стор. Иа­ко не мо­же да се утвр­ди ве­ро­до­стој­но­ста на ова пре­да­ние, се­пак ин­те­ре­сен е по­да­то­кот де­ка ка­ко дел од жен­ска­та но­си­ја од Драм­че е си­на­та са­ја, ко­ја е ка­ра­кте­ри­стич­на за жен­ска­та но­си­ја од Драм­ско.

Бе­ше вр­неж­лив сту­ден ден, а по­во­дот за на­ша­та по­се­та на Драм­че бе­ше об­но­ве­на­та спо­мен–со­ба на де­до Ми­тко, пр­ви­от оро­во­дец на на­да­ле­ку поз­на­то­то оро „Ко­пач­ка“. Сту­де­но­то и дождливо вре­ме не ги спре­чи се­ла­ни­те да го изи­гра­ат пред нас тра­ди­ци­о­нал­но­то оро, кое од не­о­дам­на ста­на дел од за­шти­те­но­то не­ма­те­ри­јал­но ду­хов­но нас­ледс­тво на УНЕСКО. Ма­жи и же­ни во тра­ди­ци­о­нал­ни­те но­сии се ни­шаа на гум­но­то сре­т­се­ло, си­те по­не­се­ни од за­не­сот на му­зи­ка­та и од уда­ри­те на та­па­нот. Ка­ко во ми­на­то­то та­ка и де­нес Пи­ја­нец има од­лич­ни игроор­ци. Сво­ја­та дар­ба ја усо­вр­шу­ва­ле за­ед­но со че­ко­ри­те на на­род­но­то оро из­диг­ну­вај­ќи го до ви­со­ко умет­нич­ко со­вр­шенс­тво.

Нај­до­бри­от игро­о­рец и оро­во­дец што по­тек­ну­ва од овој крај е Ди­ми­три­ја Ста­но­ев­ски, поз­нат ка­ко де­до Ми­тко од Бел­чан­ско­то ма­а­ло во Драм­че. Игро­ор­ски­те спо­соб­но­сти тој ги по­ка­жал мно­гу ра­но, а љу­бо­вта кон му­зи­ка­та, на­род­но­то оро и кон ин­стру­мен­ти­те ја раз­вил во ро­ди­тел­ски­от дом. Уште ка­ко де­те на­у­чил да сви­ри на ќе­ма­не и на гај­да, а играл и по та­ктот на му­зи­ка­та. Ка­ко де­те одел на сел­ски­те со­би­ри и на свад­би и со љу­бо­пит­ство ги сле­дел нај­до­бри­те игро­ор­ци од Ки­се­ли­ца, Сел­ник, Ве­трен и од Драм­че. Се­ла­ни­те ве­лат де­ка и не­го­ви­от та­тко Сто­ил бил та­лен­ти­ран игро­о­рец и до­бар ќе­ма­не­џи­ја.

– Де­до Ми­тко не бе­ше са­мо игро­о­рец. Тој во мла­до­ста бе­ше по­чи­ту­ван ќе­ма­не­џи­ја и гај­да­џи­ја, а во по­во­зрас­ни­те го­ди­ни и од­ли­чен ка­ле­мар, ри­бар, лов­џи­ја, чо­век што ле­ку­ва и ва­ди за­би, но, пред сѐ, го­лем и ху­ман чо­век.Ни­ко­му до­се­га не му ус­пе­а­ло на пра­гот на сво­ја­та 93. го­ди­на од жи­во­тот да ја из­ве­де и изи­гра „Ко­пач­ка­та“, нај­бр­зо­то ма­шко ма­ке­дон­ско оро. Го на­ре­ку­ва­ле Ста­ри­от, Со­ко­лот од Драм­че, но тој, пред сѐ, бе­ше чо­век што ја љу­бе­ше игра­та, оро­то на­ше ма­ке­дон­ско – ве­ли Ди­ми­тар Узун­ски.

Со сво­ја­та игра, но и ка­ко оро­во­дец на гру­па­та, ја из­диг­на „Ко­пач­ка­та“ до ре­тко умет­нич­ко игро­ор­но де­ло. Тој по­мог­нал „Ко­пач­ка­та“ да се из­диг­не на по­ви­со­ко ни­во и да се ме­ри со „Те­шко­то“, „Ста­ро ти­кве­шко“ и дру­ги ма­ке­дон­ски би­се­ри.

– Во ср­це­то ми е оро­то. Ко­га ќе уми­рам ќе ми би­де жал за та­па­ни­те. И да умрам, пак ќе са­кам да ги слуш­нам та­па­ни­те и да мо­жам да ја за­и­грам „Ко­пач­ка“ – ве­лел де­до Ми­тко.

Ле­ген­да­та на „Ко­пач­ка“ отсе­га има сво­ја спо­мен-со­ба во се­ло­то Драм­че. Со средс­тва од Ми­ни­стерс­тво­то за кул­ту­ра беа уре­де­ни чар­да­кот, ход­ни­кот и со­ба­та на де­до Ми­тко во не­го­ви­от дом во Бел­чан­ска ма­а­ла. Во рам­ки­те на по­ста­вка­та се из­ло­же­ни ста­ри фо­то­гра­фии, об­ја­ве­ни тек­сто­ви во до­маш­ни и во стран­ски вес­ни­ци, пред­ме­ти и ин­стру­мен­ти што ги упо­тре­бу­вал, ка­ко и на­род­ни­те но­сии во кои ја играл и ја пред­во­дел „Копач­ка“. Овие пред­ме­ти го ка­ра­кте­ри­зи­ра­ат ка­ко оро­во­дец и ду­хо­вен ана­ли­ти­чар на оро­то „Ко­пач­ка“.

До спо­мен-со­ба­та, ка­ко и во до­мот и око­лу до­мот, се по­ста­ве­ни др­ве­ни таб­ли со поз­на­ти изре­ки на де­до Ми­тко за оро­то. Се­то ова што е пре­зен­ти­ра­но ов­де ќе овоз­мо­жи се­кој по­се­ти­тел мно­гу да доз­нае и за жи­во­тот на ле­ген­дар­ни­от де­до Ми­тко и за „Копач­ка“.

– „Ко­пач­ка“ е те­шка и мно­гу ин­те­рес­на игра инс­пи­ри­ра­на од те­шки­от и ма­чен жи­вот на ма­ке­дон­ски­от на­род и ја сим­бо­ли­зи­ра обра­бо­тка­та на зем­ја­та. Ова из­вор­но оро се игра на та­пан и има че­ти­ри де­ла. Пр­ви­от е ше­та­ни­ца, ко­га се фор­ми­ра оро­то, на чи­е­што че­ло и на опа­шка­та за­ста­ну­ва­ат нај­и­скус­ни­те игро­ор­ци, а по­не­и­скус­ни­те фа­ќа­ат ме­сто во сре­ди­на­та. Вто­ри­от дел е на­ре­чен сит­но, ко­га со сит­ни че­ко­ри оро­то се за­бр­зу­ва, а тре­ти­от дел е пре­фр­лач­ка, ко­га се пре­фр­лу­ва ле­ва­та но­га пред дес­на­та и оро­то се вра­ќа на­на­зад. Пос­лед­ни­от, нај­брз дел се ви­ка коп­ну­ва­ње. Во не­го и се за­ста­ну­ва на дес­на­та но­га, а со ле­ва­та се коп­ну­ва во зем­ја­та, со што игро­ор­ци­те кре­ва­ат прав – ни рас­ка­жаа се­ла­ни­те.

Тра­ди­ци­о­нал­но­то ма­шко оро „Ко­пач­ка“ ми­на­та­та го­ди­на бе­ше впи­ша­но на ли­ста­та на УНЕСКО ка­ко за­шти­те­но кул­тур­но бо­гат­ство, со што ста­на вто­ро ма­ке­дон­ско не­ма­те­ри­јал­но кул­тур­но нас­ледс­тво под за­шти­та на УНЕСКО.

– Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја на Ре­пре­зен­та­тив­на­та ли­ста на УНЕСКО пр­во го впи­ша сво­е­то кул­тур­но до­бро, уни­кат­ни­от вер­ски оби­чај „Че­тр­се“ од Штип­ско, а се­га и оро­то „Ко­пач­ка“ ста­на дел од оваа ли­ста. Се­во ова е од го­ле­мо зна­че­ње за на­ша­та зем­ја би­деј­ќи Ма­ке­до­ни­ја уште ед­наш ги ле­ги­ми­ти­ра­ше сопс­тве­на­та кул­ту­ра, тра­ди­ци­ја и иден­ти­тет во ме­ѓу­на­род­ни рам­ки. Впи­шу­ва­ње­то на „Ко­пач­ка“ на ли­ста­та на УНЕСКО уште ед­наш ја по­твр­ду­ва раз­лич­но­ста и уни­кат­но­ста на ма­ке­дон­ска­та тра­ди­ци­ја, та­ква ка­ко што се гра­де­ла низ бо­га­то­то исто­ри­ско ми­на­то на ма­ке­дон­ски­от на­род на овие про­сто­ри – ве­ли ми­ни­стер­ка­та за кул­ту­ра Ели­за­бе­та Кан­че­ска-Ми­лев­ска.

(Пишува: Невена Поповска | Фото: Игор Ангеловски
Текст објавен во 131. број на неделникот „Република“, 6.03.2015)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.