Националистичката пропаганда им го пере мозокот на Грците

Па­на­јо­тис Со­ма­лис не е по­ли­ти­чар, ни­ту но­ви­нар. За се­бе ве­ли де­ка не е ни­ту ана­ли­ти­чар. Не­го­ва­та по­зи­ци­ја ка­ко про­топ­цалт, од­нос­но прв пе­вец во хор на Грч­ка­та пра­вос­лав­на цр­ква, и не­го­ви­те мно­гу­број­ни кон­та­кти во пра­вос­лав­ни­от свет го чи­нат до­бре­дој­ден и во Ср­би­ја и во Бу­га­ри­ја, и во Ал­ба­ни­ја и во Ру­си­ја, но и во си­те пра­вос­лав­ни зем­ји. Иа­ко не е цр­ков­но ли­це, тој се сме­та за го­лем ду­хов­ник и чо­век што на­пра­вил мно­гу за по­вр­зу­ва­ње на пра­вос­лав­ни­те хри­сти­ја­ни. По­крај ма­ке­дон­ски­от, го­во­ри уште не­кол­ку дру­ги ја­зи­ци, а ток­му на ма­ке­дон­ски ја­зик про­го­во­рив­ме на Илин­ден во 2011 го­ди­на ко­га во цр­ква­та „Све­ти Ѓор­ѓи“ во Ла­за­ро­по­ле пред пог­ла­ва­рот на МПЦ-ОА Сте­фан и вла­ди­ци­те Ти­мо­теј и Ага­тан­гел го во­де­ше цр­ков­ни­от хор на по­ка­на на игу­ме­нот на Би­гор­ски­от ма­на­стир, Пар­те­ниј. Ме­ѓу ду­хов­ни­ци­те од си­те цр­кви ва­жи за еден од ре­тки­те што со сво­јот кре­ди­би­ли­тет мо­жат да по­мог­нат во над­ми­ну­ва­ње­то на проб­ле­ми­те.

Ми­на­ти­от ме­сец во Ати­на се игра­ше нат­пре­вар во ра­ко­мет ме­ѓу Ма­ке­до­ни­ја и Гр­ци­ја и на не­го, по дол­го вре­ме ко­га се сре­ќа­ва­ат прет­став­ни­ци на две­те зем­ји, не­ма­ше не­га­тив­на енер­ги­ја. На­про­тив, ни­кој не сви­ре­ше на хим­на­та, ра­ко­ме­та­ри­те беа ко­рект­ни ед­ни со дру­ги. Кол­ка­ва е не­га­тив­на­та енер­ги­ја во грч­ко­то оп­штес­тво нас­про­ти по­зи­тив­на­та, да­ли по­ве­ќе се мра­зи­ме или се по­чи­ту­ва­ме?
Сомалис: Мо­е­то мис­ле­ње е де­ка не­га­тив­на­та енер­ги­ја во грч­ко­то оп­штес­тво сѐ по­ве­ќе се на­ма­лу­ва и учи­ме да се по­чи­ту­ва­ме ед­ни со дру­ги. Мла­ди­те лу­ѓе, ка­ко, на при­мер, игра­чи­те на раз­лич­ни спор­то­ви и на­ви­ва­чи­те, го­лем број па­ти се има­ат срет­на­то и ве­ќе се има­ат „на­вик­на­то“ на при­сус­тво­то на со­сед­на­та зем­ја.
Во што е су­шти­на­та на не­при­ја­телс­тво­то на кое сме све­до­ци во пос­лед­ни­ве 25 го­ди­ни. Се ра­бо­ти са­мо за по­ли­ти­ка и за исто­ри­ја или има уште не­што?
Сомалис: Тоа е пра­ша­ње на по­ли­ти­ка и на исто­ри­ја. Во су­шти­на, во Гр­ци­ја бев­ме на­у­че­ни да го иг­но­ри­ра­ме по­сто­е­ње­то на Ма­ке­до­ни­ја (ду­ри и ка­ко дел од Фе­де­ра­тив­на Ју­гос­ла­ви­ја). За нас со­сед­на зем­ја бе­ше Ср­би­ја или, за по­у­па­те­ни­те, Ју­гос­ла­ви­ја. Сме­там де­ка вла­ди­те на Ти­то и на раз­лич­ни­те грч­ки по­ли­ти­ча­ри што кул­ми­ни­раа во си­те тие го­ди­ни до­де­ка тој бе­ше на власт не­ка­ко беа до­го­во­ре­ни, ду­ри и не­о­фи­ци­јал­но, во Гр­ци­ја да не се го­во­ри ни­што за Ма­ке­до­ни­ја. Со рас­па­дот на Ју­гос­ла­ви­ја, Гр­ци­те се нај­доа со­о­че­ни со ед­на мач­на ре­ал­ност. Што се од­не­су­ва до исто­ри­ја­та, на­чи­нот на кој таа се пре­да­ва во грч­ки­те учи­ли­шта е мно­гу „ет­но­цен­три­чен“, за­ста­рен и, за жал, не им по­ма­га на уче­ни­ци­те да сфа­тат што на­ви­сти­на се слу­чу­ва­ло во ми­на­то­то за да изв­ле­чат по­у­ка од тоа.
Да­ва ли по­грд­ни­от на­зив „ци­га­ни“, кој се ко­ри­сти и во две­те зем­ји за да се опи­ше дру­ги­от, мо­же­би, кон­текст за при­сус­тво на не­ка­кви ци­ви­ли­за­ци­ски раз­ли­ки ме­ѓу два­та на­ро­да?
Сомалис: Мал­ку е смеш­но што пра­шу­ва­те за тоа би­деј­ќи ток­му вче­ра мо­ја­та мај­ка го упо­тре­би тој збор за еден со­сед што дој­де во по­се­та во нез­год­но вре­ме и со праз­ни ра­це! Нор­мал­но, не мо­жев да ѝ ре­чам да не би­де рас­ис­тка. И во две­те зем­ји збо­рот се ко­ри­сти за не­кој што е не­ци­ви­ли­зи­ран, не­раз­ви­ен итн. Но, за да Ви од­го­во­рам на пра­ша­ње­то, не­ма­ме тол­ку го­ле­ми ци­ви­ли­за­ци­ски раз­ли­ки. Ду­ри и за да на­вре­ди­ме не­ко­го, ги ко­ри­сти­ме исти­те збо­ро­ви!

Ка­ква е пер­цеп­ци­ја­та ме­ѓу обич­ни­от грч­ки гра­ѓа­нин, што ќе за­гу­бат Гр­ци­ја и грч­ки­от на­род ако Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја се на­ре­ку­ва спо­ред устав­но­то име?
Сомалис: За жал, на мно­гу обич­ни грч­ки гра­ѓа­ни што се по­во­зрас­ни им го пер­е­ле мо­зо­кот со дол­го­го­диш­на­та на­ци­о­на­ли­стич­ка про­па­ган­да, та­ка што мис­лат де­ка ако Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја се на­ре­ку­ва со сво­е­то устав­но име, „ло­ши­те скоп­ја­ни“ ќе из­вр­шат ин­ва­зи­ја и ќе ја зе­мат Ма­ке­до­ни­ја, осо­бе­но Со­лун! Се­ка­ко, по­сто­јат и та­кви што гле­да­ат на проб­ле­мот со не­за­ин­те­ре­си­ра­ност, фо­ку­си­рај­ќи се на по­важ­ни се­којд­нев­ни проб­ле­ми (ка­ко, на при­мер, не­вра­бо­те­но­ста).

Ма­ке­дон­ци­те, спо­ред ан­ке­ти­те, ка­ко најб­ли­ски на се­бе ги сме­та­ат Ср­би­те, а за нај­не­при­ја­тел­ски Гр­ци­те. Ка­ко сто­јат Ма­ке­дон­ци­те во грч­ко­то оп­штес­тво спо­ред ан­ке­ти­те или спо­ред Ва­ша­та пер­цеп­ци­ја? Че­сти­те ме­ша­ни бра­ко­ви по­не­ко­гаш мо­же да би­дат сиг­нал де­ка на ни­во на обич­ни гра­ѓа­ни од­но­си­те не се тол­ку ло­ши. Ка­ко би го ко­мен­ти­ра­ле тоа што во Ма­ке­до­ни­ја има мно­гу мал­ку бра­ко­ви со Ал­бан­ци/Ал­бан­ки, а че­сто се слу­чу­ва, и по­крај си­те по­ли­тич­ки пер­и­пе­тии, не­кој Грк да се оже­ни со Ма­ке­дон­ка и обрат­но. Што Ви го­во­ри тоа Вам?
Сомалис: Тоа по­ка­жу­ва де­ка, и по­крај не­сог­ла­су­ва­ња­та, оста­ну­ва­ме мно­гу бли­ски. Мно­гу ра­бо­ти се исти ме­ѓу Гр­ци­те и Ма­ке­дон­ци­те: ре­ли­ги­ја­та, кул­ту­ра­та, ку­ли­нарс­тво­то (не за­бо­ра­вај­те де­ка љу­бо­вта по­ми­ну­ва, ка­ко што ве­лат, низ сто­ма­кот). Спро­тив­но на тоа, во пог­лед на Ал­бан­ци­те, вер­ски­от фа­ктор, се­ка­ко, е преч­ка за еден брак.

И по­крај тоа што во исто­ри­ја­та има­ло мно­гу вер­ски ин­ци­ден­ти што те­шко мо­жат да се за­бо­ра­ват, се­пак се ра­бо­ти за лу­ѓе со пра­вос­лав­на ве­ра во две­те зем­ји. Мо­же ли тој еле­мент да би­де иско­ри­стен за приб­ли­жу­ва­ње?
Сомалис: Нор­мал­но. Сѐ уште се се­ќа­вам кол­ку ми бе­ше те­шко, во вре­ме­то ко­га жи­ве­ев во Лон­дон, да им опи­шам на мои со­у­че­ни­ци со по­тек­ло од зем­ји­те на Се­вер­на Евро­па што е тоа пе­то­ле­бие, по­мен, ко­ли­во, пост… Спро­тив­но, на мо­и­те ма­ке­дон­ски при­ја­те­ли, ду­ри и на не­за­ин­те­ре­си­ра­ни­те за ре­ли­ги­оз­ни те­ми, си­те тие по­и­ми им беа поз­на­ти. Следс­тве­но, пра­вос­лав­на­та ве­ра мо­же да би­де мост ме­ѓу два­та на­ро­да.

Ка­ко ги тол­ку­ва­те из­ја­ви­те на со­лун­ски­от епи­скоп Ан­ти­мос, кој че­сто знае да ко­мен­ти­ра по­ли­тич­ки те­ми и да на­вре­ду­ва, а, се­пак, не­ма ни­ка­ков проб­лем да при­ми ду­ри и да сти­пен­ди­ра ма­ке­дон­ски мла­ди те­о­ло­зи, кои го изу­чу­ва­ат хри­сти­јанс­тво­то во Со­лун?
Сомалис: Ве­ру­вам де­ка ми­тро­по­ли­тот Ан­тим ги ко­мен­ти­ра по­ли­тич­ки­те те­ми за да се нај­де во слу­чу­ва­ња­та. Ако не го пра­ве­ше тоа, се пла­шам де­ка ни­кој не­ма­ше да го поз­на­ва. Тоа што не­ма проб­лем да ги при­ми и под­др­жу­ва мла­ди­те ма­ке­дон­ски те­о­ло­зи што сту­ди­ра­ат во Со­лун, се дол­жи на са­ми­от ка­ра­ктер и на осо­би­ни­те на де­ца­та, ка­ко и на пре­по­ра­ки­те што ги има­ат од отец Пар­те­ниј, игу­ме­нот на Би­гор­ски­от ма­на­стир, кој на­ши­ро­ко е поз­на­ти­от ме­ѓу вер­ни­ци­те во Гр­ци­ја. Се­ка­ко не би бил рас­по­ло­жен да при­ми лу­ѓе од Ма­ке­до­ни­ја што не се од­ли­ку­ва­ат со бла­го­че­стие и со љу­бов кон уче­ње­то, ни­ту би со­ра­бо­ту­вал со не­кој кли­рик од Ма­ке­дон­ска­та цр­ква ако тој не е на до­бар глас. Ов­де би са­кал да наг­ла­сам де­ка и јас, кој сум при­ја­тел­ски нак­ло­нет кон МПЦ (ја по­се­ту­вам ва­ша­та зем­ја од 2002 го­ди­на), ве­ќе имам „утвр­де­но“ со кои лу­ѓе са­кам да ко­му­ни­ци­рам и да со­ра­бо­ту­вам.

Мно­гу­ми­на ве­лат де­ка СПЦ не са­ка да ја приз­нае МПЦ-ОА, од­нос­но да ѝ да­де авто­ке­фал­ност по­ра­ди вли­ја­ни­е­то на грч­ки­от блок-цр­кви, кол­ку има ви­сти­на во тоа?
Сомалис: Си­гур­но вли­ја­ни­е­то на грч­ки­те цр­кви игра не­ка­ква уло­га око­лу тоа пра­ша­ње, но, се­ка­ко, сме­там де­ка Срп­ска­та цр­ква не ја приз­на­ва авто­ке­фал­но­ста на МПЦ-ОА од сопс­тве­ни при­чи­ни.

Вие сте акти­вен во цр­ков­ни­от жи­вот. Во го­лем број пра­вос­лав­ни зем­ји во ре­ги­о­нов има­те бли­ски лу­ѓе, ка­ко ја оце­ну­ва­те мож­но­ста МПЦ-ОА на­ско­ро да ста­не ка­нон­ски приз­на­та цр­ква во пра­вос­лав­ни­от свет?
Сомалис: Не е не­ве­ро­јат­но, са­мо по­тсе­те­те се што ста­на со Бу­гар­ска­та ег­зар­хи­ја. Но, ве­ру­вам де­ка та­кво не­што не би мо­же­ло да се слу­чи пред ре­ша­ва­ње на по­ли­тич­ко­то пра­ша­ње.

Кол­ку по­ли­ти­ка­та по­ма­га, а кол­ку од­ма­га за да се над­ми­нат цр­ков­ни­те спо­ро­ви?
Сомалис: За жал, по­ли­ти­ка­та пре­чи во тоа да се над­ми­нат цр­ков­ни­те спо­ро­ви.

Има ли грч­ко мал­цинс­тво во Ма­ке­до­ни­ја? Дел од по­ли­ти­ча­ри­те во Ати­на сме­та­ат де­ка тоа по­стои, а дел, пак, од ана­ли­ти­ча­ри­те ве­лат де­ка се ра­бо­ти за вла­шко на­се­ле­ние, ко­е­што е пред­мет на обра­бо­тка на грч­ка­та ад­ми­ни­стра­ци­ја.
Сомалис: Во Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја, ве­ро­јат­но, по­сто­јат Гр­ци што за­вр­ши­ле та­му отка­ко из­бе­га­ле од Гр­ци­ја во те­шки­те го­ди­ни на Гра­ѓан­ска­та вој­на. Поз­на­вав ед­на де­вој­ка чии ро­ди­те­ли беа од чи­сто грч­ко по­тек­ло. Дру­ги­те што ве­лат де­ка се Гр­ци, ве­ро­јат­но се Вла­си кои пад­на­ле под вли­ја­ние на грч­ки­от си­стем и се­га ве­лат де­ка се Гр­ци за да до­би­јат не­ка­ква ко­рист (на при­мер, сти­пен­дии).

Зо­што во Гр­ци­ја не се приз­на­ва ма­ке­дон­ско мал­цинс­тво?
Сомалис: Што да од­го­во­рам на ова, не сум по­ли­ти­чар. Во Гр­ци­ја не се приз­на­ва ни­ту ед­но мал­цинс­тво, освен „мус­ли­ман­ско­то“.

Зо­што во Гр­ци­ја не по­сто­јат мал­цинс­тва, ко­ја е ло­ги­ка­та да не се приз­на­ва тоа ко­га е очиг­лед­но де­ка, по­крај ма­ке­дон­ско­то, та­му жи­ве­ат и Тур­ци и Ал­бан­ци?
Сомалис: За жал, тоа е спро­тив­но на се­ко­ја ло­ги­ка! На ед­но по­ви­со­ко на­уч­но ни­во, ста­вот на Гр­ци­ја се те­ме­ли на сфа­ќа­ње­то де­ка збо­ро­ви­те, осо­бе­но лич­ни­те ими­ња, ја соз­да­ва­ат ре­ал­но­ста. Со дру­ги збо­ро­ви, ако со­сед­на­та зем­ја го за­чу­ва сво­е­то устав­но име, по­стои опас­ност, ка­ко што ве­ру­ва­ат Гр­ци­те, ед­но уба­во утро жи­те­ли­те на пре­стол­ни­от град Со­лун да се раз­бу­дат под сло­вен­ска оку­па­ци­ја за­што об­ла­ста би се ане­кти­ра­ла кон со­сед­на­та Ре­пуб­ли­ка. Но, до­кол­ку се сме­ни име­то, то­гаш во сог­лас­ност со грч­ко­то сфа­ќа­ње, таа опас­ност пре­ста­ну­ва. На прв пог­лед, грч­ки­те сфа­ќа­ња изг­ле­да­ат мно­гу чуд­ни. Но, ка­ко што по­ка­жа­ла ан­тро­по­ло­ги­ја­та, мис­ле­ње­то де­ка збо­ро­ви­те ја соз­да­ва­ат ре­ал­но­ста не е са­мо грч­ка осо­би­на, ту­ку е мно­гу ра­ши­ре­но ме­ѓу при­ми­тив­ни­те оп­штес­тва низ це­ли­от свет. Та­ка, во мно­гу пле­ми­ња лу­ѓе­то не ги на­ве­ду­ва­ат ими­ња­та на ди­ви­те жи­вот­ни би­деј­ќи се пла­шат де­ка ако го на­пра­ват тоа, тие ќе се по­ја­ват одед­наш пред нив и ќе ги изе­дат. На­ро­дот Зу­лу ве­ру­ва де­ка со име­ну­ва­ње­то на не­кое су­штес­тво го за­дол­жу­ваш тоа да се по­ја­ви. До­мо­род­ци­те на Ма­да­га­скар ни­ко­гаш не ги име­ну­ва­ат гро­мо­ви­те за­што се пла­шат де­ка ќе ги удри гром. Бо­зим­ба, пак, не го из­го­ва­ра­ат збо­рот „зем­јо­трес“ за­што се пла­шат де­ка ќе се за­тре­се зем­ја­та. Во Са­моа ни­ко­гаш не се збо­ру­ва за бу­ра по­ра­ди тоа што об­ла­ста е под по­сто­ја­на за­ка­на од раз­лич­ни вре­мен­ски по­ја­ви.

Ги не­ма ни­ту Вла­си­те ка­ко по­се­бен ен­ти­тет иа­ко и тие го­во­рат раз­ли­чен ја­зик од грч­ки­от, а при­тоа не мо­же да се на­ре­че ди­ја­лект за­тоа што е це­лос­но раз­ли­чен од грч­ки­от, со свои пра­ви­ла?
Сомалис: За жал, за тоа се ви­нов­ни и са­ми­те Вла­си кои, освен мал­ку иск­лу­чо­ци, не мо­жат да се ос­ло­бо­дат од зап­ле­тка­но­ста и од стра­во­ви­те на ми­на­то­то.

Има ли на­деж за при­ја­тел­ски од­но­си? Не­кои го­во­рат ду­ри и за брат­ство и во по­ли­тич­ка и во вер­ска смис­ла ме­ѓу бал­кан­ски­те на­ро­ди, осо­бе­но ту­ка мис­лам на од­но­си­те ме­ѓу гра­ѓа­ни­те на Гр­ци­ја и на Ма­ке­до­ни­ја, или осу­де­ни сме со де­це­нии да се гле­да­ме ка­ко не­при­ја­те­ли?
Сомалис: За ме­не ка­ко хри­сти­ја­нин се­ко­гаш има на­деж. Апо­стол Пав­ле пи­шу­ва: „Се­га оста­ну­ва­ат овие три ра­бо­ти: ве­ра­та, на­деж­та и љу­бо­вта; нај­го­ле­ма ме­ѓу нив е љу­бо­вта“. Ве­ру­вам де­ка ра­бо­ти­те ќе се ис­пра­ват, ду­ри и тоа да се слу­чу­ва мно­гу бав­но.

Разговараше: Горан Момироски
(Интервјуто со Панајотис Сомалис е објавено во 98. број на неделникот Република, 18.07.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.