Во Македонија нема дадилки со лиценца

Де­те­то е ма­леч­ко за вo гра­дин­ка. Мо­е­то е ве­ќе три го­ди­ни и не мо­же да се на­вик­не на гра­дин­ка, ан­га­жи­рав же­на да го чу­ва. Мо­е­то де­те рас­те со ба­ба. Ќер­ка ми ја оста­вам кај те­тка ѝ, сре­ќа се­стра ми не­ма ра­бо­та, па ми се на­о­ѓа…

Ова се че­сти раз­го­во­ри ме­ѓу мла­ди­те ро­ди­те­ли. Стра­вот да се оста­ви де­те­то во гра­дин­ка, со­ве­ту­ва­ње­то од до­кто­ри да не се но­си де­те­то во гра­дин­ка до три го­ди­ни, жел­ба­та да му се овоз­мо­жат нај­до­бри ус­ло­ви на нај­ми­ло­то ги те­ра ро­ди­те­ли­те да ба­ра­ат же­ни што ќе е гри­жат за нив­ни­те де­ца.

Ме­ста­та за ог­ла­су­ва­ње се пре­пол­ни со ог­ла­си од ти­пот ба­рам да­дил­ка или чу­вам де­ца. Не­о­дам­на има­ше еден ог­лас во кој кри­те­ри­у­ми­те за да­дил­ка­та беа тол­ку ви­со­ки, што лу­ѓе­то се мај­та­пеа со же­на­та што го ог­ла­си­ла. Но пос­лед­ни­от слу­чај со ше­е­сет и ед­но­го­диш­на­та скоп­јан­ка што мал­тре­ти­ра­ше де­вет­ме­сеч­но де­те по­ка­жу­ва де­ка и не е тол­ку ед­но­став­но да се нај­де же­на што ќе го чу­ва ва­ше­то де­те. По­крај тоа, во ва­ши­от дом при­фа­ќа­те не­поз­на­та лич­ност за ко­ја ни­кој не га­ран­ти­ра, а таа ста­ну­ва дел од ва­ше­то се­мејс­тво.

Искус­тва­та на ро­ди­те­ли­те се раз­лич­ни – од не­за­до­вол­ни до пре­за­до­вол­ни. Трг­ну­вај­ќи од сопс­тве­но­то искус­тво, ед­на мај­ка ве­ли де­ка де­те­то го до­ве­ру­ва­те на не­поз­на­та лич­ност и не зна­е­те што се слу­чу­ва до­де­ка не сте до­ма.

– Мо­јот син го чу­ва­ше ед­на же­на од со­седс­тво­то. Же­на­та бе­ше до­ма, не­ма­ше ра­бо­та, не­ма­ше ни де­ца. Жи­ве­е­ше са­ма. Не­ка­ко во му­а­бет дој­дов­ме до тоа таа да се гри­жи за не­го. Син ми се вр­за за же­на­та мно­гу по­ве­ќе од што бе­ше вр­зан за не­го­ви­те ба­би. Се­ко­гаш нај­а­ден, се­ко­гаш чист, се­кој ден на­у­чил по не­што но­во. Ми­ну­ваа го­ди­ни­те и ве­ќе не ни тре­ба­ше да­дил­ка. Но син ми про­дол­жи да оди кај со­се­тка­та, да ја по­се­ту­ва, ко­га е бол­на да ѝ ку­пу­ва сѐ што ѝ тре­ба. Дој­де вре­ме ко­га тој се гри­же­ше за неа. Еден ден же­на­та нѐ на­пу­шти… Син ми мно­гу те­шко го под­не­се неј­зи­но­то за­ми­ну­ва­ње… А по неј­зи­на­та смрт уви­дов­ме де­ка таа, бу­квал­но, го до­жи­ву­ва­ла ка­ко свое де­те – ми го пре­пи­ша ста­нот во кој жи­ве­е­ше – рас­ка­жу­ва ед­на 60-го­диш­на скоп­јан­ка за искус­тво­то со да­дил­ка­та што ѝ го чу­ва­ла си­нот.

Има мно­гу при­ме­ри ко­га де­ца­та си ги ба­ра­ат да­дил­ки­те ду­ри и за вре­ме на ви­кен­ди­те, ко­га ро­ди­те­ли­те се ту­ка за да се гри­жат за нив. Но има и по­и­на­кви при­каз­ни…

– За де­те­то се гри­же­ше же­на што ми бе­ше со пре­по­ра­ка од род­ни­ни. Се ра­бо­те­ше за нив­на род­ни­на. До­а­ѓа­ше се­кој ден ко­га из­ле­гу­вав­ме за на ра­бо­та и оста­ну­ва­ше до­де­ка да се вра­ти­ме до­ма. Со­се­ди­те во не­кол­ку на­вра­ти ме пра­шу­ваа ко­ја е же­на­та што до­а­ѓа, но, ве­ро­јат­но, ни­кој не се ос­ме­ли да ми ка­же што гле­да се­кој ден. Еден ден слу­чај­но се вра­тив од ра­бо­та. Бев вчу­до­ви­де­на… Же­на­та оста­ви­ла играч­ки на зем­ја, де­те­то са­мо се за­ни­ма­ва, а таа си те­ра биз­нис во мо­јот стан. Прес­ме­та­ла де­ка ѝ е по­исп­лат­ли­во да чу­ва де­ца и исто­вре­ме­но да се за­ни­ма­ва со тоа што ѝ е про­фе­си­ја, ме­сто да има са­лон и да пла­ќа ки­ри­ја. Па та­ка мо­јот стан си го пре­тво­ри­ла во фри­зер­ски са­лон. Ѝ до­а­ѓа­ле лу­ѓе до­ма кај ме­не, ту­ка им ми­е­ла ко­са, ту­ка ги стри­же­ла, ги фе­ни­ра­ла. Зго­ра на сѐ, дел од хра­на­та што ја оста­вав за де­те­то, си ја но­се­ла до­ма за неј­зи­на­та вну­ка… – ве­ли ед­на мај­ка што има не­га­тив­но искус­тво со нај­ме­на да­дил­ка.

Ли­цен­ци­те се са­мо те­о­ри­ја, но не и пра­кти­ка

Искус­тва­та се раз­лич­ни, оче­ку­ва­ња­та го­ле­ми, од­го­вор­но­ста ни­ка­ква… За­кон има, ред не­ма. Спо­ред За­ко­нот за за­шти­та на де­ца, се­кое фи­зич­ко ли­це што са­ка да вр­ши згри­жу­ва­ње де­ца мо­ра да има ли­цен­ца. Но од де­кем­ври 2013 го­ди­на, ко­га е до­не­сен овој за­кон, до кра­јот на ју­ли, не е из­да­де­на ни­ту ед­на ли­цен­ца на фи­зич­ко ли­це. Си­те 3.667 ли­цен­ци се од­не­су­ва­ат на ли­ца од уста­но­ви и од аген­ции за чу­ва­ње де­ца.

– Со во­ве­ду­ва­ње на мож­но­ста фи­зич­ко ли­це са­мо­стој­но да вр­ши одре­де­ни ра­бо­ти од деј­но­ста згри­жу­ва­ње и вос­пи­та­ние на де­ца ка­ко про­фе­си­о­нал­на деј­ност со со­од­вет­на ли­цен­ца за ра­бо­та, од фи­зич­ки ли­ца што не се во ра­бо­тен од­нос во уста­но­ви за де­ца до­се­га ни­ед­но не под­не­ло ба­ра­ње за из­да­ва­ње ре­ше­ние за ра­бо­та ка­ко фи­зич­ко ли­це – ве­лат од Ми­ни­стерс­тво­то за труд и за со­ци­јал­на по­ли­ти­ка.

А, спо­ред За­ко­нот, за да се стиг­не до ли­цен­ца, пред сѐ е по­треб­но ли­це­то да има нај­мал­ку сред­но обра­зо­ва­ние,  да не му е од­зе­ме­но вр­ше­ње­то ро­ди­тел­ско пра­во,  да има оп­шта и по­себ­на здрав­стве­на спо­соб­ност,  да не му е од­зе­ме­на или огра­ни­че­на де­лов­на­та спо­соб­ност, да не му е изре­че­на каз­на со пра­во­сил­на суд­ска пре­су­да со ко­ја е осу­де­но за кри­вич­но де­ло за се­меј­но на­силс­тво, од­зе­ма­ње ма­ло­лет­но ли­це, не­гри­жа или зло­у­по­тре­бу­ва­ње ма­ло­лет­но ли­це или ро­дос­квер­на­ве­ње, за кри­вич­но де­ло од гру­па­та де­ла про­тив по­ло­ва­та сло­бо­да, без ог­лед на изре­че­на­та санк­ци­ја, и кај кое во сог­лас­ност со за­кон е утвр­де­но ди­скри­ми­на­тор­ско од­не­су­ва­ње. За по­ла­га­ње ис­пит за ли­цен­ца ли­це­то мо­ра да до­ста­ви ле­кар­ско уве­ре­ние за здрав­стве­на со­стој­ба, пси­хо­фи­зич­ки да е здра­во, ка­ко и по­твр­ди за не­о­су­ду­ва­ност и за не­од­зе­ме­но вр­ше­ње ро­ди­тел­ско пра­во.

По­крај тоа, да­дил­ка­та тре­ба да склу­чи до­го­вор со ро­ди­те­ли­те во кој се уре­ду­ваат вре­ме­то, ме­сто­то, на­чи­нот, ви­дот и обе­мот на ус­лу­ги­те што ги да­ва фи­зич­ко­то ли­це. Но, иа­ко За­ко­нот пред­ви­ду­ва каз­ни за тие што не­ма да ги по­чи­ту­ва­ат за­кон­ски­те ре­гу­ла­ти­ви, до­се­га не се из­да­де­ни ли­цен­ци. Гло­ба­та е од 100 до 150 евра за фи­зич­ки­те ли­ца што ќе чу­ва­ат де­ца без ли­цен­ца. Иста­та каз­на е пред­ви­де­на и до­кол­ку да­дил­ка­та мал­тре­ти­ра и по­ста­пу­ва не­чо­веч­ки со де­ца.

Од Ми­ни­стерс­тво­то ве­лат де­ка до­се­га не е каз­не­та ни­ту ед­на да­дил­ка.

– Ми­ни­стерс­тво­то за труд и за со­ци­јал­на по­ли­ти­ка не мо­же да вр­ши над­зор над фи­зич­ки ли­ца што чу­ва­ат де­ца во до­маш­ни ус­ло­ви, а не­ма­ат до­би­е­но ре­ше­ние за вр­ше­ње на оваа ра­бо­та или не се ан­га­жи­ра­ни пре­ку аген­ци­ја. Се вр­ши над­зор са­мо над фи­зич­ки­те ли­ца што има­ат до­би­е­но ре­ше­ние за вр­ше­ње на оваа ра­бо­та од стра­на на ми­ни­стерс­тво­то, та­ка што фи­зич­ко­то ли­це мо­ра да во­ди еви­ден­ци­ја за да­де­ни ус­лу­ги и со кое ли­це има склу­че­но до­го­вор. Во из­ве­шта­јот до­ста­вен до ми­ни­стерс­тво­то точ­но е на­ве­де­но ка­де ги да­ва­ат ус­лу­ги­те, во кој пер­и­од и на кое ме­сто. На тој на­чин инс­пе­кто­ри­те мо­жат во се­кое вре­ме да на­пра­ват увид за фи­зич­ки­те ли­ца што вр­шат згри­жу­ва­ње де­ца во до­маш­ни ус­ло­ви – ве­лат од Ми­ни­стерс­тво­то за труд и за со­ци­јал­на по­ли­ти­ка.

Аген­ции има, ан­гаж­ма­ни не­ма

Иа­ко во зем­ја­ва по­сто­јат аген­ции што да­ва­ат ус­лу­ги и не­га на де­ца од пре­ду­чи­лиш­на во­зраст, ро­ди­те­ли­те ре­тко ги ко­ри­стат нив­ни­те ус­лу­ги.

– Во аген­ци­и­те за згри­жу­ва­ње ли­ца има ли­ста на фи­зич­ки ли­ца што би да­ва­ле ус­лу­га од деј­но­ста згри­жу­ва­ње и вос­пи­та­ние на де­ца, но две­те аген­ции, кол­ку што се ре­ги­стри­ра­ни до­се­га со ре­ше­ние, не­ма­ат склу­че­но ни­ту еден до­го­вор со ро­ди­те­ли за згри­жу­ва­ње де­ца – ко­мен­ти­ра­ат од Ми­ни­стерс­тво­то.

Од аген­ци­и­те ве­лат де­ка до­се­га не­ма­ле проб­ле­ми со тие да­дил­ки што се ан­га­жи­ра­ни пре­ку нив. Се­пак лу­ѓе­то сѐ уште ја не­ма­ат на­ви­ка­та за чу­ва­ње де­ца да се обра­ќа­ат до аген­ции.

– Ко­га об­ја­ву­ва­ме ог­лас за ра­бот­но ан­га­жи­ра­ње да­дил­ки, ба­ра­ме од ли­це­то да ни при­ло­жи по­твр­да де­ка не е осу­ду­ва­но, де­ка не му е од­зе­ме­но ро­ди­тел­ско­то пра­во и за­дол­жи­тел­но да има доз­во­ла за ра­бо­та, ли­цен­ца из­да­де­на од Ми­ни­стерс­тво­то за труд и за со­ци­јал­на по­ли­ти­ка. На­ша­та аген­ци­ја ра­бо­ти спо­ред ме­ѓу­на­род­ни стан­дар­ди и е обу­че­на пре­ку до­пол­ни­тел­ни ин­терв­јуа и те­сти­ра­ња да из­вр­ши до­пол­ни­тел­на се­лек­ци­ја на кан­ди­да­ти­те. Се слу­чу­ва од 100 на­пра­ве­ни ин­терв­јуа да ан­га­жи­ра­ме са­мо се­дум до осум ли­ца – ве­ли Са­ња Ари­за­но­ва, упра­ви­тел­ка на скоп­ска аген­ци­ја за чу­ва­ње и за не­га на де­ца од пре­ду­чи­лиш­на во­зраст.

Пишува: Билјана Зафирова
(Текст објавен во 159. број на неделникот „Република“, 18.09.2015)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.