Влахов Мицов: Големите држави jа фалсификуваа историjата на Балканот

Сте­фан Вла­хов Ми­цов е бу­гар­ски автор со ма­ке­дон­ско по­тек­ло. Об­ја­вил два­е­се­ти­на кни­ги од об­ла­ста на фи­ло­зо­фи­ја­та, пуб­ли­ци­сти­ка­та, кни­жев­на­та кри­ти­ка и есе­и­сти­ка. Кон­ти­ну­и­ра­но ги про­у­чу­ва, ана­ли­зи­ра и тол­ку­ва бал­кан­ски­те исто­ри­ски про­це­си во нив­на­та ан­тро­по­ло­шка и пси­хо­ло­шка дла­бо­чи­на. Ка­ко ре­зул­тат на не­го­ва­та те­мел­на под­го­тве­ност и си­сте­ма­тич­ност, во из­ми­на­ти­те де­сет го­ди­ни тој ги об­ја­ви де­ла­та „Фи­ло­зоф­ски­от клуч за ма­ке­дон­ски­от иден­ти­тет“, „Ви­ру­си за по­ма­те­ни мо­зо­ци“, „Хе­ро­и­те и по­том­ци­те“, „Ма­ке­дон­ска­та еман­ци­па­ци­ја на Бал­ка­нот“ и „Др­жа­ва ка­ко се гра­ди и бра­ни“. Не­го­во­то нај­но­во де­ло е нас­ло­ве­но „Фи­ло­зо­фи­ја на бал­кан­ски­от пе­кол“.

Ва­ше­то нај­но­во де­ло „Фи­ло­зо­фи­ја на бал­кан­ски­от пе­кол“ е обем­но мо­но­граф­ско истра­жу­ва­ње, но мо­же да се чи­та и ка­ко ин­те­рес­на ле­кти­ра. Изо­би­лу­ва со за­бе­ле­шки, ре­ги­стри итн. Кол­ку вре­ме по­све­ти­вте на истра­жу­ва­ње до­де­ка ра­бо­те­вте на де­ло­то?
ВЛА­ХОВ МИ­ЦОВ: Ко­га се пи­шу­ва ед­на кни­га, вре­ме­то се де­ли на два де­ла: ед­ни­от е ко­га ја за­мис­лу­ваш и си во­диш бе­ле­шки, а вто­ри­от е ко­га ќе сед­неш да ја на­пи­шеш. Јас се ин­те­ре­си­рам за овие проб­ле­ми би­деј­ќи и по про­фе­си­ја сум бал­ка­но­лог, но, за жал, во по­го­ле­ми­от дел од мо­јот жи­вот не­мав мож­ност да ги об­ја­вам. Та­ка што кни­га­та не е са­мо пи­шу­ва­ње, ту­ку и истра­жу­ва­ње. Кон­крет­но ја пи­шу­вав две го­ди­ни, но прет­ход­но мно­гу го­ди­ни ра­бо­тев на неа.

На са­ми­от по­че­ток на кни­га­та, на­ме­сто пред­го­вор, об­ја­ву­ва­те Ва­ше гле­ди­ште во кое ве­ли­те де­ка е неб­ла­го­дар­на ра­бо­та да се пи­шу­ва исто­ри­ја на Бал­ка­нот. Зо­што?
ВЛА­ХОВ МИ­ЦОВ: Та­ка е. Неб­ла­го­дар­но е за­тоа што Бал­ка­нот е зми­ско клоп­че од проб­ле­ми. Ве­лат Бал­ка­нот е бу­ре со ба­рут, ту­ка бе­ше по­че­то­кот на Пр­ва­та свет­ска вој­на…итн. Јас уште во 1997 го­ди­на об­ја­вив кни­га со нас­лов „20 век прет­стои“. То­гаш не­кои се сме­е­ја де­ка авто­рот не знае оти два­е­сет­ти­от век за­вр­ши. Знам де­ка хро­но­ло­шки за­вр­шу­ва, но тоа што ќе се слу­чи во 21 век е нес­по­ред­ли­во со две­те свет­ски вој­ни, на­силс­тва и раз­ур­ну­ва­ња. Бал­кан­ска­та исто­ри­ја е ме­ша­ње на исто­ри­ја и иде­о­ло­ги­ја, и мо­рам да ка­жам де­ка не­што ни не­до­сти­га нам, исто­ри­ча­ри­те. Во 21 век се ра­бо­ти на сит­но, на пар­че. Ко­га са­ка­те да ја сфа­ти­те су­шти­на­та на Бал­ка­нот, тре­ба да има­те зна­е­ње не са­мо од исто­ри­ја, ту­ку и од фи­ло­зо­фи­ја, ан­тро­по­ло­ги­ја, ет­но­ло­ги­ја, пси­хо­ло­ги­ја. Ние мо­же­ме да гле­да­ме са­мо од еден ас­пект, а за да се сфа­ти су­шти­на­та, не мо­же да се гле­да од еден ас­пект.

Зми­ско­то клоп­че од проб­ле­ми, од­нос­но Гор­ди­е­ви­от ја­зол по­лес­но мо­же да се пре­се­че откол­ку да се отп­ле­тка. Кој да го пре­се­че?
ВЛА­ХОВ МИ­ЦОВ: За да ја сфа­ти­ме исто­ри­ја­та на Бал­ка­нот, мо­ра да ја спо­ре­ди­ме со жи­во­тот и со исто­ри­ја­та на Евро­па. Но, ви­стин­ска­та исто­ри­ја. Би­деј­ќи и на Бал­ка­нот и во оста­на­ти­те про­сто­ри исто­ри­ја­та се ме­ну­ва­ла, се фал­си­фи­ку­ва­ла. Во 18 век се слу­чу­ва гло­ба­лен пре­сврт ко­га до­а­ѓа­ат на­ци­о­нал­ни­те др­жа­ви и се преиначува исто­ри­ја­та. Го­ле­ми­те др­жа­ви по­втор­но ја пи­шу­ва­ат и сво­ја­та и исто­ри­ја­та на Евро­па. По­тоа одат во источ­на Евро­па, соз­да­ва­ат ве­штач­ки на­ции и ја пи­шу­ва­ат исто­ри­ја­та на Бал­ка­нот та­ка ка­ко што им од­го­ва­ра. Од дру­га стра­на, но­ви­те бал­кан­ски др­жа­ви од 19 век на­ва­му, исто та­ка, ја преиначуваат исто­ри­ја­та, и тоа не са­мо сво­ја­та, ту­ку и исто­ри­ја­та на со­се­ди­те, ка­ко што им од­го­ва­ра. Гле­да­те ка­ков ха­ос. Ка­ква де­фор­ма­ци­ја на бал­кан­ски­от чо­век. Таа де­фор­ма­ци­ја ра­ѓа го­ле­ми проб­ле­ми ме­ѓу др­жа­ви­те, ме­ѓу бал­кан­ски­те на­ро­ди и во са­ми­те на­ро­ди. Сме­там де­ка Гор­ди­е­ви­от ја­зол мо­же да се пре­се­че са­мо ако ја ба­ра­ме ви­сти­на­та и ако има­ме хра­брост да ја при­фа­ти­ме без ог­лед да­ли таа му од­го­ва­ра на еден или на друг. Но, за жал, мис­лам де­ка и во ид­ни­на ќе гле­да­ме та­ков ха­ос. Бал­кан­ски­те на­ро­ди не­ма­ат што да де­лат. За­се­га го де­ли­ме на­ше­то его, ја де­ли­ме на­ша­та глу­па­вост. Си­те на Бал­ка­нот да би­де­ме среќ­ни или спо­ред прин­ци­пот јас да би­дам сре­ќен, а дру­ги­те не мо­ра, или ако јас не мо­жам да би­дам сре­ќен, па и дру­ги­те не­ка не би­дат среќ­ни… Ова го ко­ри­стат го­ле­ми­те си­ли кои го тре­ти­ра­ат Бал­ка­нот ка­ко свој шпајз, а ние се­којд­нев­но им да­ва­ме по­вод за тоа. Ко­га еден са­ка да би­де по­го­лем од дру­ги­от. Са­ка­ме да до­ка­же­ме де­ка сме по­го­ле­ми. Еден имал две ил­ја­ди го­ди­ни иден­ти­тет, друг имал пет ил­ја­ди го­ди­ни иден­ти­тет. По тој пат ни­ка­де не­ма да стиг­не­ме.

Ве­ли­те го­ле­ми­те др­жа­ви ја фал­си­фи­ку­ва­ле исто­ри­ја­та на Бал­ка­нот. Од ка­де по­тре­ба­та за по­сто­ја­но фал­си­фи­ку­ва­ње на исто­ри­ја­та на Бал­ка­нот?
ВЛА­ХОВ МИ­ЦОВ: На за­пад­ни­от дел на Евро­па, Бал­ка­нот им е по­тре­бен од еко­ном­ски ас­пект. Кол­ку по­ве­ќе бал­кан­ски­те зем­ји се рас­цеп­ка­ни тол­ку по­до­бро мо­же да се вла­дее со нив. Бал­ка­нот про­дол­жу­ва да би­де од ге­о­стра­те­ги­ски и по­ли­тич­ки ин­те­рес. Кол­ку по­ве­ќе др­жа­ви има на Бал­ка­нот тол­ку тие се ма­ли и се под при­ти­сок да им се дод­во­ру­ва­ат на по­го­ле­ми­те др­жа­ви, со фан­та­зи­ја де­ка еден ден ќе ги над­ми­нат. До де­ве­де­сет­ти­те го­ди­ни на Бал­ка­нот има­ше шест др­жа­ви. Де­не­ска се два­на­е­сет до­кол­ку го бро­и­ме и Ко­со­во ка­ко др­жа­ва. Зна­чи и во ид­ни­на др­жа­ви­те на Бал­ка­нот ќе би­дат уште по­ве­ќе. Јас на тоа гле­дам та­ка, а тоа не е до­бро. Во кни­га­та ги спо­ре­ду­вам Бал­ка­нот и Ла­тин­ска Аме­ри­ка. И та­му го­ле­ми­те си­ли не им да­ва­ат мож­ност на на­ро­ди­те да по­стиг­нат не­ка­кво единс­тво. Уште по­ве­ќе што Бал­ка­нот е мост. Не мо­же еден или двај­ца да го др­жат тој мост, мо­ра да би­дат по­ве­ќе.

По­го­во­рот на де­ло­то го нас­ло­ви­вте: „Бал­ка­нот без сво­ја су­шти­на“. Зо­што?
ВЛА­ХОВ МИ­ЦОВ: Ста­ну­ва збор за пос­лед­ни­от пер­и­од од исто­ри­ја­та на Бал­ка­нот ко­га се соз­да­ва­ат на­ци­о­нал­ни­те др­жа­ви. И што се слу­чу­ва се­га. Се­ко­ја од нив гле­да ка­ко по­бр­зо да се ос­ло­бо­ди од ос­ман­ли­ско­то нас­ледс­тво и ка­ко по­бр­зо да оди во Евро­па. Тие са­ка­ат за не­кол­ку де­це­нии да по­стиг­нат мно­гу. Се се­ќа­вам, ко­га Ге­ор­ги Ди­ми­тров бе­ше пре­тсе­да­тел на Бу­га­ри­ја, ре­че де­ка за 10-15 го­ди­ни ние мо­ра да го на­пра­ви­ме тоа што дру­ги на­ро­ди го на­пра­ви­ле за еден век. Е тоа не мо­же. До­бра е жел­ба­та, но тоа не е мож­но. Др­жа­ви­те бр­за­ат да зе­мат од Евро­па град­би, ма­ни­ри и слич­но, а ги за­бо­ра­ва­ме бал­кан­ски­те тра­ди­ции, кои се слич­ни. Ние има­ме слич­ни оп­штес­тве­ни, кул­тур­ни од­но­си, по­го­вор­ки­те ни се слич­ни. Бал­ка­нот има сво­ја спе­ци­фи­ка. Од се­то тоа ние се отка­жу­ва­ме, а го зе­ма­ме тоа што не вре­ди. И та­ка Бал­ка­нот оста­ну­ва без су­шти­на.

Ве­ли­те де­ка Ро­ма­ни­ја и Бу­га­ри­ја се нај­и­скомп­ле­кси­ра­ни­те бал­кан­ски на­ции. Од ка­де та­ков став?
ВЛА­ХОВ МИ­ЦОВ: Точ­но. Искомп­ле­кси­ра­на е и грч­ка­та на­ци­ја. Поз­на­то е де­ка грч­ка­та на­ци­ја и грч­ка­та исто­ри­ја бе­ше по­втор­но на­пи­ша­на од За­па­дот. Не­за­вис­но од тоа што го збо­ру­ва­ат, вна­тре во се­бе са­ми­те не мо­жат да се убе­дат во не­што што не е ви­сти­на. Тоа не­ма да го приз­на­ат, но тоа се чув­ству­ва. Што се од­не­су­ва до бу­гар­ска­та на­ци­ја, Сан­сте­фан­ска Бу­га­ри­ја бе­ше соз­да­де­на од Ру­си­ја. По­тоа про­па­ган­да­та го вр­ши сво­е­то. Иде­о­ло­ги­ја­та вле­гу­ва во се­кој дом. Во 1989 го­ди­на бе­ше пр­во­то гло­бал­но фал­си­фи­ку­ва­ње на т.н. ре­во­лу­ци­ја про­тив Ча­у­ше­ску. Ко­га оти­дов во Ро­ма­ни­ја, ми по­ка­жаа ка­ко се зе­ма­ни тру­по­ви од со­сед­ни­те гро­би­шта и ста­ва­ни ка­ко жр­тви, уби­е­ни од ре­жи­мот. Во тоа вре­ме те­ле­ви­зи­и­те 24 ча­са ги пре­не­су­ваа на­ста­ни­те од Ро­ма­ни­ја. Си­те ние бев­ме оп­то­ва­ре­ни и гле­дав­ме пред на­ши­те очи ре­во­лу­ци­ја. А, тоа би­ло ка­ко сни­ма­ње филм. Ин­фор­ма­ци­ја­та ко­ја ја до­би­ва­ме не доз­во­лу­ва да раз­мис­лу­ва­ме. Чо­ве­кот е сѐ по­мал­ку сло­бо­ден. Не му се да­ва мож­ност да раз­мис­лу­ва со сво­ја гла­ва. Кол­ку по­ве­ќе ин­фор­ма­ции има­ме, сѐ по­мал­ку има ви­сти­на и сѐ по­мал­ку раз­мис­лу­ва­ме. Ова е проб­лем на це­ли­от свет, не са­мо на Бал­ка­нот.

Да­ва­те при­ме­ри од бал­кан­ски­те др­жа­ви за по­греш­на бал­кан­ска фи­ло­зо­фи­ја. Со ка­ква стра­те­ги­ја да се из­бо­ри­ме про­тив сте­ре­о­ти­пи­те?
ВЛА­ХОВ МИ­ЦОВ: Ни не­до­сти­га мис­ле­ње и стра­те­ги­ја. Во ма­ке­дон­ски­от на­род има енер­ги­ја, но таа не се ко­ри­сти во ин­те­рес на на­ро­дот и на др­жа­ва­та. Мо­ра да има ви­стин­ски лу­ѓе на ви­стин­ско ме­сто. Ко­га одам низ гра­до­ви­те, обич­ни­те лу­ѓе раз­мис­лу­ва­ат пра­ктич­но, сил­но, иа­ко не­ма­ат дип­ло­ми ка­ко нас или не се во ка­би­не­ти или ин­сти­ту­ции ка­ко нас. На при­мер, и во Илин­ден­ско­то во­ста­ние на­ро­дот по­ба­рал да има ма­ке­дон­ско зна­ме, да се ле­ат мо­не­ти итн., до­де­ка не­кои од ли­де­ри­те на во­ста­ни­е­то не се сог­ла­су­ва­ле. Не е оправ­ду­ва­ње де­ка сме мал на­род и ма­ла др­жа­ва. Ако са­каш да си мал, ќе би­деш мал. Мо­ра да пи­шу­ва­ме раз­бир­ли­во, да мо­же да про­чи­та­ат си­те, а не са­мо де­сет лу­ѓе. И на­пи­ша­но­то за Ма­ке­до­ни­ја тре­ба да се до­ста­ви во Кон­грес­на­та биб­ли­о­те­ка во Ва­шин­гтон, во биб­ли­о­те­ка­та на Сор­бо­на, во Бри­сел, ка­де што си­те ќе мо­же да се ин­фор­ми­ра­ат за на­ша­та ви­сти­на.

Разговараше: Не­ве­на По­пов­ска
Фото: Александар Ивановски
(Интервјуто со Стефан Влахов Мицов е објавено во 113. број на неделникот Република, 31.10.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.