Вељановски: Парламентот да биде центар на моќ

Ин­терв­ју­то со пре­тсе­да­те­лот на Со­бра­ни­е­то, Трај­ко Ве­ља­нов­ски, се на­мет­на ка­ко по­тре­ба во мо­мент на вкр­сту­ва­ња на два про­цесa: со­од­вет­ни­те ме­ѓу­на­род­ни оце­ни за ма­ке­дон­ска­та де­мо­кра­ти­ја на па­тот кон ЕУ и за­лож­ба­та на пре­тсе­да­те­лот Ве­ља­но­ски за за­си­лу­ва­ње на ка­па­ци­те­тот на пар­ла­мен­тот со вра­ќа­ње на не­го­ва­та пр­вич­на уло­га во де­мо­крат­ско­то оп­штес­тво, ка­кво што е ма­ке­дон­ско­то.

Спо­ред про­лет­ни­от, до­пол­ни­те­лен из­ве­штај на Европската комисија, Ма­ке­до­ни­ја ос­тва­ри­ла на­пре­док во си­те об­ла­сти со што јас­но и нед­вос­мис­ле­но се ука­жу­ва за по­тре­ба­та од поч­ну­ва­ње на пре­го­во­ри­те за членс­тво во Европската унија. Во еден та­ков мо­мент на ис­пол­ну­ва­ње на си­те ме­ѓу­на­род­ни стан­дар­ди, пред др­жа­ва­та ка­ко сен­ка се по­ја­ву­ва т.н. мар­тов­ски до­го­вор и ко­ми­си­ја што би на­пра­ви­ла увид во на­ста­ни­те на 24 де­кем­ври.

Да­ли може мартовскиот до­го­вор да би­де ис­пол­нет вон пар­ла­мен­тот?
Вељановски: Се­ко­гаш ко­га не­што е до­го­ва­ра­но мо­ра да по­ми­не низ пар­ла­мен­тот и тоа не е пра­ша­ње на жел­ба би­деј­ќи пар­ла­мен­тот е цен­трал­на, де­мо­крат­ска и нај­важ­на ин­сти­ту­ци­ја во ед­на др­жа­ва. И без ог­лед на тоа да­ли и кол­ку не­кој са­ка да го из­бег­не пар­ла­мен­тот, тоа не е мож­но би­деј­ќи мо­ра да се ве­ри­фи­ку­ва до­го­во­ре­но­то низ ин­сти­ту­ци­ја­та, ко­ја е нај­не­по­сред­но из­бра­на од гра­ѓа­ни­те. Си­те дру­ги вла­сти се из­бра­ни од пар­ла­мен­тот. По на­ши­от уста­вен си­стем, пар­ла­мен­тот е нај­важ­на ин­сти­ту­ци­ја за­тоа што сме пар­ла­мен­тар­на де­мо­кра­ти­ја и тре­ба да го по­чи­ту­ва­ме тоа. За­тоа сме­там де­ка кој би­ло до­го­вор, за кое би­ло пра­ша­ње, мо­ра да по­ми­не низ пар­ла­мен­тот за пре­ку на­род­ни­те из­бра­ни­ци да се ве­ри­фи­ку­ва да­ли тоа што е до­го­во­ре­но е по вол­ја на на­ро­дот.

Јас сум со го­ди­ни во по­ли­ти­ка­та. И Рам­ков­ни­от до­го­вор бе­ше на­пра­вен над­вор од пар­ла­мен­тот, но по­тоа, отка­ко се фо­то­гра­фи­раа по до­го­во­рот, уви­доа де­ка тој мо­ра да по­ми­не низ пар­ла­мен­тот. Та­ка и се слу­чи, по­ми­на со устав­ни­те из­ме­ни и со дру­ги из­ме­ни, кои се во над­леж­ност на пар­ла­мен­тот, за да се ве­ри­фи­ку­ва тоа што е до­го­во­ре­но, а бе­ше израз на по­ли­ти­ча­ри­те.

Всуш­ност, уште од тој Рам­ко­вен до­го­вор се до­би тој фор­мат на ли­дер­ски сред­би, или дру­ги фор­ми на де­ба­та, од­нос­но до­го­во­ри што се над­вор од пар­ла­мен­тот.
Вељановски: Па, мо­же и да се ка­же де­ка на­пра­ве­ни­от пре­се­дан што се слу­чи, пов­ле­че и дру­ги. Јас кон­крет­но ка­ко пре­тсе­да­тел на Со­бра­ни­е­то по­ве­ќе па­ти им ука­жав на пра­те­ни­ци­те, па и на ме­ди­у­ми­те, де­ка ли­дер­ски­те сред­би што се одр­жу­ва­ат во Клу­бот на пра­те­ни­ци­те за кои би­ло пра­ша­ња не е до­бро што не го вклу­чу­ва­ат и пар­ла­мен­тот за­тоа што до­го­во­ре­но­то мо­ра да по­ми­не низ пар­ла­мен­тот. Јас и то­гаш им ка­жав де­ка ние ка­ко пар­ла­мент сме отво­ре­ни за по­ли­тич­ки ди­ја­лог за кои би­ло пра­ша­ња, де­ка по­ли­тич­ки­те пар­тии, нив­ни­те ли­де­ри мо­жат да раз­го­ва­ра­ат за кои би­ло пра­ша­ња, но, се­пак, нај­важ­на­та де­мо­крат­ска ин­сти­ту­ци­ја не смее да се за­о­би­ко­ли. Не е до­бро ко­га се пра­ви не­што што ед­на ин­сти­ту­ци­ја тре­ба да го спро­ве­де, а не­ма неј­зин прет­став­ник. Ло­шо е и ка­ко ге­не­рал­на ло­ша сли­ка и ка­ко по­ра­ка што се ис­пра­ќа! Не е бит­но ме­сто­то на раз­го­вор, но ко­га се раз­го­ва­ра за не­кои пра­ша­ња што го за­се­га­ат пар­ла­мен­тот тре­ба да има прет­став­ник од пар­ла­мен­тот за­тоа што до­го­во­ре­но­то тре­ба да ја по­ми­не со­бра­ни­ска­та про­це­ду­ра. Без ог­лед на до­бри­те на­ме­ри и кол­ку и да се са­ка да се на­пра­ви не­што до­бро во про­це­сот на до­го­ва­ра­ње, без кон­сул­та­ци­ја и со­од­вет­ни су­ге­стии за мож­ни­те не­до­ста­то­ци што би дош­ле од пар­ла­мен­тот не мо­же да се по­стиг­нат по­са­ку­ва­ни­от ефект и цел. За­тоа, се­ко­гаш, без ог­лед кој е пре­тсе­да­тел на пар­ла­мен­тот и без ог­лед на окол­но­сти­те или на те­ма­та за раз­го­вор, се­ко­гаш тре­ба да има прет­став­ник од пар­ла­мен­тот.

Во Ва­ши­те за­лож­би да се вра­ти уло­га­та на пар­ла­мен­тот, ќе има­те ли моќ за та­кво не­што? Ка­ко би го из­ве­ле тоа со ед­но ва­кво не­по­чи­ту­ва­ње на до­мот на де­мо­кра­ти­ја­та пре­ку не­го­во на­пу­шта­ње, оп­струк­ции на не­го­ва­та ра­бо­та?
Вељановски: Лич­но ка­ко пре­тсе­да­тел на Со­бра­ни­е­то ќе ги пре­зе­мам си­те че­ко­ри да ја вра­там мо­ќта што му при­ле­га и што тре­ба да ја има. Се­пак, све­сен сум де­ка сам не мо­жам да го на­пра­вам тоа. За­тоа и упа­тив апел на пос­лед­на­та ме­ѓу­на­род­на кон­фе­рен­ци­ја што се одр­жа во Со­бра­ни­е­то, по­све­те­на на уло­га­та на пар­ла­мен­тот во евро­ин­те­гра­тив­ни­от про­цес. Им бла­го­да­рам и на ам­ба­са­до­ри­те на САД, на ЕУ и на Гер­ма­ни­ја, кои да­доа под­др­шка де­ка Со­бра­ни­е­то е нај­важ­на ин­сти­ту­ци­ја, де­ка е цен­трал­на ин­сти­ту­ци­ја на со­вре­ме­но­то оп­штес­тво и де­ка пре­ку еден си­лен пар­ла­мент мо­жат да се кон­тро­ли­ра­ат си­те дру­ги вла­сти. Зна­чи, за да се има ед­на до­бра кон­тро­ла, ка­ко што тре­ба да се има во сог­лас­ност со устав­на­та по­ста­ве­ност, тре­ба да се има и си­лен пар­ла­мент. Јас сум све­сен де­ка не мо­жам да го на­пра­вам тоа сам, де­ка ми е по­треб­на под­др­шка­та од ко­ле­ги­те-пра­те­ни­ци во Со­бра­ни­е­то, но и од по­ли­тич­ки­те пар­тии.

Но, апе­ли­рам и за под­др­шка од јав­но­ста. За жал, до овој мо­мент мо­жам да кон­ста­ти­рам де­ка јав­но­ста не­до­вол­но му да­ва под­др­шка на пар­ла­мен­тот ка­ко цен­трал­на де­мо­крат­ска ин­сти­ту­ци­ја. Ду­ри, мо­жам да ка­жам де­ка пре­кр­шу­ва­ње­то на одре­де­ни лич­ни фру­стра­ции по­вр­за­ни со дру­ги ин­сти­ту­ции оди на сме­тка на пар­ла­мен­тот. Ка­ко и да е, факт е де­ка пар­ла­мен­тот е нај­о­тво­ре­на­та, нај­транс­па­рент­на ин­сти­ту­ци­ја во др­жа­ва­та, ко­ја им ги овоз­мо­жу­ва си­те пра­ва на но­ви­на­ри­те што из­ве­сту­ва­ат од не­го. Мој став е де­ка ис­пра­ќа­ње­то на ед­на ге­не­рал­на по­ра­ка, пре­ку на­па­ди и иско­ри­сту­ва­ње на пар­ла­мен­тот, не­ма да при­до­не­се за по­го­ле­ма де­мо­крат­ска кул­ту­ра во зем­ја­ва.

Исто та­ка, би са­кал да го ре­а­фир­ми­рам ба­ра­ње­то под­др­шка за пар­ла­мен­тот, ко­ја нед­вос­мис­ле­но тре­ба да ја до­би­е­ме од ме­ѓу­на­род­ни­те суб­је­кти за­тоа што и тие се вклу­че­ни во про­це­сот на гра­де­ње си­лен пар­ла­мент. Во овие пет го­ди­ни, отка­ко сум пре­тсе­да­тел на Со­бра­ни­е­то, пре­ку Фон­да­ци­ја­та „Вест­мин­стер“ и пре­ку дру­ги ме­ѓу­на­род­ни ор­га­ни­за­ции, ам­ба­са­ди и до­на­то­ри, за­ед­нич­ки има­ме мно­гу на­пра­ве­но за пар­ла­мен­тот. Од нив­на стра­на ни тре­ба нед­вос­мис­ле­на под­др­шка за си­лен пар­ла­мент, без кој не­ма су­штин­ски ре­фор­ми и не­ма ефи­кас­на кон­тро­ла на вла­ста. Исто­вре­ме­но, би упа­тил апел до нив де­ка не­ко­гаш не тре­ба да се пра­ви одре­ден пре­се­дан на ште­та на пар­ла­мен­тот, за­тоа што пре­се­да­нот ако ста­не не­га­ти­вен мо­же да се вра­ти ка­ко бу­ме­ранг. Не зна­е­ме ко­га ќе се вра­ти, но не­га­тив­ни­от пре­се­дан е ло­ша пра­кти­ка, ко­ја оста­ва пос­ле­ди­ци.

Во од­нос на пре­по­ра­ки­те пре­не­се­ни од Фи­ле, по­крај мар­тов­ски­от до­го­вор бе­ше и Ме­мо­ран­ду­мот за за­ед­нич­ки­те це­ли – ин­те­гра­ци­и­те. Сме­та­те ли де­ка и овој ме­мо­ран­дум тре­ба да би­де за­вр­шен над­вор, или ќе ин­си­сти­ра­те да се пот­пи­ше во пар­ла­мен­тот?
Вељановски: Ге­не­рал­но, си­те пар­ла­мен­тар­ни пар­тии, и од вла­ста и од опо­зи­ци­ја­та, се­ко­гаш да­ва­ле нед­вос­мис­ле­на под­др­шка за евро­ин­те­гра­ци­ја­та, без ог­лед на тоа кој бил на власт. На тоа сил­но нѐ об­вр­зу­ва по­сто­ја­но го­ле­ма­та под­др­шка што гра­ѓа­ни­те на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја им ја да­ва­ат на евро­ат­лан­ски­те ин­те­гра­ции. Ние до се­га сме до­не­ле по­ве­ќе ре­зо­лу­ции и дек­ла­ра­ции со кои за­ед­нич­ки са­кав­ме да ја изра­зи­ме под­др­шка­та и по­све­те­но­ста на евро­ат­лан­ски­те ин­те­гра­ции и јас­ни­от став за што по­бр­зо ин­те­гри­ра­ње на Ма­ке­до­ни­ја. Си­те овие пар­ла­мен­тар­ни до­ку­мен­ти, изра­зи на за­ед­нич­ка вол­ја, беа до­не­се­ни ед­ног­лас­но. Пос­лед­ни­от до­ку­мент, ме­мо­ран­ду­мот што го до­го­во­ри­ле, јас го раз­би­рам ка­ко за­ед­нич­ки израз на по­ли­тич­ка вол­ја, до­ку­мент што тре­ба да го пот­пи­шат са­ми­те по­ли­тич­ки пар­тии ка­ко суб­је­кти во по­ли­тич­ки­от про­цес и ам­би­ент, од­нос­но ка­ко един­ки што тре­ба да ја да­дат таа за­ед­нич­ка под­др­шка. Мис­лам де­ка до се­га тре­ба­ше да се пот­пи­ше тоа и да се до­ста­ви до европ­ски­те ин­сти­ту­ции што го ба­ра­ат. Не би тре­ба­ло да се ус­ло­ву­ва со не­што дру­го. Ако си искрен во под­др­шка­та за евро­ин­те­гри­ра­ње, се­ко­гаш тре­ба да ја да­деш таа под­др­шка, а не да ја ус­ло­ву­ваш со дру­ги пра­ша­ња, осо­бе­но што со­др­жи­на­та на ме­мо­ран­ду­мот е це­лос­но усог­ла­се­на. Та­ка се по­ка­жу­ва цвр­сти­на­та на се­ко­ја под­др­шка. И тоа ва­жи за кое би­ло пра­ша­ње.

Да се вра­ти­ме на уло­га­та на пар­ла­мен­тот, тој ста­на ме­сто за се­бе­про­мо­ци­ја на по­ли­тич­ки­те пар­тии, осо­бе­но ко­га наб­ли­жу­ва пер­и­од на из­бо­ри, по­тоа се на­пу­шта пар­ла­мен­тот, а де­ба­та­та се во­ди пре­ку пар­ти­ски­те шта­бо­ви, пре­ку ме­ди­у­ми­те. Ка­ко се­га да се на­те­ра­ат пар­ти­и­те да ја вра­тат де­ба­та­та во пар­ла­мен­тот?
Вељановски: Поз­нат е фа­ктот де­ка не по­ми­ну­ва ед­на, ед­на и пол го­ди­на, а не­ко­ја по­ли­тич­ка пар­ти­ја да не го на­пу­шти пар­ла­мен­тот. Не­ко­гаш и за пра­ша­ње што не е по­вр­за­но со пар­ла­мен­тот. Пар­ла­мен­тот го ко­ри­стат за да ста­нат „цен­тар на вни­ма­ние“ во јав­но­ста. Јас сум пет­та го­ди­на пре­тсе­да­тел на Со­бра­ни­е­то и до­се­га, во овие пет го­ди­ни, има­ше три бој­ко­ти од СДСМ и два од ДПА. И прет­ход­но има­ше та­кви бој­ко­ти и тоа ка­ко да ста­на ло­ша на­ви­ка.

Во пос­лед­ни­те ед­на, ед­на и пол го­ди­на на овој пар­ла­мен­та­рен со­став и, кон­крет­но, на опо­зи­ци­ја­та, им ги овоз­мо­жив си­те ус­ло­ви за ар­ти­ку­ла­ци­ја на ста­во­ви­те за кои би­ло пра­ша­ња. Низ Со­бра­ни­е­то по­ми­наа 50 за­ко­ни што ги пред­ло­жи опо­зи­ци­ја­та и за се­кој од нив се де­ба­ти­ра­ше. Ду­ри за не­кои за­ко­ни се во­де­ше рас­пра­ва и по два де­на и тоа го сме­там ка­ко до­бра ра­бо­та. Пар­ла­мен­тот е ин­сти­ту­ци­ја во ко­ја се­кој тре­ба да ги ар­ти­ку­ли­ра сво­и­те ста­во­ви. Но, не оче­ку­вам не­кој, на кој му се овоз­мо­же­ни си­те ус­ло­ви за ра­бо­та и за де­ба­та, да го бој­ко­ти­ра са­ми­от пар­ла­мен­тот, па да из­ле­зе на ули­ца и да ги ба­ра пра­ва­та што ве­ќе ги има во пар­ла­мен­тот.

Пра­ктич­но, тој што бој­ко­ти­ра пра­ви ло­ша ус­лу­га за се­бе. По не­кое вре­ме сфа­ќа де­ка згре­шил, па се вра­ќа во пар­ла­мен­тот. Вто­ро, пра­ви ло­ша сли­ка за Ма­ке­до­ни­ја, и тре­то, ло­ша сли­ка за са­ми­от пар­ла­мент ка­ко цен­трал­на де­мо­крат­ска ин­сти­ту­ци­ја. Жа­лам што пре­зе­ма­ње­то на тој фа­мо­зен че­кор на бој­ко­ти­ра­ње пре­ми­ну­ва во мош­не ло­ша ан­ти­по­ли­тич­ка на­ви­ка би­деј­ќи тоа е не­поз­на­то во де­мо­крат­ски­те др­жа­ви. Јас, ка­ко пре­тсе­да­тел на Со­бра­ни­е­то, по ова пра­ша­ње се­ко­гаш сум имал под­др­шка од ме­ѓу­на­род­ни­от фа­ктор, од си­те ам­ба­са­до­ри, за кое би­ло вре­ме и за кое би­ло оправ­да­ние по­вр­за­но за бој­ко­ти­ра­ње­то. Се­ко­гаш ве­ле­ле де­ка е не­до­пуст­ли­во да се бој­ко­ти­ра пар­ла­мен­тот.

За жал, одре­де­ни по­ли­тич­ки пар­тии, не мо­жеј­ќи да дејс­тву­ва­ат на друг на­чин и да би­дат во цен­та­рот на по­ли­тич­ко­то вни­ма­ние, поч­наа за­че­сте­но да го зло­у­по­тре­бу­ва­ат пар­ла­мен­тот, од­нос­но пре­ку сво­и­те пра­те­ни­ци да кре­и­ра­ат криз­ни си­ту­а­ции и да ста­нат сво­е­ви­ден цен­тар на вни­ма­ни­е­то. Но, се­то тоа е при­вре­ме­но и со тоа не до­би­ва­ат ни­што. Гра­ѓа­ни­те се по­ли­тич­ки зре­ли и тие не под­лег­ну­ва­ат на та­кви криз­ни си­ту­а­ции, па кре­а­то­ри­те на тие ве­штач­ки кри­зи по­ве­ќе гу­бат откол­ку што до­би­ва­ат. По­ра­ка­та до нив е јас­на: да не ги пот­це­ну­ва­ат гра­ѓа­ни­те, тие мно­гу до­бро зна­ат што е ре­ал­но, а што е из­на­си­ле­но и ве­штач­ки соз­да­де­но. Ве­штач­ки соз­да­де­на­та кри­за ка­ко бу­ме­ранг му се вра­ќа на тој што ја пра­ви.

За­тоа јас сум, ус­лов­но ре­че­но, спо­ко­ен. Ве­ру­вам во зре­ло­ста на ма­ке­дон­ски­те гра­ѓа­ни и во нив­на­та оце­на за пос­лед­ни­те ме­се­ци и за си­те слу­чу­ва­ња низ кои по­ми­нав­ме. За­тоа што знам де­ка тие зна­ат кој, зо­што и со ка­ква цел соз­да­де одре­де­на по­ли­тич­ка кри­за. Ре­зул­та­тот од ло­кал­ни­те из­бо­ри јас­но по­ка­жа ко­му му ве­ру­ва­ат гра­ѓа­ни­те, пре­ку из­бо­ри­те го да­доа сво­јот суд и оце­на и за кри­за­та и за се­кој по­ли­тич­ки суб­јект и за се­кој по­ли­тич­ки актер по­себ­но.

„Европска интеграција низ соработката на парламентите, граѓанското општество и независните регулаторни тела во ЈИЕ”

„За­си­лу­ва­ње­то на пар­ла­мен­тот е на­ша за­да­ча и ми­си­ја, нам, на пра­те­ни­ци­те, на по­ли­тич­ки­те пар­тии, на јав­но­ста и, со ог­лед на стра­те­ги­ски­те ин­те­гра­ци­ски про­це­си, на ме­ѓу­на­род­ни­те прет­став­ни­ци. Се­ко­ја др­жа­ва по­ми­ну­ва низ пер­и­о­ди на де­мо­крат­ски иску­ше­ни­ја, па за­тоа мо­ра­ме да би­де­ме це­лос­но јас­ни. Во тој мо­мент ко­га пар­ла­мен­тот ќе ста­не обич­на ала­тка за гру­ба ме­ѓу­себ­на по­ли­тич­ка прес­ме­тка, гу­би це­ла­та зем­ја. Во тој та­жен мо­мент на по­тко­пу­ва­ње на ос­нов­ни­от столб на де­мо­кра­ти­ја­та и на по­ре­до­кот најм­но­гу се из­не­ве­ру­ва­ат гра­ѓа­ни­те. То­гаш се до­ве­ду­ва во пра­ша­ње смис­ла­та и на из­бор­на­та ком­пе­ти­тив­ност и на по­ли­тич­ка­та ко­рект­ност, а кон­стру­ктив­но­ста ста­ну­ва ап­стракт­на имен­ка.“

Се­га се по­ста­ву­ва­ат ме­ха­низ­ми за за­си­лу­ва­ње на пар­ла­мен­тот, кои се тие ме­ха­низ­ми?
Вељановски: Тие ме­ха­низ­ми ги вос­по­ста­ву­ва­ме уште од 2009 го­ди­на. Ме­ха­низ­ми­те и за­си­лу­ва­ње­то на ка­па­ци­те­тот го до­го­во­рив­ме за­ед­нич­ки на кон­фе­рен­ци­ја­та во бри­тан­ски­от де­ба­тен цен­тар „Вил­тон Парк“. То­гаш, ка­ко пра­те­ни­ци, ка­ко учес­ни­ци во пар­ла­мен­тар­ни­от и по­ли­тич­ки жи­вот си зе­дов­ме за­да­ча во на­ше­то пар­ла­мен­тар­но ра­бо­те­ње да вгра­ди­ме по­ве­ќе ме­ха­низ­ми и по­зи­тив­на пра­кти­ка од за­пад­ни­те де­мо­кра­тии и пар­ла­мен­ти. Со цел да има одрж­ли­вост во пра­кти­ку­ва­ње­то на овие ме­ха­низ­ми, про­це­ду­ри, ала­тки и до­бра пра­кти­ка, се до­го­во­рив­ме да ги вгра­ди­ме во по­се­бен За­кон за Со­бра­ни­е­то на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја. Тоа се ко­ор­ди­на­ци­и­те, од­нос­но во­де­ње­то на пар­ла­мен­тар­ни­от по­ли­тич­ки ди­ја­лог, бу­џет­ски­от со­вет, над­зор­ни­те рас­пра­ви, Пар­ла­мен­тар­ни­от ин­сти­тут, е-пар­ла­мен­тот, под­др­шка­та на пра­те­нич­ки­те гру­пи и не­кол­ку дру­ги ме­ха­низ­ми на­ве­де­ни во за­ко­нот. Се­то ова го на­пра­вив­ме за да му се овоз­мо­жи на пар­ла­мен­тот да има по­го­ле­ма си­ла во дејс­тву­ва­ње­то и ис­пол­ну­ва­ње­то на устав­ни­те над­леж­но­сти. Но, тоа не мо­же да се слу­чи пре­ку ноќ. Тре­ба вре­ме, тре­ба да се вос­по­ста­ви ед­на пра­кти­ка за да функ­ци­о­ни­ра не­за­вис­но од тоа кој би бил пра­те­ник, кој е ко­ор­ди­на­тор, а кој пре­тсе­да­тел на Со­бра­ни­е­то. Тре­ба вре­ме тие под­ла­бо­ко да се спро­ве­дат за да да­дат ре­зул­тат.

Јас сум за­до­во­лен од вос­по­ста­ву­ва­ње­то и од при­ме­на­та на ме­ха­низ­ми­те, без ог­лед на екс­це­сот што се на­пра­ви во пар­ламeнтот ла­ни во де­кем­ври. Со­бра­ни­е­то во пос­лед­ни­те че­ти­ри го­ди­ни се­ко­гаш е по­зи­тив­но оце­не­то во из­ве­шта­и­те на ЕУ. Зна­чи, без ог­лед на мо­ја­та пер­цеп­ци­ја, со­од­вет­на е оцен­ка­та од ЕУ, а тоа се че­ти­ри го­ди­ни по­зи­тив­на оце­на за Со­бра­ни­е­то на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја. И пер­цеп­ци­ја­та на гра­ѓа­ни­те за ра­бо­те­ње­то на Со­бра­ни­е­то во из­ми­на­ти­ве че­ти­ри го­ди­ни е во по­сто­јан на­го­рен тренд. Тоа е и мо­ја зас­лу­га ка­ко пре­тсе­да­тел и на си­те пра­те­ни­ци од ко­ја би­ло по­ли­тич­ка оп­ци­ја. Одре­де­ни слу­чу­ва­ња, не­ре­ди или мо­мент­ни кри­зи се слу­чу­ва­ат и во дру­ги др­жа­ви и пар­ла­мен­ти. Не­ко­гаш се со по­мал, не­ко­гаш со по­го­лем раз­мер, но тре­ба да се има ка­па­ци­тет и ве­шти­на да се над­ми­нат ва­кви­те не­ми­ли епи­зо­ди, да се изв­ле­чат по­у­ки и пар­ла­мен­тот да про­дол­жи со ре­дов­но­то ра­бо­те­ње. Тоа да би­де ка­ко опо­ме­на ка­ко не тре­ба не­што да се пра­ви, а за­ед­нич­ка цел да ни би­де гра­де­ње­то си­лен пар­ла­мент, со сил­на кон­трол­на уло­га, ка­ква што тре­ба да има.

До­би­ва­те со­од­вет­ни по­зи­тив­ни оцен­и и иа­ко по­тек­ну­ва­те од вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја во чи­и­што ра­це е и из­врш­на­та власт, Вие сте тој што ба­ра и ин­си­сти­ра на цврст пар­ла­мент ка­ко ре­гу­ла­тор на из­врш­на­та власт. Но, од опо­зи­ци­ја­та, ме­сто под­др­шка, се пе­ча­тат цр­ни кни­ги за пар­ла­мен­тот?
Вељановски: Ова што го ве­лам го ве­лам ка­ко пре­тсе­да­тел на пар­ла­мент, а не ка­ко член на по­ли­тич­ка пар­ти­ја. За­тоа што са­кам да има­ме пар­ла­мент што ќе ја има таа уло­га што тре­ба да ја има во сог­лас­ност со Уста­вот. И таа си­ла да ја има не са­мо се­га, ту­ку и во след­ни­те пар­ла­мен­тар­ни цик­лу­си и со­ста­ви. Ни­ко­гаш не тре­ба да се раз­мис­лу­ва од по­зи­ци­ја на власт, „до­бро е, се­га ни од­го­ва­ра“. Се­ко­гаш тре­ба да гле­даш ка­ко би вли­ја­е­ле ра­бо­ти­те ко­га би бил од дру­га­та стра­на.

Ви­де­те го из­ве­шта­јот на Европ­ска­та ко­ми­си­ја, во де­лот на по­ли­ти­ка­та пр­во го оце­ну­ва Со­бра­ни­е­то, а по­тоа вла­ста, па дру­ги­те ин­сти­ту­ции. За­тоа сме­там де­ка си­ла­та што тре­ба да ја има пар­ла­мен­тот тре­ба да би­де кон­ти­ну­и­ра­на, тре­ба да се во­ди ин­тен­зи­вен по­ли­тич­ки ди­ја­лог пре­ку пар­ла­мен­тар­на­та го­вор­ни­ца, буд­но да се сле­ди при­ме­на­та на за­ко­ни­те и да се кон­тро­ли­ра вла­ста и на тој на­чин по­сте­пе­но да го ис­пол­ни­ме устав­ни­от по­тен­ци­јал што ни е до­ве­рен.

На­ји­скре­но сме­там де­ка тоа што пос­лед­ни­от пат се зло­у­по­тре­би пар­ла­мен­тот, не се зло­у­по­тре­би од пра­те­ни­ци­те, ту­ку од не­кои суб­је­кти од­над­вор, кои во сво­и­те пар­ти­ски ка­би­не­ти на­пра­ви­ја одре­де­ни сце­на­ри­ја пре­ку кои, за жал, ги зло­у­по­тре­би­ја ко­ле­ги­те пра­те­ни­ци ту­ка во Со­бра­ни­е­то. Јас тоа нај­и­скре­но го мис­лам. И по­тај­но, да пра­ша­те не­ко­го од нив ќе ви го да­де исти­от од­го­вор. Без да би­дат пра­ша­ни што и ка­кви по­ли­тич­ки по­те­зи да се пре­зе­мат, пра­ктич­но, им се на­мет­на не­што за што и тие са­ми­те то­гаш мис­ле­ле де­ка е до­бро, де­ка до­бро пра­ват и за нив и за Ма­ке­до­ни­ја. Но, од оваа глед­на точ­ка, ка­ко што по­ми­ну­ва вре­ме­то, ве­ру­вам де­ка не­кои од нив и искре­но се сра­мат за ра­бо­ти­те што се слу­чи­ја. Од оваа ди­стан­ца, и тие се свес­ни де­ка та­ка за­гу­би­ле и ка­ко лич­но­сти и ка­ко пар­ти­ја, а на ште­та на Со­бра­ни­е­то и на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја.

Во од­нос на ска­пи­те цр­ни кни­ги, јас би ре­кол де­ка тоа не се кни­ги ту­ку по­ве­ќе се памф­ле­ти. Тој што пра­ви цр­ни кни­ги се чи­ни де­ка има цр­ни мис­ли во се­бе. Ако са­каш да на­пра­виш не­што до­бро, да ка­жеш од по­зи­ти­вен ас­пект за не­што, тре­ба да ја гле­даш бе­ла­та стра­на, не цр­на­та, освен ако не­маш цр­на мис­ла во се­бе.

Конференцијата на претседатели на парламентите на ЕУ

– Околу приб­ли­жу­ва­ње­то на гра­ѓа­ни­те кон ЕУ на ко­ле­ги­те пре­тсе­да­те­ли од член­ки на ЕУ им по­ра­чав де­ка во Р. Ма­ке­до­ни­ја гра­ѓа­ни­те во кон­ти­ну­и­тет да­ва­ат огром­на под­др­шка кон на­ше­то ин­те­гри­ра­ње во Европ­ска­та уни­ја. Се­пак, по­сто­ја­но­то од­ло­жу­ва­ње на по­че­то­кот на пре­го­во­ри­те со Европ­ска­та уни­ја мо­же да поч­не да ја ос­ла­бу­ва огром­на­та под­др­шка што ја да­ва­ат гра­ѓа­ни­те. Де­ка до­пол­ни­тел­ни­те оп­то­ва­ру­ва­ња и не­из­ба­лан­си­ра­ни при­ти­со­ци мо­жат са­мо да го на­ма­лат ен­ту­зи­јаз­мот и под­го­тве­но­ста за ре­фор­ми. Им по­ра­чав де­ка е крај­но вре­ме сра­бо­те­но­то да се ва­ло­ри­зи­ра и де­ка осо­бе­но тре­ба да се по­чи­ту­ва пар­ла­мен­тот, мно­гу по­ве­ќе од до­се­га, и да се вред­ну­ва се­то тоа што го има по­стиг­на­то до­се­га. На кра­јот по­ба­рав да се на­пра­ви не­оп­ход­ни­от че­кор и ко­неч­но да поч­нат пре­го­во­ри­те за членс­тво.

Пет го­ди­ни сте пре­тсе­да­тел на Со­бра­ни­е­то и ве­ли­те де­ка сте спо­кој­ни. По про­фе­си­ја сте ад­во­кат. До­бар тре­нинг ли е ад­во­ка­ту­ра­та за ва­ква функ­ци­ја?
Вељановски: Пред по­ли­ти­ка­та, 11 го­ди­ни бев акти­вен ад­во­кат. Ад­во­ка­ту­ра­та е од­ли­чен тре­нинг. Во по­ли­ти­ка­та, ус­лов­но да ка­жам, има по­ве­ќе соп­ки откол­ку во ад­во­ка­ту­ра­та. Ка­ко ад­во­кат си ме­ѓу тој што го бра­ниш и дру­га­та стра­на. Це­ло вре­ме има бор­ба за до­ка­жу­ва­ње на ис­прав­но­ста на тво­јот став, тво­ја­та стра­на. Иста­та ра­бо­та ја има и во по­ли­ти­ка­та. Би­деј­ќи ние сме во еден тран­зи­ци­ски пер­и­од, таа бор­ба е уште по­же­сто­ка и по­без­ми­лос­на. Гле­да­те не­ко­го ка­ко нај­и­скрен при­ја­тел, а ко­га до­а­ѓа си­ту­а­ци­ја­та се по­ка­жу­ва ви­стин­ско­то ли­це.

По­стои ли та­кво при­ја­телс­тво? Да ре­че­ме, има­те ко­ле­ги пот­пре­тсе­да­те­ли што трг­наа про­тив вас?
Вељановски: Пар­ла­мен­тот е цен­трал­на­та ин­сти­ту­ци­ја во по­ли­тич­ка­та аре­на. Во не­го по­сто­ја­но се спро­тив­ста­ву­ва­ат и су­ди­ра­ат раз­лич­ни­те ста­во­ви, уве­ру­ва­ња и ин­те­ре­си. Се­пак, има де­мо­крат­ски и чо­веч­ки праг, кој не смее да се пре­ми­не, без ог­лед на тоа кол­ку се зо­ври­е­ни по­ли­тич­ки­те стра­сти. Тој по­ли­ти­чар и пра­те­ник што ќе умее да се воз­др­жи од пре­че­ко­ру­ва­ње на тој фа­мо­зен праг на ос­нов­на чо­веч­ка ко­рект­ност, уште дол­ги го­ди­ни зас­лу­же­но ќе учес­тву­ва и ќе би­де по­чи­ту­ван во по­ли­тич­ки­от жи­вот за­тоа што ја сов­ла­дал ос­нов­на­та чо­веч­ка и по­ли­тич­ка лек­ци­ја. Ка­ко пре­тсе­да­тел на Со­бра­ни­е­то, сум са­кал кон си­те пра­те­ни­ци да по­ка­жам про­фе­си­о­нал­на бли­скост, без ог­лед на по­ли­тич­ка­та оп­ци­ја.

Ду­ри сум до­а­ѓал во си­ту­а­ции ко­га не­кои ра­бо­ти што на­теж­ну­ва­ат на ед­на­та стра­на, кол­ку што мо­же, кол­ку што на­ла­га си­ту­а­ци­ја­та, да на­пра­вам да на­теж­нат кон опо­зи­ци­ска­та стра­на за да не се чув­ству­ва­ат, ус­лов­но да ка­жам, над­вор од рес­пе­ктот што тре­ба да го има­ат.
Но, за жал, не­кој што ре­ал­но ни нај­мал­ку не учес­тву­вал во пар­ла­мен­тар­ни­от жи­вот, во пар­ла­мен­тар­на­та чо­веч­ност што по­стои ов­де, не­кој што од сво­јот ка­би­нет се­деј­ќи раз­мис­лу­ва ка­ко да би­де во цен­та­рот на вни­ма­ни­е­то, ка­ко да на­пра­ви кри­за за да би­де цен­тар на си­те слу­чу­ва­ња, ги зло­у­по­тре­би и пар­ла­мен­тот и пра­те­ни­ци­те, кои, ре­ал­но, до тој мо­мент беа со ед­на чо­веч­ка ди­мен­зи­ја, ко­ја тре­ба да по­стои без ог­лед на по­ли­тич­ка­та оп­ци­ја.

Во тој мо­мент пра­те­ни­ци­те од опо­зи­ци­ја­та се нај­доа под еден же­сток при­ти­сок на сво­ја­та пар­ти­ја, се слу­чи­ја не­ми­ли­те на­ста­ни и се соз­да­де не­га­тив­на сли­ка ме­ѓу нас пра­те­ни­ци­те, еден јаз, кој сѐ уште по­стои. Се на­де­вам де­ка тој јаз ќе се над­ми­не и ќе про­дол­жи­ме со нор­мал­ни­от тек на ра­бо­та­та на Со­бра­ни­е­то. Но, и ка­ко лич­но­сти тре­ба да се по­чи­ту­ва­ме.

Тоа што се слу­чи тре­ба да ни би­де ед­на опо­ме­на ни­кој ни­ко­гаш да не по­сег­не кон ин­сти­ту­ци­ја­та пар­ла­мент. На­ро­дот се­ко­гаш го да­ва пос­лед­ни­от суд, каз­ну­ва или на­гра­ду­ва. Тој е мно­гу по­зрел од нас, по­ли­ти­ча­ри­те. Во кон­крет­ни­от слу­чај мис­лам де­ка тие што го на­пра­ви­ја тоа сце­на­рио до­би­ја де­бе­ла каз­на. Тре­ба да им би­де по­у­ка де­ка тре­ба да ги при­до­би­ва­ат гра­ѓа­ни­те са­мо со идеи, пла­но­ви и со про­гра­ми. Се­кој што ќе по­сег­не по кри­зи, ќе му се вра­ти ка­ко бу­ме­ранг.

Бе­вте на­па­ѓа­ни и про­фе­си­о­нал­но и при­ват­но. Ка­ко лич­ност, ка­ко се но­се­вте со тоа?
Вељановски: Јас сум дол­го вре­ме во по­ли­ти­ка­та и на­у­чен сум де­ка тре­ба да би­дам под­ло­жен на јав­ност. Ако има­ме не­што ди­рект­но кон не­ко­ја по­ли­тич­ка лич­ност, тоа тре­ба да би­де на­со­че­но ди­рект­но кон неа, а не ин­ди­рект­но, пре­ку дру­ги да на­ште­ту­ва­ме. Тре­ба да се др­жи­ме до се­меј­ни­те вред­но­сти, да не се чеп­ка се­мејс­тво­то, ме­ѓу­себ­но да се по­чи­ту­ва­ме и да на­сто­ју­ва­ме да би­де­ме по­ли­тич­ки ко­рект­ни. Ние сме уште оп­штес­тво во кое вла­де­ат и се по­чи­ту­ва­ат одре­де­ни тра­ди­ции и та­ка тре­ба да про­дол­жи­ме.

Се­ко­ја лич­ност, ако др­жи до сво­е­то се­мејс­тво, нај­те­шко му па­ѓа ко­га се на­па­ѓа­ат чле­но­ви­те на не­го­во­то се­мејс­тво. Тие се нај­мал­ку ви­нов­ни што не­кој член од се­мејс­тво­то е на јав­на функ­ци­ја. За жал, има­ше та­кви на­па­ди, кои, ус­лов­но, се зло­у­по­тре­би­ја за по­ли­тич­ки це­ли, за на­не­су­ва­ње ште­та. Јас би им пре­по­ра­чал се­ко­гаш да има­ат пред­вид де­ка на тој на­чин не до­би­ва­ат ни­што, ту­ку са­мо на­ште­ту­ва­ат на ед­на лич­ност што се гра­ди. Не­по­треб­но е на тој на­чин да се до­би­ва­ат по­е­ни. До­кол­ку не­кој го це­ни се­мејс­тво­то. До­кол­ку не го це­нат се­мејс­тво­то, не раз­мис­лу­ва­ат се­меј­но, оваа по­ра­ка, се­пак, не­ма да про­дре до нив.

Има­те ус­пеш­на по­ли­тич­ка ка­ри­е­ра. Ка­ко се гле­да­те во ид­ни­на, мо­же­би ка­ко прв чо­век во др­жа­ва­та?
Вељановски: По­све­тен на тоа што го вр­шам, пре­тсе­да­тел на Со­бра­ни­е­то. Це­ла­та мо­ја енер­ги­ја ја тро­шам на тоа. По­зи­тив­ни­те слу­чу­ва­ња во Ма­ке­до­ни­ја ди­рект­но за­ви­сат од тоа ка­ко ра­бо­ти Со­бра­ни­е­то на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја. Са­кам да да­дам еден по­зи­ти­вен тек на слу­чу­ва­ња­та. Кај ме­не по­стои енер­ги­ја за сѐ што е поч­на­то да се за­вр­ши и да се оста­ви по­зи­ти­вен траг во ра­бо­те­ње­то. Сме­там де­ка ка­ко пре­тсе­да­тел имам мно­гу на­пра­ве­но во овие пет го­ди­ни и ќе на­пра­вам уште мно­гу. Се­пак, тре­ба да се има пред­вид де­ка оваа функ­ци­ја е ед­на од нај­те­шки­те за ме­на­џи­ра­ње во др­жа­ва­та. Пар­ла­мен­тот е цен­трал­на­та ин­сти­ту­ци­ја, ка­де што се во­ди по­ли­тич­ка бор­ба ме­ѓу си­те со­од­вет­ни по­ли­тич­ки оп­ции од си­те ет­нич­ки за­ед­ни­ци, ин­сти­ту­ци­ја што е нај­транс­па­рент­на и нај­под­лож­на на збо­рот на јав­но­ста и се­то тоа тре­ба да се ме­на­џи­ра. Сме­там де­ка ми­си­ја­та да соз­да­де­ме си­лен пар­ла­мент е го­лем пре­диз­вик и ќе на­пра­вам сѐ што е во мо­ја моќ. За тоа е по­треб­на енер­ги­ја и мис­лам де­ка ја имам таа енер­ги­ја да про­дол­жи­ме и да на­пра­ви­ме по­зи­тив­ни ра­бо­ти за др­жа­ва­та.

Ка­ко се от­пу­шта­те по се­то тоа?
Вељановски: Не­кои ми ви­ка­ат „де­не­ска не­ма­ше сед­ни­ца, по­лес­но ти бе­ше“. Но, се­кој ден но­си сво­ја те­жи­на. Ко­га не­ма сед­ни­ца, се ра­бо­ти на под­го­то­вка на след­ни­те сед­ни­ци и на дру­ги­те ра­бо­ти по­вр­за­ни со ра­ко­во­де­ње­то на пар­ла­мен­тот. Се­кој ден има сво­ја те­жи­на и оп­то­ва­ру­ва­ње! За ме­не е нај­бит­но да си за­ми­нам до­ма со чув­ство де­ка не­што се за­вр­ши­ло. Осо­бе­но ако се за­вр­ши ед­на пле­нар­на сед­ни­ца, зна­чи има­ло ре­зул­та­ти од ра­бо­те­ње­то. Ме­не ме ре­ла­кси­ра до­маш­на ат­мо­сфе­ра. Сле­дам спорт­ски нат­пре­ва­ри на ТВ, најм­но­гу фуд­бал. По­ра­но бев ама­тер­ски фуд­ба­лер и знам ка­ко се ужи­ва и играј­ќи и со гле­да­ње. Се­ка­ко де­ка ги сле­дам и дру­ги­те спор­то­ви ка­ко ко­шар­ка­та, ра­ко­ме­тот, кој отсе­ко­гаш кај нас бил ви­со­ко це­нет. Се­ко­гаш ги сле­дам со за­до­волс­тво ма­ке­дон­ски­те ре­пре­зен­та­тив­ни нат­пре­ва­ри и се ра­ду­вам на си­те ус­пе­си. До­бро е што Вла­да­та пре­зе­де на­по­ри и че­ко­ри да вло­жи во спор­тот, тоа се вра­ќа. Мо­же­би не вед­наш, но по не­кое вре­ме за мла­ди­те ге­не­ра­ции што до­а­ѓа­ат ќе има ефект. За­тоа јас ја под­др­жу­вам таа по­ли­ти­ка за по­сто­ја­но вло­жу­ва­ње во спор­тот.

Разговараше: Наум Стоилковски
Фото: Ѓорѓи Личовски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.